Hz. Peyğəmbər
–cə
llalahu aleyhi və
ssə
llə
m-
başqa bir hədisində də belə
buyurmuşdur: “Qəribələrə mücdə olsun! Onlar say etibarilə pis adamların
arasında olan, saleh olanlardır (azlıq təşkil edənlərdir). Onlara qarşı gələnlər,
onlara itaət edənlərdən daha çoxdur
.”
174
6. Ə
hli-sünnə
və
l-cə
mə
a rəvayət, fəhm, elm və əməl yönündən hədis əhli
olan insanlardır. Buna görə bəzi sələf imamlarının ilahi köməyə nail olan və
nicat tapan firqə əhli-sünnə vəl-cəməanı (hədis əhli) deyə təfsir etdiklərini
görürük. Bu izah ibn əl-Mübarək, Əhməd bin Hənbəl, əl-Buxari, ibn əl-Mədini,
Əhməd bin Sinandan
175
-Allahın rə
hmə
ti üzə
rlə
rinə
olsun-
rəvayət edilmişdir. Bu,
əlbəttə doğrudur, çünki bu xüsusiyyətə layiq görülən hədis alimləri əhli-sünnə
imamlarıdır.
imam Əhməd “ilahi yardıma nail olan fipqə” haqqında bunları deyir: “Əgər
burada bəhs edilənlər hədis əhli deyilsə, mən bunların kim olduqlarını
bilmirəm”.
Qazi iyad da
-rahmatullahi aleyhi-
bunları bildirir: “Şübhəsiz imam Əhməd əhli
sünnə
və
l-cə
mə
a
ilə hədis əhlinin məzhəbinə uyğun etiqad sahibi olanları
nəzərdə tutur.”
176
“Ə
HLi
-SÜNNƏ
VƏ
L-CƏ
MƏ
AYA” BU ADIN VERi
LMƏ
Si
Ni
N SƏ
BƏ
Bi
Əhli-sünnəyə bu adın verilməsinin səbəbi, onların Allah elçisinin
–cə
llalahu
aleyhi və
ssə
llə
m-
sünnəsini alıb öyrənən, ona lazım olan şəkildə əməl edən və
Peyğəmbərin
–cəllalahu aleyhi vəssəlləm-
: “Sünnəmə tabe olun”
177
hədisinin
əsaslarını yerinə yetirməyə çalışanların olduğuna görədir. Çünki sünnə
əshabələrin, Peyğəmbərdən şəriət, din, zahir və batin hidayət deyə sayılan
şeylərdir. Tabiin də bunları onlardan öyrənmişdir. Sonra onlara tabe olanlar,
sonra ədalət sahibi olan və onlara tabe olan hidayət rəhbərləri olan elm adamları
və qiyamət gününə qədər onların arxası ilə gedənlərdir.
178
Buna görə sünnəyə tabe olan, haqq əhli olanlar da ə
hli-sünnə olaraq
tanınıblar. Elə isə həqiqi mənası ilə buna əsl layiq olanlar da onlardır.
Bunlara cəməa adının verilməsinin səbəblərinə gəlincə, Peyğəmbərin
–cəllalahu
aleyhi vəssəlləm-
: “Camaatla olun!”
179
hədisi ilə özlərini nəzərdə tutduğu
kimsələrin onlar olmasıdır. Onlar haqq üzrə toplanmış, haqqı almış, sünnəyə
174
ял-Ялбани, «Сяhиhус-Жами яс-Саьир»дя сяhиh олдуьуну билдирмишдир. 1/12, N: 3816.
175
Бах: Ибн Щяжяр, «Фятh ял-Бари», 13/393, ят-Тирмизи, 4/504-505. Бах: «Силсиляту ял
Яhадис яс-Саhиhя», 270-жи Щядисля баьлы гейд, 3/136-137.
176
Шейх Абдуллаh ял-Ьунейман, «Шярhу китаби ят-Тювhид мин сяhиhи ял-Бухари», 2/238.
177
Щядисин мянбяйи яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.
178
Бах: Ибн Теймиййя, «Мяжмуя ял-Фятава», 3/358.
179
Щядисин мянбяйи яввялки сяhифялярдя эюстярилмишдир.
39
möhkəm sarılan əshabələr, tabiin və onlara tabe olan müsəlman camaatın
arxasınca gedənlərdir. Bundan başqa, onlar - Uca Allaha şükürlər olsun ki!
həmişə rəhbərləri ətrafında toplandıqları kimi, cihad, yaxşılığı əmr edib
pisliklərdən çəkindirmək, sünnə və ona tabe olmaq əsasları üzərində bir yerə
toplanırlar, bidətləri, nəfsin istəyinə tabe olan və zəlalət firqələri tərk etmək
məsələsində həmfikirdirlər. Elə isə Peyğəmbərin
–cə
llalahu aleyhi və
ssə
llə
m-
nəzərdə
tutduğu, xüsusiyyətlərini bildirdiyi və bizə onlarla birlikdə olmağı əmr etdiyi
camaat onlardır.
Nəhayət biz açıq-aşkar bu nəticəyə gəlirik: Əhli-sünnə vəl-cəməa bu
məsələlərə söykənən bir vəsfdir:
1. Peyğəmbərin
–cəllalahu aleyhi vəssəlləm-
sünnəsinə əsaslanmağı, bizə sünnəyə
bağlılığı əmr etdiyi və bunu “sünnəmə möhkəm sarılın” hədisi ilə tövsiyə etdiyi,
camaata tabe olmağı əmr edib bunu “camaatla olun” deyə tövsiyə etdiyi, ona
müxalif olmağı, ondan ayrılmağı, ona qarşı gəlib ondan uzaqlaşmağı qadağan
etdiyi hədisləridir. Əhli-sünnə vəl-cəməaya şəxsən Peyğəmbər
–cə
llalahu aleyhi
və
ssə
llə
m-
bu adı vermiş və onları belə tanıtmışdır.
2. Fəzilətli nəsillər olan əshabələrin və sələfin rəvayətlərinə, onların sözləri,
xüsusiyyətləri və davranışları ilə bağlı ifadələrinə söykənir. Bu hidayət
imamlarının icma ilə qəbul etdikləri bir ad və xüsusiyyətdir. Onlar bunu haqq
əhlinə vermişlər, haqq əhlini bununla xüsusiyyətləndirmişlər. “Sünən” bu
fəzilətli nəsillərdən gələn rəvayətləri, qeyd edilən əsərlərdə, bununla bağlı
yazılan mənbələrdə bu yöndəki rəvayətlərə aydın şəkildə şahidlik edir, bunu
qeyd edirlər.
3. “Əhli-sünnə” ifadəsi düzgün, həqiqəti ifadə edən və haqq əhlini bidət və
nəfsin istəyinə uyanlardan ayıran bir xüsusiyyətdir. Bu isə bəzilərinin zənni olan
ə
hli-sünnə vəl-cəməa
ancaq əsrlərdən sonra son dövrlərdə meydana gəlmiş və
ancaq ayrılıqların ortaya çıxmasından sonra bilinən bir ad olduğu şəklindəki
fikirlərə müxalifdir. Həqiqət əslində belədir ki, bu ümmətin sələfindən rəvayət
edilərək günümüzə qədər gəlmiş dini bir addır. Əshabələrin və tabiinlərin
dövrlərindən, ilk və fəzilətli nəsillərdən etibarən bizə çatdırılmışdır.
“Əhli-sünnə vəl-cəməa” bir məkan və ya zamanla bağlı ifadədirmi?
“Əhli-sünnə vəl-cəməa” zaman və məkanla bağlı deyildir. Bunlar bir yerdə
çoxala bilərlər, başqa bir yerdə isə azala bilərlər. Bir dövrdə sayı arta bilər,
başqa bir dövrdə isə azala bilər
180
. Ancaq bir dəfəlik kəsilməz. Hidayətin
bayraqları, qaranlıqların işıqları, qiyamətin qopacağı vaxta qədər başqa
insanlara Allahın dəlilləri onlar arasındadır, bu dinin qorunması şəklindəki
Allahın vədi onların vasitəsi ilə həyata keçir.
180
Бах. «Фятh ял-Бари», 13/295; яш-Шейх ял-Ьунейман, «Шярhу Китаби ят-Тювhид», 2/240,
40