Sünnə və Cəməa anlayışı
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
f) Böyük camaatdan başqa, hər hansı bir məsələ ilə bağlı toplanan insanlar topluğu və ya məsciddə camaatla namaz qılanlar mənasında “cəməa”. Sünnədə və sələfin ifadələrində “cəməa” kəlməsinin “yemək”, “səfər”, “namaz”, “elm tələb etmək” və ya “insanların bir yerə yığılmalarına səbəb olan
” üçün də işlədilir ki, bu da böyük “cəməa” ifadəsindən başqa bir mənadır. Bu mənası ilə camaat kəlməsinin işlədildiyi rəvayətlərə misallar: Ömər bin əl-Xəttabın -radıyallahu anhu- rəvayət etdiyi bir hədisdə Peyğəmbər – cəllalahu aleyhi vəssəlləm- belə buyurmuşdur: “Bir yerdə yemək yeyin və dağılmayın. Çünki şübhə yoxdur ki, bərəkət camaatla birlikdədir .” 146 Bununla bir yemək ətrafında toplaşan insanlar nəzərdə tutulur. Həmçinin daha əhatəli olan məsələlərdə camaatın bərəkətli olacağı aydın olan bir məsələdir. Cundub bin Abdullah -radıyallahu anhu- deyib ki, Allah elçisi –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- bizə dəhşətə qapıldığımız vaxt camaatı, vuruşduğumuz vaxt da səbirli və sakit olmağımızı əmr edərdi 147
. Yəni onları qorxudan və dəhşətə gətirən bir hadisə ilə qarşılaşanda birlikdə olmalı, ittifaq etməli və bir-biriləri ilə köməkləşməlidirlər. Əl-Buxarinin «Səhih»indəki ifadəsi bu mənanı dəstəkləyir: “jki və daha çox camaat olduğuna dair bəhs ” 148 . Burada nəzərdə tutulan namaz qılmaq üçün camaat olmaq ola bilər. Başqa məsələr də bununla müqayisə edilə bilər. Camaat məsciddə imamla birlikdə namazda hazır olanlar haqqında işlədilmişdir. Osman bin Affanın -radıyallahu anhu- rəvayətində olduğu kimi: “Mən Peyğəmbərin belə dediyini eşitdim: “Kim işa namazını camaatla birlikdə qılarsa, gecənin yarısını namaz qılmış kimi olur. Kim səhər namazını camaatla birlikdə qılarsa, bütün gecəni namazla keçirmiş kimi olur .” 149 ibn Ömər və başqalarının rəvayət etdiyi hədisdə Hz.Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- dedikləri də bu mənadadır: “Camaatla qılınan namaz tək qılınan namazdan iyirmi yeddi dəfə, daha fəzilətlidir .” 150 Bununla məsciddə imam ilə birlikdə namaz qılanların camaatı nəzərdə tutulur. Çünki Abdullah bin Məsud -radıyallahu anhu- belə buyurmuşdur: “Allah elçisi
bizə hidayət yollarını (“sünəni-huda”) öyrətdi. 146 Ибн Мажя, “Ятимя” 17, Щядис N: 3287, 2/1093-1094. Щядис hясяндир. Щясян олдуьуну ял-Ялбани «Сяhиhу ял-Жамиу яс-Саьир», 4/168-дя дя гейд етмишдир. 147
Ябу Давуд, “Жиhад”, “Фин-Нидаи индя ян-Няфир ” фясли, hядис N: 2560, 3/55-56. 148
Азан 35, «Фятh ял-Бари», 2/142. 149
Мцслим, “Мясажид”, “Фадли салатил-Ишаи вяс-Субhи фи жямяа” фясли, hядис N: 656, 1/454.
150 Мцслим, “Мясажид”, “Фадли салатил-жямаа” фясли, hядис N: 656, 1/454. 32
Azan oxunan məsciddə namaz qılmaq da şübhəsiz ki, hidayət sünnələrindəndir” 151 .
camaat ifadəsində öz yerini alır. g) Bu mənaların hamısı haqqında, yaxud bəziləri, ya da əksəriyyəti haqqında “cəməa” ifadəsinin işlədilməsi Yəni sünnədə və sələfin ifadələrində camaat ifadəsinin işlədildiyi dini bəzi yerlərdə bəhs edilən bu mənaların əksəriyyəti və ya bir qismi burada nəzərdə tutulmuş ola bilər və belə olan vəziyyətdə camaat, nəsslərə uyğun olaraq həmin anlayışlardan hərəkət edərək bu işarə olunan mənalardan birini, bir qismini ya da əksəriyyəti əsas alınaraq izah edilə bilər. Buna görə, imamların qəbul etdiyi “camaat” ifadəsinin müxtəlif şəkillərdə izah edildiyini görmək olar. Əş-Şatibi “əl-itisam” adlı əsərində bunların bəzilərinə işarə etmişdir. Mən də onun açıqlamalarını burada xülasə olaraq qeyd etməyin faydalı olacağını düşünürəm: “insanlar bu hədislərdə nəzərdə tutulan camaat mənası haqqında beş müxtəlif fikir ortaya atmışdırlar: 1. Camaat müsəlmanların ən böyük əksəriyyətini (“əs-savadul-azam”) ifadə edir. Əbu Qalibin ifadələri də bu mənanı təsdiqləyir: “Şübhəsiz ki, ən böyük çoxluq digər firqələrin arasında qurtuluşa çatan kimsələrdir 152
. Bunların tutduqları yol, elə haqqın özüdür. Onlara müxalifət edən hər hansı bir şəxs isə cahiliyyə ölümü ilə ölür. istər şəriətlə bağlı hər hansı bir məsələdə onlara müxalifət etsin, istərsə də imamları və rəhbərləri haqqında müxalifət etsin. Həmin adam haqqa müxalifət edən adamdır.” 153
Bu fikri qəbul edənlərin arasında Əbu Məsud əl-Ənsari və Abdullah bin Məsudun
-radıyallahu anhu- da olduğu qeyd edilir 154 . Sonra bunları bildirir: “Bu fikrə görə ümmətin müctəhidləri, alimləri, şəriətlə əməl edən şəriət əhli olan camaatın hamısı buna daxildir. Onların xaricində olanlar da onların hökmlərinin əhatəsinə daxildirlər. Çünki onlara tabedirlər. Buna görə də onların camaatlarından uzaqlaşan hər kəs (cəhənnəmə tərəf getmək üzrə) ayrılandır. Bunlar şeytanın talan etdiyi insanlardır. Bütün bidət əhli olanlar buna 151
Мцслим, “Мясажид”, “Салатил-жямаати мин сцняни ял-hуда” фясли, hядис N: 654, 1/453. 152
Бурада “яс-савадул-азам” (ян бюйцк издиhам) ифадяси иля нязярдя тутулан мювлуд бидяти кими яксяриййятин тятбигини, бидятлярин hалал олмасынын жаиз олдуьуна дялил эюстярян бидятчи групларын бязиляринин иддиа етдийи кими мцтляг олараг сай чохлуьунун нязярдя тутулмадыьына бир ишаря вар”. 153 «ял-Итисам», 2/260. 154 Бах: «ял-Итисам», 2/261. 33
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|