T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
108 
vakıası karşısında, sözleşme öncesi uzun müzakerelere bağlı zaman kaybını ortadan 
kaldırmak  ve  maliyeti  düşürmek  arzusu  yatar
307
.  Mevcut  çerçeve  sözleşmelerin 
birbirlerinden  farklı  hükümler  içermelerinden  kaynaklanan  problemler,  swap 
işlemlerinde kullanılan temel kavramlar için yeknesak tanımlar oluşturmak amacıyla 
başlayan  standardizasyon  sürecinin,  çerçeve  sözleşmeler  alanına  da  sıçramasına 
sebep  olmuştur.  Böylece  belli  başlı  swap  türlerinin  tamamı  için  uygulanması 
mümkün  olabilecek  standart  bir  çerçeve  sözleşme  metni  hazırlanması  çalışmaları 
yoğunluk  kazanmıştır
308
.  Aşağıda  bu  çalışmalar  sonucunda  ortaya  çıkan  metinlerin 
hukuki nitelikleri ile swap çerçeve sözleşmelerinde yer verilen bazı önemli hükümler 
değerlendirilmiştir. 
a.
  Çerçeve Sözleşme Kavramı 
Çerçeve  sözleşmeler,  ileride  kurulacak  münferit  sözleşmelere  ilişkin  bazı 
hükümleri  şimdiden  düzenleyen,  fakat  taraflara  münferit  sözleşmeleri  yapma  borcu 
yüklemeyen sözleşmelerdir
309
. Bir çerçeve sözleşme yapan taraflar, bununla yalnızca 
ileride  yapacakları  sözleşmelere  ilişkin  bazı  esasları  önceden  belirlemekle 
yetinmektedirler.  Bu  sözleşmelere  ilişkin  diğer  ayrıntıların  belirlenmesi,  başka  bir 
ifadeyle  çizilen  genel  çerçevenin  tamamlanması  ise,  çerçeve  sözleşmeyle 
kararlaştırılan sınırlar dahilinde kurulacak münferit sözleşmelere bırakılır
310
.  
Çerçeve sözleşme, taraflar arasında kendine has özellikler taşıyan bir hukuki 
ilişki  kurmaktadır
311
.  Çerçeve  sözleşmeleri  klasik  borçlar  hukuku  sözleşmelerinden 
ayıran  husus,  taraflar  arasında  kurulan  bu  ilişkinin,  gelecekte  kurulması  düşünülen 
                                                 
307
 FLANAGAN'>FLANAGAN, 230. 
308
  JACKSON,  3229;  JOHNSON,  957;  FLANAGAN,  229;  JAHN,  Vereinheitlichung,  197; 
TUCKER, 591; SOMER, 405. 
309
 KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, 106. 
310
 EREN, 196; KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, 106. 
311
 BARLAS, 808; LORETAN, 127; EBENROTH/MESSER, 16; EREN, 196; AMMANN, 67. 

---

 
109 
sözleşmeler  için  temel  oluşturacak  noktaları  belirlemek  amacına  yönelik  olmasıdır. 
Böylece  çerçeve  sözleşmelerde,  taraflar  arasındaki  edim  yükümlerinin  somut  bir 
ş
ekilde  belirlenmesi  ya  da  belirlenebilir  hale  getirilmesi  söz  konusu  değildir
312
.  Bu 
durum,  her  ne kadar  borçlar  hukuku  ilkelerine aykırı  görünse  de, çerçeve  sözleşme 
kurumu bakımından kavramsal bir zorunluluktur
313
.  
Çerçeve  sözleşme  ile  taraflar  yalnızca,  ileride  bir  münferit  sözleşmenin 
kurulması  durumunda,  bu  sözleşmenin  içeriğinde  yer  alacak  şartlardan  bazılarını 
kararlaştırırlar
314
.  Çerçeve  sözleşmenin  konusu,  gelecekte  bir  veya  birden  fazla 
münferit sözleşmenin kurulmasının değil, böyle bir münferit sözleşmenin kurulması 
halinde  bunun  içeriğinin  çerçeve  sözleşmede  kararlaştırılan  esaslara  uygun  olarak 
belirlenmesinin taahhüt edilmesidir
315
. Bu sebeple bir çerçeve sözleşmenin kurulmuş 
olması, taraflara münferit sözleşmenin kurulmasını talep etme ve münferit sözleşme 
kurmaktan  kaçınan  tarafı  hukuken  zorlama  imkanı  vermez.  Dolayısıyla  münferit 
sözleşmenin  kurulmasını  isteyen  tarafın,  karşı  tarafın  iradesi  yerine  geçmek  üzere 
hakimin  hükmü  ile  sözleşmenin  oluşturulmasını  talep  ve  dava  etme  hakkı  da 
bulunmamaktadır
316
.  Çerçeve  sözleşmenin  kurulmuş  olmasına  rağmen  bir  münferit 
sözleşmenin  kurulmaması,  çerçeve  sözleşme  açısından  bir  “sözleşme  ihlali” 
                                                 
312
 HERZOG, 109; DECKER, 1001; BARLAS, 813. 
313
  BARLAS,  813.  Çerçeve  sözleşmelerin  ayrı,  icra  edilebilir  bir  asli  edim  yükümlülüğü 
doğurmadıklarına  ilişkin  olarak  bkz.  VON  DER  CRONE,  243;  ZOBL/WERLEN,  64; 
EBENROTH/MESSER, 16; ERNE, 128; LORETAN, 129; SCHMIDT, 446; RAYROUX, 13. 
314
 DECKER, 1001; FLANAGAN, 230; JACKSON, 3229. 
315
 Çerçeve sözleşme ile tarafların ileride münferit sözleşmeler kurma yükümlülüğü altına girmelerinin 
söz  konusu  olmaması,  çerçeve  sözleşmeyi  ön  sözleşmeden  ayırmaktadır.  Bu  farklılığa  bağlı  olarak, 
münferit  sözleşmenin  kurulması,  esasen  taraflar  arasında  bir  sürekli  borç  ilişkisi  de  yaratan  çerçeve 
sözleşmenin sona ermesini gerektirmez; oysa ön sözleşme, kural olarak asıl sözleşmenin kurulmasıyla 
ifa  edilmiş  olacağından  sona  ermektedir.  Diğer  yandan  önsözleşme,  tarafların  geleceğe  ilişkin  karar 
alma  özgürlüklerini  kaybetmeleri  anlamına  gelirken,  çerçeve  sözleşmede  yalnızca  bu  kararların 
alınacağı  alanın  sınırlarının  çizilmesi  ve  bazı  esasların  önceden  tespit  edilmesi  söz  konusudur 
(KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, 106; BARLAS, 822; HERZOG, 109; VON DER CRONE, 248).  
316
  FIKENTSCHER,  87;  HERZOG,  109;  KOCAYUSUFPAŞAOĞLU,  106;  BARLAS,  817; 
EBENROTH/MESSER, 16; ERNE, 123; ZOBL/WERLEN, 64. 

---

 
110 
oluşturmaz.  Münferit  sözleşmenin  kurulmasından  sonra  da,  taraflardan  birinin  bu 
sözleşmenin  içeriğinin  çerçeve  sözleşmeye  uygun  olarak  şekillenmesine  karşı 
çıkması  ve  edimini  yerine  getirmemekte  ısrar  etmesi  halinde,  ihlal  edilen  sözleşme 
çerçeve  sözleşme  değil,  içeriği  çerçeve  sözleşmeye  göre  şekillenmiş  bulunan 
münferit  sözleşme  olacaktır.  Zira  çerçeve  sözleşme,  münferit  sözleşmenin 
kurulmasıyla  doğrudan  doğruya  bu  sözleşmenin  içeriğini  oluşturmakta,  çerçeve 
sözleşmenin  hükümleri,  ayrıca  kararlaştırmaya  lüzum  kalmaksızın,  münferit 
sözleşmeye yansıyarak taraflar için bağlayıcı hale gelmektedir
317
.  
Çerçeve sözleşmelerde yer alan hükümler, esas olarak ileride kurulacak aynı 
türden  sözleşmelerin  tamamında  bulunması  istenen  hükümlerdir
318
.  Bunların 
başlıcaları  arasında;  değer  koruma  kayıtları,  sözleşmede  istikrarı  sağlamayı 
hedefleyen  hükümler,  vergi  yükümlülüklerine  ilişkin  düzenlemeler,  münferit 
sözleşmeden doğan borca aykırılık halinde uygulanacak yaptırımları belirleyen veya 
çıkabilecek  ihtilafların  çözümünde  tahkim  yoluna  gidilmesini  öngören  hükümler, 
çerçeve sözleşmenin değişen şartlar karşısında yeniden gözden geçirilerek yapılacak 
değişikliklerin  müzakereye  konu  edilmesini  ve  gerekirse  uyarlama  yoluna 
gidilmesini  öngören  kayıtlar,  yetkili  yargı  yerine  ve  uygulanacak  hukuka  ilişkin 
anlaşmalar  ve  delil  sözleşmesi  unsurları  ile  bazen  taraflardan  birinin  diğerine  karşı 
belirli  eğitimleri  verme  veya  işin  yönetimi  üstlenme  konusunda  taahhütleri 
sayılabilir
319
. 
Çerçeve 
sözleşmelerin 
içeriğinin 
belirlenmesi 
sırasında, 
önceden 
kararlaştırılmış  genel  işlem  şartlarından  yararlanılması  ve  bu  şartların  çerçeve 
                                                 
317
 BARLAS, 817; FLANAGAN, 230; FIKENTSCHER, 88. 
318
 FLANAGAN, 230; JACKSON, 3229; TUCKER, 591; DECKER, 1001. 
319
 KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, 106; BARLAS, 810; DECOVNY, 111; SOMER, 406. 

---