Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Mənası aydın olmayan səhih hədisləri
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bəzi hədislərə Həzrəti Aişənin baxışı
61 Mənası aydın olmayan səhih hədisləri tələsik rədd etmək böyük riskdir Sәhih olsa da, mәnası başa düşülmәyәn hәdislәri tәlәm- tәlәsik rәdd etmәk hәqiqi elm sahiblәrinin girişmәdiyi bir risk- dir. Çünki onlar ümmәtin sәlәflәri sayılan alimlәrә hüsn-zәnn bәslәyәrlәr. Әgәr hәr hansı bir hәdis bu alimlәr tәrәfindәn sәhih qәbul olunubsa, heç bir mötәbәr imam da onu tәkzib etmәyib- sә, demәli, onlar hәmin hәdisdә sәhihliyә xәlәl gәtirәcәk zid- diyyәt vә “illәt” tapmayıblar. İnsaflı alimin borcudur ki, hәdisә ötәri nәzәr salmasın, onu münasib formada izah etsin. Bu mәsәlәdә Әhli-Sünnә alimlәrini mötәzililәrdәn fәrq- lәndirәn cәhәt dә elә budur. Mötәzililәr özlәrinin rasional-dini tәlimlәrinә (rasional- dini mötәzili zehniyyәtinә) zidd hәdislәrin rәddinә tәşәbbüs göstәrdiklәri halda Sünni alimlәri bu cür hәdislәri tә`vil edir- dilәr; onlar ixtilaflı hәdislәri bir-biri ilә “barışdırır”, zahirәn zid- diyyәtli görünәnlәrini dә münasib formada uzlaşdırırdılar. Bu sәbәbdәn İmam Әbu Mәhәmmәd ibn Qüteybә “Tә`vil Müxtәlәf әl-Hәdis” adlı kitab yazaraq mötәzililәrin bәzi hәdislәrlә bağlı әsassız ittihamlarına tutarlı cavab vermişdi. Mötәzililәr hesab edirdilәr ki, hәmin hәdislәr Qurana vә ağla ziddir; müşahidә dә onları tәkzib edir, digәr hәdislәrlә onların әksliyi mövcuddur. Sonralar hәnәfi hәdis alimi İmam Әbu Cәfәr әt-Tәhavi dördcildlik “Şәrh Müşkil әl-Asar” kitabını 1 yazmaqla bu qәbil hәdislәri mәqbul vә ağlabatan formada izah etmәyә cәhd göstәrәcәkdi. 1 Nәhayәt ki, Şüeyb әl-Әrnaut tәrәfindәn çapa hazırlanmış bu qiymәtli әsәr “Müәssәsә әr-Risalәt” mәtbәәsindә 8 cilddә nәşr olunub. 62 Demәli, Peyğәmbәrә aidliyi isbatlanmış hәdisin mәna- sını başa düşmәk üçün onu hәrtәrәfli öyrәnmәk lazımdır; ağla zidd görünür deyә, sәhih hәdislәri rәdd etmәk doğru deyildir. Problem hәdisdә deyil, onu qavramaqda çәtinlik çәkәn zeh- niyyәtdә ola bilәr. Bəzi hədislərə Həzrəti Aişənin baxışı Barәsindә danışdığımız problemә misal üçün Mömin- lәrin anası Hәzrәti Aişәnin (Allah ondan razı qalsın!) bәzi hә- dislәrә münasibәtini göstәrә bilәrik. Belә ki, Hәzrәti Aişә Qurana vә islamın әsaslarına zidd olduğu gümanına düşәrәk bәzi hәdislәri rәdd etmişdir. Halbu- ki hәmin hәdislәr sәhihdir. Onları mötәbәr vә diqqәtli sәhabә- lәr rәvayәt etmişlәr. Misal üçün “pişik” hәdisini götürәk. İmam Әhmәd yazır ki, Әlqәmә belә deyib: “Aişәnin yanında idik. Hәmin vaxt Әbu Hüreyrә dә içәri girdi. Aişә ondan soruşdu: “Bağlı saxlayıb son- ra da çörәk vә su vermәdiyi bir pişiyә görә qadına Allah әzab verdi” – deyә hәdis danışan sәnsәnmi?” Әbu Hüreyrә dillәndi: “Onu Allahın rәsulundan eşitmişәm.” Aişә dedi: “Heç bilirsәn- mi hәmin qadın kimdir? O, bu әmәli işlәyәrkәn kafir idi. Bir mömin Böyük vә Qüdrәtli Allahın nәzәrindә bir pişiyә görә әzab verilmәyәcәk qәdәr hörmәtlidir! Elә isә Peyğәmbәrin adından bir şeyi söylәyәndә bax gör nә danışırsan!” 1 1 Hәdisi Heysәmi “Mәcmә әz-Zәvaid” kitabında (cild X, sәh. 190) rәvayәt etmiş vә demişdir: “Hәdisi İmam Әhmәd rәvayәt edib, ravilәri dә İmam Buxarinin “Came әs-Sәhih” kitabındakı mötәbәr şәxslәrdir”. Pişiyi bağlı yer- dә saxladığı üçün qadının cәhәnnәmә girmәsi әhvalatına gәlincә, bu hәdisi Әbu Hüreyrәyә istinadәn İmam Buxari, İmam Müslim vә digәrlәri rәvayәt ediblәr. Bax: Әlbani. Sәhih әl-Came әs-Sәğir, (3374). 63 Möminlәrin anası Hәzrәti Aişә bu hәdisin Әbu Hüreyrә variantını rәdd etmiş vә düşünmüşdür ki, o, hәdisi Peyğәm- bәrdәn düzgün eşitmәyib. Möminlәrin anasının dәlili bu idi ki, bir pişik üzündәn mömin insana әzab verilmәz. Çünki Allahın nәzәrindә mömin şәxs dilsiz-ağızsız bir heyvan üzündәn cәhәnnәmә atılmayacaq qәdәr hörmәtlidir. Allah Hәzrәti Aişәni bağışlasın! Çünki o, bu mәqamda olduqca mühüm mәsәlәni diqqәtdәn qaçırıb. Bu da işlәnmiş hә- min әmәlin nәyә dәlalәt etmәsidir. Axı ölәnәdәk bir pişiyi bağlı saxlamaq hәmin qadının daşqәlbli olmağından açıq-aşkar xәbәr verir; Allahın yaratdığı zәif mәxluqlara qarşı onun qәddarlığını göstәrir; qәlbinә mәrhәmәt nurunun hakim kәsilmәdiyinә dәla- lәt edir. Cәnnәtә isә yalnız mәrhәmәt sahiblәri girәrlәr. Allah da mәrhәmәtlilәrә rәhm göstәrәr. Әgәr hәmin qadın yerdәkinә mәrhәmәt göstәrsәydi, Göydәki dә ona rәhm edәrdi. Şübhә yoxdur ki, bu vә bu qәbil hәdislәr insanlıq dәyәr- lәri baxımından islam üçün fәxr mәnbәyidir. Belә hәdislәr göstәrir ki, islama görә hәr bir canlıya qayğı göstәrmәk lazım- dır vә bu üzdәn insana savab yazılır. İmam Buxarinin rәvayәt etdiyi hәdis dә dediklәrimizi tәsdiqlәyir: “Bir kişi bәrk susamış köpәyә su verdi. Allah da (bu әmәli müqabilindә) onu bağışladı” 1 . “Zina etmiş bir qadın susamış köpәyә su verdi. Allah da (bu әmәli müqabilindә) onu bağışladı” 2 . Bu bir yana, hәm dә hәmin hәdisi tәkcә Әbu Hüreyrә rә- vayәt etmәyib ki, hafizәsindәn şübhә olunsun?! Bir dә ki axı Әbu Hüreyrә sәhabәlәr arasında әn iti hafizәsi olan şәxs idi. Bu hәdisi başqa sәhabәlәr dә rәvayәt ediblәr. İbn Ömәrә istinadәn İmam Әhmәd, Buxari vә Müslim bildirmişlәr ki, Alla- 1 Hәdisi Buxari, Müslim vә Әhmәd ibn Hәnbәl rәvayәt ediblәr. 2 Hәdisi Buxari, Müslim vә Әhmәd ibn Hәnbәl rәvayәt ediblәr. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|