Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
daxildirlər. Çünki onlar bu ümmətdə ilk olanlara müxalifət edərlər və onların arasına heç cür qatılmazlar.” 155 2. Bundan məqsəd müctəhid, alim imamların camaatıdır. Ümmətin alimlərinin qəbul etdiklərindən kənara çıxan adam cahiliyyə ölümü ilə ölür. Çünki Allahın camaatı 156 elm adamlarıdır. Allah onları aləmlərə bir dəlil etmişdir. Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- : “Şübhəsiz Allah mənim ümmətimi zəlalət üzrə toplayıb bir yerə yığmaz ” 157 sözü ilə nəzərdə tutduğu adamlar da bunlardır 158 .
Rahaveyh və sələfdən bir qrup da var. Üsul alimlərinin də fikri bu cürdür.” 159
Təqlid və bidət əhli olanlar haqqında da bunları söyləyir: “Vəziyyətin necə olmasından asılı olmayaraq, bunlar ən böyük insanların əksəriyyətinin (“əs səvadul-azam ”) əhatə dairəsinə girməzlər.” 160 3. “Camaat - xüsusilə əshabələr mənasındadır. Dinin dirəyini ayaq üstə saxlayanlar, bünövrəsini yerdə möhkəm qoyanlar əshabələrdir. Olduğu kimi, heç cürə zəlalət üzrə bir araya gəlib eyni fikri paylaşmayanlar da onlardır.” 161 Bundan sonra bu fikri qəbul edənlər arasında Ömər bin Abdul-Əzizin olduğunu bildirir. imam Malik də bu məsələdə onun qənaətini dəstəkləmişdir. 162
Bundan sonra əş-Şatibi bunları qeyd edir: “Bu fikrə görə “camaat” kəlməsi Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- başqa rəvayətdə bildirdiyi “(cəməa) mənim və əshabələrimin üzərində olduğu haldır ” 163 şəklindəki rəvayətinə uyğun gəlir. Sanki bu izah onların söylədikləri, tətbiqatları ilə, ictihad etdikləri məsələlərin qeyd-şərtsiz olaraq dəlil olduğunu bildirən qənaətin əhatəsindəki kimidir.” 164
Sonra da bunları söyləyir: “Buna görə onların ortaya atdıqları hər bir iş, hər hansı bir mübahisə mövzusu olmadan bir sünnədir. Başqaları isə belə deyil. Çünki bu məsələdə ictihad əhlinin onu araşdırıb, rədd etmək və ya qəbul etmək 155
Бах: «ял-Итисам», 2/261. 156
«ял-Итисам»да да ифадя бу жцрдцр. 157
Бу мясяля ят-Тирмизинин, Ибн Юмярдян, “Фитян”, “Мяжая фи Лузуми ял-Жямяа” фясли, 4/466, hядис N: 2167-дя гейд едилмишдир. Яhмяд, «ял-Мцсняд», 5/145; Щаким, «ял Мцстядряк», 1/115; Дарими, 1/145-дя буна даир бир шаhид дя мювжуддур. Суйути, «ял Жамиу яс-Саьир», 1/278-дя hядисин hясян олдуьуну билдирмишдир. 158 «ял-Итисам», 2/261. 159 «ял-Итисам», 2/261. 160 «ял-Итисам», 2/262. 161 «ял-Итисам», 2/262. 162 Бах: «ял-Итисам», 2/263. 163 Бурада о Щакимин «ял-Мцстядряк»дя, 1/128-129 вя ят-Тирмизи, “Иман”, “Ифтираги Щазиhил-Уммя”, Щядис N: 2641, 5/25-26-да гейд етдийи вя бундан ялавя: “Цммятим йетмиш цч фиргяйя айрылажагдыр. Бири истисна олмагла hамысы атяшдя олажаглар“.“Бунлар кимлярдир ей Аллаhын Рясулу” – сорушуланда: “Мяним вя мяним ясhабяляримин йолу цзря оланлардыр” сюзлярини дя еhтива едян hядиси нязярдя тутур. 164 «ял-Итисам», 2/263. 34 imkanları var”. Elə isə bidət əhli olanlar - bu baxışa görə - camaatın əhatəsinə qəti olaraq daxil olmazlar.” 165 4. “Cəməa - hər hansı bir iş haqqında ümumi fikrə gələn bütün müsəlmanların camaatı deməkdir. Peyğəmbərinə Uca Allahın onları zəlalət üzrə bir yerə gətirməyəcəyi sözünü verdiyi kəslər bunlardır. Əgər aralarında fikir ayrılığı olarsa, razılaşa bilmədikləri məsələlərdə həqiqəti tapmağa çalışmaq lazımdır.” 166 5. “imam Təbərinin də üstünlük verdiyi fikir budur: “Cəməa bir rəhbərin ətrafında toplaşan müsəlmanlar deməkdir. Peyğəmbər –cəllalahu aleyhi vəssəlləm ona bağlı qalmağı, rəhbər məsələsində ittifaq etməyi ümmətə əmr etmiş bu məsələdə ayrılığa düşməsini qadağan etmişdir.” 167
Bu ifadələrdən sonra əş-Şatibi Təbərinin uzun bir izahını qeyd edir və bunları söyləyir: “Xülasə, camaat, kitab və sünnəyə uyğun hərəkət edən imam ətrafında toplanmaq mənası çərçivəsində dövr edir. Bu isə aydın şəkildə bunu göstərir ki, sünnə olmayan bir məsələ üzərində toplanmaq bəhs edilən hədislərdə qeyd edilən camaat mənasından kənara çıxmaqdadır. Xaricilərlə onların vəziyyətində olanlarda olduğu kimi.” 168
Keçmiş əməlisalehlərimizin və alimlərimizin sözlərindən çıxardılan “camaat”ın dini mənası budur:
- sünnəyə tabe olanlar, haqq əhli və qurtulan firqədir (“firqəyi naciyə ”). Bunlar da Peyğəmbər –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- , onun pak ailəsi, əshabələr və qiyamət gününə qədər onlara ixlasla tabe olan hidayət rəhbərləri, elm əhli və möminlərdir. Camaat - sünnə ətrafında bir yerə yığışıb, onu ittifaqla qəbul edən, haqqın ətrafında və rəhbərlərin yanında toplananlardır. Buna görə də ad və xüsusiyyətləri “əhli-sünnə vəl-cəməa” ifadəsi ilə tərkib edilərək ifadə edilmişdir. Buna görə onlar həqiqi mənada sünnə əhli olan insanlardır. Onlar sünnəni rəvayət etmiş, qəbul etmiş, ona möhkəm bağlanmış, tabe olmağı tövsiyə etmiş, öyrətmiş və lazım olan şəkildə əməl etmişlər. Bunlar haqq üzrə toplanmaqları, Peyğəmbər və əshabələrinin təqib etdikləri yol ətrafında toplanmaları halında Allah Rəsulunun
nəzərdə tutduğu camaatı təşkil edirlər. Camaat ifadəsinin ümumi çərçivəsinə bəzi mənaları ilə xüsusiləşdirici ifadələr də – elm əhli və ziyalılar, məsciddəki camaat və buna oxşar – daxildir. 165 ейни йер. 166 ейни йер. 167 «ял-Итисам», 2/264. 168 ейни йер. 35
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|