Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FƏQİH VƏ DƏVƏTÇİLƏRİN BİLİK MƏNBƏYİ – SÜNNƏ Fiqh və qanunvericilikdə Sünnə
64 hın rәsulu deyib: “Bir pişiyi ölәnәdәk bağlı yerdә saxlayan qa- dın әzab yiyәsi oldu; etdiyi әmәl üzündәn cәhәnnәmә atıldı. Al- lah ona buyurdu: “Pişiyi bağlı saxladığın zaman ona nә yemәk, nә dә su verdin. Barı buraxsaydın hәşәratlardan yeyәr, (bunun- la da ölmәzdi)” 1 . Cabirә istinadәn İmam Әhmәd rәvayәt edir ki, Peyğәm- bәr deyib: “Ölәnәdәk bağlı saxladığı pişik üzündәn bir qadın әzab yiyәsi oldu. Hәşәratlardan yemәsi üçün onu heç açıb bu- raxmadı da” 2 . Göründüyü kimi, hәdisi tәkcә Әbu Hüreyrә rәvayәt et- mәyib. Bu da onu göstәrir ki, Әbu Hüreyrә (Allah ondan razı qalsın!) hәdisi dәqiq rәvayәt edib. Hәtta, o, bu hәdisin yeganә rәvayәtçisi olsaydı belә hәdisә heç bir xәlәl gәlmәzdi. 1 Bax: Әlbani. Sәhih әl-Came әs-Sәğir vә Ziyadәtuh, (3995). 2 Bax: Әlbani. Sәhih әl-Came әs-Sәğir vә Ziyadәtuh, (3996). 65 İkinci fәsil FƏQİH VƏ DƏVƏTÇİLƏRİN BİLİK MƏNBƏYİ – SÜNNƏ Fiqh və qanunvericilikdə Sünnə Dəvət və təşviqatda Sünnə Həvəsləndirmə və çəkindirmə mövzulu “zəif” hədis‐ lərin rəvayəti məsələsi 66 Fiqh və qanunvericilikdə Sünnə Sünnә Allah tәalanın kitabından sonra fiqh vә qanunve- riciliyin ikinci mәnbәyidir. Bu sәbәbdәn görürük ki, dini hökm- lәrin әsli vә dәlili olmaq baxımından Sünnәyә bütün mәzhәb- lәrin fiqh üsulu kitablarında geniş yer ayrılıb. Hәtta İmam Övzai deyib: “Quranın Sünnәyә ehtiyacı Sünnәnin Qurana ehtiyacından daha çoxdur” 1 . Çünki Sünnә Quranın açıqlayıcısıdır; ondakı bütövün tәfsilatını verәr, ümu- mini xüsusilәşdirәr, genişi dә çәrçivәyә salar. Bu sәbәbdәn bәzilәri belә demişlәr: “Sünnә Quranın qa- zısıdır” 2 . Yәni, Sünnә Quranda nәzәrdә tutulan şeylәri açıq- layır. Ancaq İmam Әhmәd ibn Hәnbәl bu sözdәn narahat olmuş vә demişdir: “Bu cür demәyә dilim gәlmir. Odur ki, de- yirәm: “Sünnә Quranı açıqlayandır” 3 . Bu, İmam Әhmәdin fәh- mi vә tәqvasının böyüklüyünü göstәrir. Әn doğru görüş dә mәhz budur. Sünnә hәm Quranı izah edir, hәm dә onun hәndәvәrindә dolanır, ondan uzaqlaşmır. Sünnә ibadәt vә davranışların, elәcә dә fәrdlәrin, ailә- lәrin, cәmiyyәt vә dövlәtlәrin, beynәlxalq münasibәtlәrin qa- nunvericilik mәnbәyidir, – buna heç kәsin şübhәsi olmasın! İmam Şövkani yazır: 1 İmam Şövkani. İrşad әl-Fәhul. “Mustafa әl-Hәlәbi” nәşriyyatı, tarixsiz, sәh. 33. 2 Yenә orada. Şövkaniyә görә, bu sözlәrin müәllifi Yәhya ibn әbu Kәsirdir. Hәmçinin, bax: İbn Әbdülbәrr. Ca`me Bәyan әl-Elm vә Fәzlih, cild II, sәh. 192. 3 Bax: İbn Әbdülbәrr. Ca`me Bәyan әl-Elm vә Fәzlih, cild II, Beyrut, tarixsiz, sәh. 191-192. 67 “Hasil olan son nәticә budur ki, Sünnәnin qanuni gücü (legitimliyi), hökm çıxarma müstәqilliyi dini zәrurәtdir. Bunu yalnız vә yalnız islamdan nәsibi olmayanlar inkar edәr” 1 . Hәr bir mәzhәbә aid fiqh kitablarını oxuyanlar görürlәr ki, hәmin kitablarda Sünnәdәn bol-bol dәlil gәtirilir. İslam tarixinin iki mәşhur mәktәbi – Rәy vә Hәdis mәk- tәblәrindә dә Sünnәnin legitimliyi birmәnalı şәkildә qәbul edil- mişdi. Bu iki mәktәb arasındakı fәrq hәdisin qәbulu vә tәtbiqi şәrtlәrindә özünü göstәrmişdir. Özü dә bu fәrq tәfsilat vә tәt- biqlә әlaqәli idi. Rәy mәktәbini tәmsil edәn hәnәfilik mәzhәbinә dair ki- tabları oxuyan şәxslәr hәnәfi alimlәrinin mәqbul bildiklәri hә- dislәrә rast gәlәcәklәr. Mәsәlәn, hәnәfi alimlәrindәn İbn Mövdud әl-Mövsulinin “әl-İxtiyar fi Şәrh әl-Muxtar” kitabındakı hәdislәr dediyimizi tәsdiqlәyir. Hәmçinin, Mәrğinaninin “әl-Hidayә”, hәnәfi alimi Kәmalәddin ibn Hümamın da ona şәrh yazdığı “Fәth әl-Qәdir” kitabları bu cür hәdislәrlә doludur. Hәm Mövsulinin, hәm dә Mәrğinaninin kitabları Әzhәri-Şәrifә tabe institutlarda dәrs vә- saitidir. Bu kitabların hәdislәrlә zәnginliyi onu göstәrir ki, Hә- dis mәktәbi kimi, Rәy mәktәbi dә Sünnәyә böyük әhәmiyyәt vermişdir. Buna rәğmәn, dövrümüzdә bәzilәri alәmә car çәkirlәr ki, Әbu Hәnifәyә görә cәmi 17 hәdis sәhihdir!!! Tәbii ki, bu iddianı hәmin dövrün elm mәrkәzlәrindәn, alimlәrin yetişdiyi mühitdәn baş çıxaran şәxs heç bir vәchlә mәqbul saymaz. Qeyd edәk ki, Әbu Hәnifә mәşhur Kufә mәk- tәbinin yetirmәsidir. O Kufә mәktәbinin ki, yaradıcısı böyük sә- habә Abdullah ibn Mәsuddan (Allah ondan razı qalsın!) eti- 1 İmam Şövkani. İrşad әl-Fәhul. “Mustafa әl-Hәlәbi” nәşriyyatı, tarixsiz, sәh. 33. 68 barәn özündә fiqh vә hәdis elmlәrini birlәşdirmişdi. Әmirәlmö- minin Әli ibn әbu Talibin Kufәyә gәlişindәn sonra bu mәktәbin elmi vә şöhrәti daha da artmışdı. “Allah İbn Ümmi-Әbdә (İbn Mәsuda) rәhmәt etsin! Bu şәhәri elmlә doldurdu!” – deyәn dә mәhz Hәzrәti Әlidir. Tәәccüblüdür ki, bәzi insanlar Әbu Hәnifәnin barәsindә yuxarıda deyilәnlәri (17 hәdis mәsәlәsini) böyük alim İbn Xәl- dunun ayağına yazırlar. Hәr hansı bir mövzuya dair bütün de- yilәnlәri nәql etmәdәn mәtn içәrisindәn müәyyәn sözlәri “qay- çılayıb” götürmәk çoxlarının mübtәla olduğu xәstәlikdir. İbn Xәldunun dediklәrinә nәzәr salsaq görәrik ki, o, yuxarıdakı fikri qayğıkeşliklә söylәmiş, onunla razılaşmamış- dır. Hәtta nә üçün razılaşmadığını da sanballı şәkildә izah et- mişdir. Görәk, İbn Xәldun nә yazıb: “Bil ki, müctәhid imamların bәzisi çox, bәzisi dә az hәdis rәvayәt edib. Әbu Hәnifә (Allah ondan razı qalsın!) haqda de- yirlәr ki, o, on yeddi, yaxud da bu qәdәr (әlli) hәdis rәvayәt edib. Malikin (Allah ona rәhmәt etsin!) “Müvәtta” kitabında isә üç yüz sәhih hәdis vardır. Mәrhum İmam Әhmәd isә “Müs- nәd” kitabında otuz min hәdis toplayıb. Onlar şәxsi ictihadla- rına görә belә etmişlәr. İnsafdan binәsib tәәssübkeşlәr deyirlәr ki: “Onların (imamların) bәzisinin hәdis ehtiyatı (sәrmayәsi) cüzidir. Odur ki, az sayda hәdis rәvayәt etmişlәr. Böyük imamlar haqqında bu cür düşünmәk yolverilmәzdir. Çünki din Kitab vә Sünnәdәn әxz olunar. Hәdis ehtiyatı az olan şәxs onu öyrәnib rәvayәt et- mәli, bu işdә ciddiyyәt göstәrmәlidir. Ciddiyyәt göstәrmәlidir ki, dini doğru-dürüst әsaslardan öyrәnsin, Allahın adından da- nışan Peyğәmbәrdәn dә hökmlәri tәhsil etsin. Az sayda hәdis rәvayәt etmiş imamlar heç dә çox deyil. Onların az sayda hәdis rәvayәt etmәlәrinin sәbәbi hәdislәrdәki zәdәlәyici qüsurlardır, istinadlardakı “illәt”lәrdir, әksәriyyәtә görә hәdislәrin tәtbiqinә mane olan “cәrh”dir. Bu halda müctәhid belә hәdis vә istinad- Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|