Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün fəqihlər Sünnədən mənbə kimi istifadə etmişlər
- Hədisləri fiqhlə vəhdətdə nəzərdən keçirmək lazımdır
69 ları mәqbul saymır, “zәif” istinadlar sәbәbindәn az sayda hәdis rәvayәt edir. Hәmçinin, Hicazlılar İraqlılarla müqayisәdә daha çox hә- dis rәvayәt etmişlәr. Çünki Mәdinә hicrәt yurdu, sәhabәlәrin dә sığınacağı olmuşdur. İraqa köçmüş sәhabәlәr isә әksәrәn cihad- la mәşğul idilәr. İmam Әbu Hәnifә rәvayәt vә mәsuliyyәt şәrt- lәrinә riayәtdә qәtiyyәtli davrandığı üçün az sayda hәdis rәva- yәt etmişdir. O, qәti rasional dәlilә zidd hәdislәri “zәif” saymış- dır. Bütün bunlar vәziyyәti mürәkkәblәşdirmiş vә nәticәdә Әbu Hәnifәnin rәvayәt etdiyi hәdislәrin sayı çox olmamışdır. İmam Әbu Hәnifә hәdis rәvayәtini kefindәn bir kәnara qoymayıb. Bu, ona heç yaraşmaz da! Әbu Hәnifә hәdis elminin böyük müctәhidlәrindәndir. Böyük imamların onun mәzhәbinә etimad göstәrmәlәri, onu mötәbәr saymaları, hәdislәrin qәbulu vә rәddindә onun fikirlә- rinә bel bağlamaları – bütün bunlar Әbu Hәnifәnin böyüklü- yünә dәlalәt edir. Digәr mühәddislәrә – cümhura gәlincә, onlar hәdis rәva- yәti şәrtlәrinin qoyulmağında yumşaq davranmışlar. Odur ki, daha çox hәdis rәvayәt etmişlәr. Әbu Hәnifәnin şagirdlәri dә rәvayәt şәrtlәrini yumşaltmışlar. Bununla da onların rәvayәt et- diklәri hәdislәrin sayı çoxdur. Mәsәlәn, Tәhavi çoxlu sayda hә- dis rәvayәt etmiş, onları yazdığı “Cәlil әl-Qәdr” adlı kitabda toplamışdı. Bu kitab İmam Buxari vә İmam Müslimin eyniadlı “Came әs-Sәhih” kitablarına bәrabәr sәviyyәdә deyil. Çünki Buxari vә Müslimin müәyyәnlәşdirdiyi hәdis rәvayәti şәrtlәri bütün müsәlman ümmәti tәrәfindәn yekdilliklә tәsdiqlәnib. Tә- havinin hәdisi rәvayәt şәrtlәri isә belә deyildir” 1 . Bütün bunlar böyük tarixçi, insaflı vә peşәkar alim İbn Xәldunun İmam Әbu Hәnifә vә mәzhәbi haqda dediklәridir. 1 İbn Xәldun. Müqәddimә / çapa hazırlayan: Әli Әbdülvahid Vafi, cild III, sәh. 1143-1145. 70 Bütün fəqihlər Sünnədən mənbə kimi istifadə etmişlər Bu mәqamda qәtiyyәtlә deyirik: Mәzhәbindәn, mәktә- bindәn, vәtәnindәn asılı olmayaraq bütün fәqihlәr Sünnәdәn dәlil kimi istifadә etmiş, ona istinadәn hökm çıxarmışlar. Onlar Sünnәni dinin bir parçası bilmiş, göstәriş vә qadağalarına mü- xalif olmamışlar. Bu mәsәlәdә Rәy vә Hәdis mәktәblәrinin mövqeyi eynidir. İmam Beyhәqi (vәfatı – hicri 458) Osman ibn Ömәrin be- lә dediyini yazır: “Bir kişi gәlib İmam Malikdәn bir mәsәlә haq- da soruşdu. İmam Malik bildirdi ki, Peyğәmbәr bu cür deyib. Kişi tәkrarәn sual etdi: “Bәs sәnin fikrin nәdir?” İmam Malik dә ona Quran ayәsi ilә qarşılıq verdi: “...Onun (Peyğәmbәrin) әm- rinә qarşı çıxanlar başlarına gәlәcәk bәladan, düçar olacaqları şiddәtli әzabdan hәzәr etsinlәr!” (әn-Nur, 63) 1 . Habelә, Beyhәqi, İbn Vәhbin belә dediyini rәvayәt edib: “İmam Malik tez-tez bu sözlәri tәkrarlayardı: “Әvvәlki insan- lara heç vaxt “Nә üçün belә deyirsәn?” – iradı tutulmazdı. Çün- ki onlar rәvayәtlә kifayәtlәnәr, onunla qane olardılar” 2 . Hәmçinin, Beyhәqi rәvayәt edir ki, Yәhya ibn Züreys deyib: “Süfyanın yanında idim. Bir şәxs gәlәrәk: “Әbu Hәnifәyә qarşı çıxmayacaqsanmı?” – dedi. Süfyan soruşdu: “O, nә edib ki?” Şәxs cavab verdi: “Onun belә dediyini eşitmişәm: “Hәr hansı bir hökmü әvvәlcә Allahın kitabından çıxararam. Әgәr bu hökmü orada tapmasam, Peyğәmbәrin sünnәsinә müraciәt edә- 1 әs-Süyuti. Miftah әl-Cәnnә, sәh. 49. 2 Yәni, onlar şәxsi görüşlәri üzündәn sәhih vә açıq mәnalı hәdislәri inkar etmәmişdilәr. Onların nәzәrindә şәxsi rәy Allahın vәhyindәn üstün deyildi. Ancaq bu, daha çox öyrәnmәk mәqsәdilә sual vermәk әnәnәsinә әngәl olmamışdı. Necә әngәl ola bilәr ki, sәhabәlәr özlәrinә qaranlıq qalan mәsәlәlәri aydınlaşıb müәyyәnlәşsin deyә, Peyğәmbәrdәn soruşurdular. 71 rәm. Yox әgәr bu hökmә Quran vә Sünnәdә rast gәlmәsәm, Peyğәmbәrin sәhabәlәrinin fikirlәrinә әsaslanaram. Sәhabәlәr- dәn istәdiyimin fikri ilә razılaşar, istәdiyimin dә fikrini bir kә- nara qoyaram. Onların dediyini qoyub başqalarının söylәdik- lәrindәn yapışmaram. İbrahim әş-Şә`biyә, İbn Sirinә, әl-Hәsәnә (Hәsәn әl-Bәsri nәzәrdә tutulur – mütərcim), Әtaya, İbn Müsey- yәbә... gәlincә, onlar ictihad әhli idilәr. Onlar kimi mәn dә icti- had edәrәm”. Elәcә dә Beyhәqi, Rәbinin belә dediyini bildirir: “Bir gün İmam Şafei bir hәdis söylәyir. Bir şәxs ondan soruşur: “Ey Әbu Abdullah, hökmü bu hәdisdәnmi çıxarırsan?” İmam Şafei belә cavab verir: “Nә vaxt ki, Peyğәmbәrdәn sәhih hәdis rәvayәt edib şәxsi rәyimi dә ondan üstün bilsәm, şahid olun ki, ağlımı itirmişәm”. Hәmçinin, Beyhәqi yazır ki, Rәbi deyib: “İmam Şafeinin belә söylәdiyini eşitmişәm: “Yazdıqlarımın arasında Peyğәm- bәrin sünnәsinә zidd şey görsәniz, Sünnәni tәsdiqlәyin, dedik- lәrimi dә bir kәnara atın” 1 . Hədisləri fiqhlə vəhdətdə nəzərdən keçirmək lazımdır Madam ki, Sünnә fiqh elminin әsas mәnbәyidir, onda fә- qihlәr hәdis elminә dәrindәn bәlәd olmalıdırlar. Hәdis alimlәri dә fiqhi hәrtәrәfli öyrәnmәlidirlәr. Fiqhlә mәşğul olanlarla hә- dislәri öyrәnәnlәrin arasındakı dәrin uçurumu doldurmaq la- zımdır, – uzun illәrdәn bәri hay çәkib çağırdığım şey dә elә bu- dur! Fiqhlә mәşğul olanlar әksәr hallarda hәdis elmlәrinә dә- rindәn bәlәd deyillәr; onların xüsusәn dә “cәrh vә tә`dil”, ravi- lәrin mötәbәrliyinin müәyyәnlәşdirilmәsi mәsәlәlәri haqda la- 1 әs-Süyuti. Miftah әl-Cәnnәt, sәh. 49-50. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|