T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
102 
düzenlemeler,  devir  ve  temlik  kaydı  ile  efektif  kaydından  ibarettir
280
.  Uygulamada 
sözleşmenin  teknik  esaslı  noktaları  sözleşme  müzakereleri  sırasında  ayrıntılı  olarak 
belirlenmekte,  hukuki  esaslı  noktalar  için  ise  taraflar,  aralarında  zaten  mevcut  olan 
bir  çerçeve  sözleşmeye  atıfta  bulunmakla  yetinmektedirler
281
.  Aşağıda  standart 
sözleşme  ve  çerçeve  sözleşme  kavramları  incelendikten  sonra  uygulamada  sıklıkla 
rastlanan  standart  şartlar  ile  swap  çerçeve  sözleşmeleri  ve  bu  metinlerde  yer  alan 
başlıca hükümler ele alınmıştır.  
1.
  Standart Sözleşme Kavramı ve Standart Swap Sözleşmeleri  
Tezgah-üstü türev araçların, borsada işlem gören türevlere nazaran en önemli 
avantajı,  tarafların  ihtiyaçları  doğrultusunda  şekillendirilmelerinin  mümkün 
olmasıdır
282
.  Bu  imkan  bir  yandan  tezgah-üstü  türevlerin  ve  bu  kapsamda  swap 
sözleşmesinin  kullanılırlığını  arttırmakta,  diğer  yandan  da  tarafları,  özellikle  karşı 
karşıya  bulundukları  en  büyük  risk  olan  kredi  riskini  en  aza  indirmek  amacıyla, 
yapacakları sözleşmelerin şartlarını dikkatle ve ayrıntılı olarak düzenlemek zorunda 
bırakmaktadır
283
. Bütün sözleşme şartlarının her işlem için tek tek müzakere edilmesi 
ise,  ciddi  masraflara  ve  zaman  kaybına  yol  açtığından,  tercih  edilen  bir  çözüm 
değildir
284
. Bu yüzden uygulamada, önce swap sözleşmelerinde kullanılan belli başlı 
kavramların  tüm  swap  piyasalarında  aynı  şekilde  anlaşılmasını  sağlamaya  yönelik 
çalışmalar  yapılmış,  ardından  swap  sözleşmelerinin  ikincil  piyasalarda  da  işlem 
                                                 
280
 AMMANN, 62. 
281
  AINSLIE,  21;  LORETAN,  125;  ALLEN&OVERY,  2;  AMMANN,  61;  HAPPE,  54; 
DECOVNY, 111. 
282
 FLANAGAN, 215; SIENKO, 108; BOOTH, 503. 
283
 FRANZEN, 17; EBENROTH/MESSER, 13. 
284
  FRANZEN,  18;  AMMANN,  62;  ALLEN&OVERY,  2;  ALLEN&OVERY,  Ten  Themes,  2; 
POHL, 429; HAPPE, 55; MÖRNER, 11; DECOVNY, 110. 

---

 
103 
görebilmesi  imkanını  yaratmak  amacıyla  sözleşme  metinlerinin  standartlaştırılması 
yoluna gidilmiştir
285
. 
a.
  Standart Sözleşme Kavramı 
Sözleşmenin  içeriği,  kural  olarak  taraflar  arasında  sürdürülen  sözleşme 
müzakereleri  sonucunda,  tarafların  karşılıklı  ve  birbirine  uygun  irade  beyanları  ile 
belirlenir
286
.  Ancak  bazı  durumlarda,  sözleşme  içeriğinin  önceden  belirlenmesi  söz 
konusu olabilmektedir.  çeriği önceden belirlenen bu sözleşmeler, bir meslek birliği 
veya belli bir kuruluş veya firma tarafından, münferit bir sözleşme için değil, belirli 
tipte  fakat  belirsiz  sayıda  ve  karşı  tarafı  belli  olmayan  sözleşmeler  şeklinde 
hazırlanır
287
.  şte  içeriğinin  tamamı  veya  bir  kısmı  önceden  matbu  olarak  ilgili 
meslek birliği, kuruluş veya firma tarafından hazırlanan ve sözleşmenin kuruluşu için 
tarafların  imzalarının  yeterli  olduğu  bu  metinlere,  standart  sözleşme  ismi 
verilmektedir
288
.  
Standart  sözleşme  metinleri,  taraflar  arasında  gerekli  mutabakatın 
sağlanmasına  kadar  yalnızca  bir  sözleşme  şablonu  niteliği  taşırlar.  Bu  metinlerde 
genellikle,  taraflar arasındaki  işlemin  esaslı  unsurları  ve  belirli  tipteki  sözleşmelere 
ilişkin  hukuki  problemlerin  çözümüyle  ilgili  kurallar  düzenlenmektedir.  Tarafların 
asli  ve  yan  borçlarının  neler  olduğuna  ve  bu  borçların  gereği  gibi  ifa  edilmemesi 
                                                 
285
 RAYROUX, 12; KRAEMER, 360; CATES, 839; DAS, 624; STOAKES, 19. 
286
 EREN, 207; TEK NAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 203; LORETAN, 125; AMMANN, 
61. 
287
  çeriği  önceden  düzenlenmiş  sözleşmelerin  ve  metinlerin,  düzenleniş  amaçları  dikkate  alınarak 
standart  sözleşmeler  (matbu  sözleşmeler),  genel  işlem  şartları,  branş  işlem  şartları  ve  kurum 
hizmetlerinden  yararlanma  şartları  olmak  üzere  dört  ayrı  grupta  değerlendirilmeleri  için  bkz. 
KAPLAN'>KAPLAN, 52.  
288
 KAPLAN, 53; AKMAN, 13; KAPLAN, Banka Sözleşmelerinin Yorumu, 6. 

---

 
104 
veya hal ve şartların değişmesi durumunda tarafların hukuki durumunun ne olacağına 
ilişkin düzenlemeler de standart sözleşme metinlerinde yer alır
289
.  
b.
  Standart Swap Sözleşmeleri 
Standart  sözleşmelerin  swap  piyasalarında  kullanılmaya  başlanması,  swap 
işlemlerinin yeknesaklaştırılmasına yönelik çabaların bir sonucudur. Sözleşme sayısı 
ve işlem hacmi itibarıyla kaydedilen sürekli artış, özellikle kredi riskinin azaltılması 
açısından işlemlerin  standart  hale  getirilmesini zorunlu  kılmıştır.  Swap işlemlerinin 
yeknesaklaştırılması  amacıyla  yapılan  çalışmalar,  diğer  türev  araçlarda  olduğu  gibi 
sözleşme miktarlarının ya da vadelerin standartlaştırılması noktasında değil, önemli 
swap  kavramlarının  yeknesak  tanımlarının  yapılması  ve  standart  sözleşme 
formülerlerinin ortaya konulması alanında yoğunlaşmıştır
290
. 
Swap  sözleşmelerinin  standartlaştırılması  çalışmaları  büyük  ölçüde  ISDA 
tarafından  yürütülmüş  ve  bu  çalışmaların  neticesinde  1985  yılında,  “Codes  of 
Standart  Wording,  Assumptions  and  Provisions  for  Swaps”  ismiyle,  daha  sonra 
“ISDA-Code”  olarak  anılacak  bir  metin  yayınlanmıştır
291
.  Bu  metin  ile  swap 
sözleşmelerinde kullanılan kavramların tanımlarının, yorum kurallarının ve sözleşme 
hükümlerinin yeknesak hale getirilmesi amaçlanmaktadır
292
. 
ISDA-Code  1985,  bölümler  halinde  düzenlenmiş  onbeş  madde  ve  metinde 
kullanılan  kavramlar  için  hazırlanmış  bir  endeksten  oluşmaktadır.  Birinci  maddede 
“faiz  oranı  swapı”,  “dolar”,  “iş  günü”  gibi  bazı  temel  kavramlar  tanımlanmıştır. 
                                                 
289
 KAPLAN, 53. 
290
 JAHN, Vereinheitlichung, 197; ANDRES, 366; ZOBL/WERLEN, 65. 
291
 CATES, 839; ALLEN&OVERY, 3; TUCKER, 591; STOAKES, 19; LINDHOLM, 80; JAHN, 
Vereinheitlichung, 198. 
292
  ANDRES,  366;  LINDHOLM,  80;  KRAEMER,  367;  EBENROTH/MESSER,  14;  FULBIER, 
681. 

---