T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
119 
ş
ekilde  üçüncü  kişi  durumundaki  kuruluşlar  tarafından  hazırlanmış  swap  sözleşme 
formülerlerinin  taraflar  arasındaki  sözleşmede  kullanılması,  her  iki  tarafın  da  bu 
sözleşme  şartlarına  dayanma  iradesini  taşıdığı  anlamına  gelmektedir
349
.  Bu  sebeple 
söz konusu metinlerin genel işlem şartı olarak nitelendirilmeleri mümkün değildir
350
. 
3.
  Standart Sözleşme Metinlerinde Yer Alan Bazı Önemli Hükümler 
Swap  piyasalarında  kullanılmakta  olan  standart  sözleşme  metinlerinde  yer 
alan hükümler, hemen tamamen birbirlerinin aynısıdırlar. Aşağıda daha önce kısmen 
değinilmiş olan bu hükümlerden bazıları ayrıntılı olarak ele alınmıştır.  
a.
  Giriş (Praeambel)  
Swap  sözleşmelerinin  çoğunda,  tarafların  belirlenmesinden  hemen  sonra, 
sözleşmenin saiklerinin ortaya  konulduğu  bir  giriş kısmına  yer  verilir.  Bu  bölümde 
taraflar,  sözleşmeyi  kurmakla  sağlamak  istedikleri  menfaatlerin  neler  olduğunu 
açıklarlar
351
. Sözleşmenin bir parçasını oluşturduğunun kabul edilmesi gereken böyle 
bir  bölüm,  öncelikle  münferit  sözleşme  hükümlerinin  yorumlanmasında  önemli 
yardımcı niteliği taşır. Yorum aracı fonksiyonunun yanı sıra giriş bölümünün, kumar 
itirazının  engellenmesinde  de  kullanılabileceği,  böylece  doğrudan  doğruya 
sözleşmenin  geçerliliği  üzerinde  etkili  olacağı  söylenmiştir
352
.  Nihayet  giriş 
niteliğindeki  bu  bölümde  bazen  taraflardan  biri,  bir  başka  işlem  dolayısıyla  karşı 
karşıya  kaldığı  riskleri  azaltmak  ya  da  tamamen  ortadan  kaldırmak  için  böyle  bir 
                                                 
349
  Alman hukukunda bu  durumda  genel  işlem şartlarına  ilişkin hükümlerin  kıyasen  uygulanmasının 
söz konusu olabileceği savunulmuştur (KRAEMER, 444).  
350
 Standart swap çerçeve sözleşme metinlerinde yer alan hükümlerin genel işlem şartı niteliği taşıyıp 
taşımadıkları meselesi değerlendirilirken, swap tarafları arasında, genel işlem şartlarına özgü, “taraflar 
arası  dengesiz  konum”un  oluşmasının  hemen  hemen  hiçbir  zaman  mümkün  olmayacağı  da  gözden 
kaçırılmamalıdır.  Taraflardan  hiçbiri,  diğerini  belirli  sözleşme  şartlarının  uygulanması  zorunluluğu 
karşısında  bırakma  imkanına  sahip  bulunmadığı  gibi,  sözleşmeye  müdahale  açısından,  iki  taraf  da 
üçüncü kişi önünde eşit konumdadır (ATAMER, 70). 
351
 LORETAN'>GOOCH/KLEIN, 3. 
352
 LORETAN, 54. 

---

 
120 
swap  sözleşmesi  akdettiğini  bildirir.  Bu  açıklama  ile,  sözleşmenin  vaktinden  önce 
sona  erdirilmiş  olması  sebebiyle  ödenecek  tazminatın  hesaplanmasında,  sona 
erdirilmiş  olan  swap  yerine  söz  konusu  riskleri  azaltmak  ya  da  ortadan  kaldırmak 
üzere  başka  bir  sözleşme  kurulmasından  doğacak  maliyetin  de  hesaba  katılması 
gerektiği iddiasının desteklenmesi amaçlanmaktadır
353
. 
b.
  Tek Sözleşme Kaydı (Single Agreement Clause) 
Swap  piyasalarında  yaygın  olarak  uygulama  alanı  bulan  standart  çerçeve 
sözleşme  metinlerinin  ortak  özelliği, çerçeve  sözleşmeye  konulan  bir  hüküm  ile  bu 
sözleşme  kapsamında  yapılacak  tüm  münferit  işlemlerin  tek  bir  sözleşme  olarak 
değerlendirilmesinin  sağlanmış  olmasıdır
354
.  Hukuki  açıdan  bağımsız  birden  çok 
sözleşmenin bu şekilde bir ana sözleşme etrafında bir araya getirilmesi, Türk- sviçre 
hukuk  sistemlerinde  açıkça  düzenlenmemiştir.  Ancak  doktrinde  ortak  kanaat  böyle 
bir birleştirmenin caiz olduğu yolundadır
355
.  
Aynı  çerçeve  sözleşme  kapsamında  kurulan  birden  çok  bağımsız  hukuki 
işlemin  tek  bir  sözleşme  olarak  kabul  edilmesi  hususunda,  taraf  iradeleri 
belirleyicidir.  Standart  swap  çerçeve  sözleşme  metinlerinde  yer  verilen  bazı 
hükümler  de,  bu  esasın  benimsendiğine  işaret  etmektedir.  Bu  hükümler  arasında 
takas  (netting)  ve  çapraz  temerrüt  (cross  default)  kayıtları  ile  münferit 
sözleşmelerden  birinin  feshi  durumunda  çerçeve  sözleşme  kapsamında  yapılan  tüm 
işlemlerin tasfiyesini öngören hüküm özellikle önemlidir
356
. 
                                                 
353
 GOOCH/KLEIN, 3; LORETAN, 54. 
354
  1992  ISDA  Master  Agreement  Art.  1  (c)  hükmünde;  münferit  işlemlerin  “tek  sözleşme”  (single 
agreement)  oluşturacağı  ve  taraflar  arasındaki  tüm  münferit  işlemlerin  bu  esas  dahilinde 
gerçekleştirilebileceği belirtilmiştir. DRV Art. 1’de de benzer bir ifade yer almaktadır.  
355
 LORETAN, 130; ZOBL/WERLEN, 66; RAYROUX, 14. 
356
 ZOBL/WERLEN, 67; RAYROUX, 17; DECKER, 1009. 

---

 
121 
Swap  sözleşmelerinde  tek  sözleşme  (single  agreement)  esasının  tercih 
edilmesinin temel sebebinin, iflas idaresinin seçim hakkının sınırlandırılması ihtiyacı 
olduğu  söylenebilir
357
.  flas  durumunda  iflas  idaresi,  kural  olarak,  müflisin  taraf 
sıfatıyla  dahil  olduğu  sözleşmelerden  iflas  masası  için  avantajlı  olan  sözleşmenin 
ifasını kabul edip diğerlerinin ifasını reddetmek hakkına sahiptir
358
. Seçim hakkının 
tek  ve  bütünlük  arz  eden  bir  sözleşme  için  kullanılması  söz  konusu  olduğunda  ise 
iflas  idaresi,  bu  hakkı  ancak  tüm  sözleşmeyi  kapsayacak  şekilde  bir  bütün  olarak 
kullanabilecektir. Sözleşmenin parçalara ayrılması ve bunlardan iflas masası için en 
uygun olan kısım için aynen ifa, diğer kısımlar için de ifanın reddi kararı verilmesi 
mümkün  değildir
359
.  flas  idaresinin  seçim  hakkının  aynı  çerçeve  sözleşmeye 
dayanan  münferit  swap  işlemlerinin  ayrı  ayrı  bağımsız  sözleşmeler  olduklarının 
kabul edilerek kullanılması, her durumda taraflar için ciddi sakıncalar doğuracaktır. 
Zira  bu  işlemler,  hukuken  tamamıyla  birbirlerinden  bağımsız  sözleşmelere 
dayanmalarına  rağmen  ekonomik  açıdan  birbirlerine  bağlıdırlar.  Taraflar  çoğu  kez, 
bir swap işlemi dolayısıyla ortaya çıkan açık pozisyonu kapatmak amacıyla yeni bir 
swap  işlemi  yapmaktadırlar
360
.  Aynı  çerçeve  sözleşme  kapsamında  yapılmış  tüm 
swap işlemlerinin tek bir sözleşme teşkil ettiklerinin kabulü ile iflas idaresinin seçim 
hakkı sınırlandırılmış ve bu işlemlerden doğan hakların ve yükümlülüklerin de, iflas 
                                                 
357
 TUCKER, 605; GOOCH/KLEIN, 80; RAYROUX, 14; EBENROTH/MESSER, 15. 
358
  flas  idaresinin  sözleşmenin  aynen  ifa  edilmesine  karar  vermesi  halinde,  müflisin  yerine 
sözleşmeyi  ifa  etmek  yükümlülüğü  altına  girmesi,  buna  karşılık,  karşı  tarafın  edimini  talep  etme 
hakkını  elde  etmesi söz  konusu  olur.  fanın  reddi  kararı ise iflas  idaresinin sözleşmenin  ifasını  talep 
etme  hakkını  kaybetmesi  anlamına  gelmektedir.  Bu  durumda  karşı  taraf  da  artık  sözleşmenin  aynen 
ifasını  istemek  imkanını  kaybedecek  ve  bunun  yerine  sözleşmenin  aynen  ifa  edilmemesi  sebebiyle 
uğradığı zararını, masaya iflas alacağı olarak yazdırmak durumunda kalacaktır (TERCAN, 71). 
359
 TERCAN, 58; WALDMAN, 1062; DAS, 634; DECKER, 1010; JAHN, 102; JAHN,  Klauseln, 
398. 
360
 GOOCH/KLEIN, 80; EBENROTH/MESSER, 15; TUCKER, 605. 

---