T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
113 
iflas idaresinin, seçim hakkına dayanarak iflas masası için avantajlı olan sözleşmenin 
ifasını kabul edip diğerlerinin ifasını reddetmesi önlenmiş olmaktadır
329
.  
Swap  işlemlerinde  kullanılmakta  olan  çerçeve  sözleşme  metinlerinin 
yeknesaklaştırılmasına  yönelik  çalışmalar,  uluslararası  piyasalarda  tüm  türev 
işlemlere  uygulanabilecek  ortak  bir  metin  hazırlanması  noktasında  yoğunlaşarak 
devam etmektedir
330
. Bu kapsamda hazırlanan metinlerden biri olan, Fransa Bankalar 
Birliği’nin (Association Française des Banques) 1987 tarihli çerçeve sözleşme metni 
(Contrat  Cadre  d’échange  de  dévise  ou  de  conditions  d’intérêt),  bu  sözleşme 
kapsamında  yapılan  tüm  münferit  swap  işlemlerinin  tek  bir  sözleşme  oluşturacağı 
esasına dayalıdır
331
. Swap sözleşmelerine yönelik bir diğer standart çerçeve sözleşme 
metni, yine aynı esasa dayanan Alman Çerçeve Sözleşme (deutscher Rahmenvertrag-
DRV)  metnidir.  Faiz  ve  para  swapları  ile  bu  ikisinin  çeşitli  kombinasyonlarını 
kapsayan  metin,  bağlayıcı  nitelik  taşımamakla  birlikte  Alman  swap  piyasasında 
yaygın  olarak  kullanılmaktadır
332
.  lk  şeklinde  uluslararası  işlemler  için  zorunlu 
hükümleri  içermeyen  metin,  yayınlandıktan  bir  yıl  sonra,  vergi  yükümlülüklerine 
ilişkin şartların eklenmesiyle, farklı hukuk sistemlerine tabi taraflar arasında yapılan 
swap sözleşmelerinde de kullanılabilir hale getirilmiştir (DRV 1991). Metnin anglo-
amerikan  hukuk  sisteminde  geliştirilen  çerçeve  sözleşmelerden  temel  farkı, 
sözleşmenin  feshi  imkanının  önemli  sebeplere  hasredilmiş  ve  fesih  sebepleri  ile 
sözleşmenin sona erdirilmesi sebeplerinin birbirinden ayrılmamış olmasıdır
333
.  
                                                 
329
 WALDMAN, 1062; EBENROTH/REINER, 760; RAYROUX, 14; EBENROTH/MESSER, 15. 
330
  SOMER,  405;  JACKSON,  3229;  FLANAGAN,  229;  TUCKER,  591;  JOHNSON,  957; 
LINDHOLM, 81. 
331
 JAHN, Internationale, 351; FULBIER, 682. 
332
 FULBIER, 682; JAHN, Klauseln, 395; JAHN, Internationale, 351. 
333
 KRAEMER, 380. 

---

 
114 
Swap çerçeve sözleşmelerinin yeknesak hale getirilmesi amacıyla hazırlanmış 
metinler  arasında,  ISDA  tarafından  yayınlanmış  olan  standart  çerçeve  sözleşme 
metinleri özellikle önem taşır. Bunlardan yalnızca amerikan doları ile yapılan para ve 
faiz  oranı  swaplarını  kapsayan  1987  tarihli  “Interest  Rate  Swap  Agreement”,  esas 
itibarıyla  ISDA-Code  metnine  dayanmaktadır  ve  New  York  eyalet  hukukuna 
tabidir
334
.  “ISDA  Interest  Rate  and  Currency  Exchange  Agreement-Multicurrency 
Form”  (IRCEA)  ise  farklı  döviz  cinsleri  ile  yapılan  swap  sözleşmeleri  için 
kullanılmak  üzere  tasarlanmıştır.  Tarafların  sözleşmeyi  ihtiyaçları  doğrultusunda 
bireyselleştirmelerine  imkan  veren  bir  ek  (Schedule)  ve  ondört  maddeden  oluşan 
metin,  tarafların  temel  yükümlülüklerini  çok  genel  bir  şekilde  düzenler.  Metinde 
temerrüt,  sözleşmenin  ihlali  ve  yanlış  beyanda  bulunulması,  fesih  sebepleri  olarak 
sayılmış (m. 5), daha sonra sözleşmenin zamanından önce sona erdirilmesine ilişkin 
hükümlere  yer  verilmiştir  (m.  6).  Fesih  sebepleri  ile  sözleşmenin  sona  erdirilmesi 
sebeplerinin  bu  şekilde  birbirinden  ayrılması,  fesih  sebeplerinden  birinin 
gerçekleşmesi durumunda, yalnızca fesih ihbarında bulunmaya yetkili olan taraf için 
zararının  tazminine  yönelik  bir  talep  hakkı  tanınması  kuralına  (one  way  payment) 
zemin hazırlamaktadır. Bu kural ile taraflardan birinin, kasıtlı olarak sözleşmeyi ihlal 
etmek  suretiyle,  kendisi  için  iktisadi  açıdan  faydasız  hale  gelmiş  olan  swap 
anlaşmasının  sona  ermesini,  buna  karşılık  kar  elde  edebileceğine  inandığı 
sözleşmelerin  devam  etmesini  sağlamasının  önüne  geçilmiş  olmaktadır
335
.  Metinde 
swap sözleşmesinden doğan hakların bir üçüncü kişiye devredilmesi için karşı tarafın 
rızası  şartı  aranmaktadır.  Dolayısıyla  sözleşmeden  doğan  hak  ve  yükümlülüklerin 
karşı tarafın rızasına gerek olmaksızın devredilmesi imkanı (free assignment clause), 
                                                 
334
 JAHN, Vereinheitlichung, 200; DAS, 626; FLANAGAN, 243. 
335
 KRAEMER, 371; FRANZEN, 19. 

---

 
115 
swap  sözleşmelerinin  ikincil  piyasada  işlem  görebilmeleri  açısından  büyük  önem 
taşımasına  rağmen,  çerçeve  sözleşme  metninde  tanınmamıştır
336
.  Çerçeve  sözleşme 
metninin  beş  kısım  halinde  düzenlenmiş  olan  “Ek”  (Schedule)  kısmı  ise,  özellikle 
sözleşmenin  sona  erdirilmesine  ve  vergisel  yükümlülüklerle  hukuk  seçimine  ilişkin 
olarak,  tarafların  ana  metinde  öngörülmüş  olanlardan  farklı  hükümler  üzerinde 
anlaşmak  suretiyle  sözleşmeyi  özelleştirmelerini  mümkün  kılmak  amacını 
izlemektedir
337
.  
ISDA  1992  yılında,  temel  esasları  açısından  1987  tarihli  IRCEA’ya  paralel 
yapılandırılmış  iki  yeni  çerçeve  sözleşme  metni  yayınlamıştır.  Bu  sözleşmelerden 
birincisi  (ISDA  1992  Master  Agreement-Local  Currency),  tek  bir  para  birimi 
kullanılarak  yapılan  bölgesel  vadeli  işlemler,  ikincisi  ise  (ISDA  1992  Master 
Agreement-Multicurrency  Cross  Border)  uluslararası  piyasada  kurulan  finansal 
vadeli  işlemler  için  kaleme  alınmıştır.  1987  tarihli  “Interest  Rate  and  Currency 
Exchange  Agreement”  ile  “1992  ISDA  Master  Agreement”  arasındaki  en  önemli 
fark,  bu  ikinci  metinde,  piyasalarda  karşılaşılan  tüm  tezgah-üstü  türev  araçların 
sözleşme  içeriğine  dahil  edilmiş  olmasıdır.  Kapsamın  bu  şekilde  genişletilmesine 
bağlı  olarak,  kuruluşun  “Uluslararası  Swap  Aracıları  Birliği”  (International  Swap 
Dealers Association) şeklindeki ismi, “Uluslararası Swap ve Türev  Araçlar Birliği” 
(International  Swaps  and  Derivatives  Association)  şeklinde  değiştirilmiştir.  Bunun 
yanısıra  çerçeve  sözleşme  metninin  başlığında  da,  belirli  bir  tür  işlemin 
zikredilmemesine özen gösterilmiş ve giriş bölümünde “swap işlemi” yerine “işlem” 
                                                 
336
 GOOCH/KLEIN, 41. 
337
 ANDRES, 369; JAHN, Vereinheitlichung, 201; ALLEN&OVERY, Ten  Themes, 2; TUCKER, 
591. 

---