T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
143 
sözleşmesinin  mevcudiyeti  kabul  edilmektedir
44
.  Döviz  swaplarının  hukuki  niteliği 
hakkında  ise  çifte  döviz  satışı,  geri  satın  almalı  satış  ve  karz  görüşleri  ileri 
sürülmüştür
45
.  Kelime  anlamı  itibarıyla  trampa  sözleşmesine  işaret  eden  finansal 
swapların  hukuki  niteliğinin  tespiti,  özellikle  ifa  aşamasında  bir  problemle 
karşılaşılması  durumunda  her  bir  sözleşme  tipinde  farklı  hukuki  sonuçların  ortaya 
çıkacak  olması  sebebiyle  önem  taşır.
  Konu,  bir  yandan  sözleşmenin  arz  ettiği 
karmaşık  yapı,  diğer  yandan  da  uygulamada  piyasaların  ihtiyaçları  doğrultusunda 
oluşturulan  swap  işlemlerinin  çeşitliliği  sebebiyle  ayrıntılı  bir  incelemeye  ihtiyaç 
göstermektedir.  Bu  açıklamalar  ışığında  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliğinin 
tespitine yönelik değerlendirme yapılırken, faiz oranı ve para swapları ile karma para 
swaplarının karakteristik özelliklerinin, benzerlik gösterdikleri tipik borç ilişkileri ile 
karşılaştırılmaları suretiyle sonuca varılmaya çalışılmış; ayrıca swap işlemlerinde son 
dönemde  ortaya  çıkmış  önemli  yenilikler  arasında  gösterilen  vadeli  swap  ve 
opsiyonlu swap sözleşmeleri de, kullanım sıklığı ve işlem hacmi itibarıyla taşıdıkları 
öneme binaen incelemeye dahil edilmiştir.       
B.
  Faiz Oranı Swap Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  tarafları,  sözleşmenin  kurulması  ile  birlikte 
birbirlerine,  karşılıklı  olarak,  hesaplanma  usulleri  ve  ifa  zamanları  sözleşmede 
kararlaştırılmış  dönemsel  ödemeler  yapmayı,  başka  bir  ifadeyle  karşılıklı  ödeme 
                                                 
44
  Karşılıklı  kredilerde  taraflar  arasında  iki  kredi  sözleşmesi  akdedilmektedir.  Kredi  sözleşmeleri 
birbirlerinden  bağımsız  olduklarından,  taraflardan  biri  bu  sözleşmelerden  birinin  gerektirdiği 
ödemelerini  yerine  getirmese  de, karşı taraf, ikinci kredi sözleşmesinden doğan  yükümlülüklerini ifa 
etmek  zorundadır.  Karşılıklı  kredide  iki  ayrı  sözleşme  kurulmuş  olması  dolayısıyla  tarafların 
ödemeleri arasında bir karşılıklılık ilişkisinin bulunmayışı, bu yapıyı para swap sözleşmesinden ayıran 
temel  özelliktir. Para swap sözleşmesinde, özellikle tarafların sözleşmenin başlangıcında ve sonunda 
gerçekleştirmeyi taahhüt ettikleri açılış  ve kapanış ödemeleri aynı sözleşmeye  dayalıdırlar ve her bir 
ödeme diğerinin karşılığını oluşturur (ANDRES, 27). 
45
 ERNE, 43; POHL, 426; FULBIER, Zivilrechtliche Einordnung, 544. 

---

 
144 
akımlarının  mübadelesini  taahhüt  ederler
46
.  Taraflardan  sabit  meblağ  borçlusunun 
ödeyeceği  miktar,  sözleşmenin  kuruluşu  sırasında  kararlaştırılan  bir  sabit  faiz 
oranının  farazi  anaparaya  uygulanması  suretiyle  tespit  edilir  ve  sözleşme  süresi 
boyunca  aynı kalır
47
.  Değişken  meblağ  borçlusunun  yapacağı  ödemenin  miktarı ise 
her  bir  ödeme  anında,  değişken  faiz  göstergesinin  farazi  anaparaya  oranlanmasıyla 
hesaplanır.  Dolayısıyla  sözleşme  devam  ettiği  müddetçe  her  bir  ifa  zamanında, 
değişken meblağ borçlusunun ödeme yükümlülüğünün miktarı yeniden belirlenir
48
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliğine  ilişkin  değerlendirmede, 
tarafların karşılıklı edim yükümlülüklerinin, kanunda düzenlenmiş sözleşme tiplerine 
ait  karakteristik  edim  yükümlülüklerine  ne  ölçüde  uygunluk  gösterdiği  hususunun 
öncelikle açıklığa kavuşturulması gereklidir. Bu amaçla aşağıda önce faiz oranı swap 
sözleşmesinin  içeriği,  kanunda  düzenlenmiş  bazı  isimli  sözleşmelerin  esaslı 
unsurlarıyla  karşılaştırılmış;  bunun  ardından,  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  bir 
isimsiz sözleşme olarak nitelendirilmesinin mümkün olup olmadığı incelenmiştir. 
1.
  Faiz  Oranı  Swap  Sözleşmesinin 
simli  Sözleşme  Olarak 
Değerlendirilmesi 
Borç  sözleşmeleri,  kanunda  düzenlenmiş  olup  olmamalarına  göre  isimli 
sözleşmeler  ve  isimsiz  sözleşmeler  olmak  üzere  ikiye  ayrılmaktadırlar.  simli  borç 
sözleşmeleri Borçlar Kanununun “özel borç ilişkileri” başlıklı ikinci kısmında ya da 
bazı  özel  kanunlarda  düzenlenmiş  sözleşmelerdir
49
.  Doktrinde  faiz  oranı  swap 
sözleşmesinin isimli  sözleşme  türlerinden  birine dahil  edilip  edilemeyeceği  hususu, 
                                                 
46
  FLANAGAN,  220;  ANDRES,  36;  JACKSON,  3209;  FLAVELL,  3;  PETERS,  5;  TUCKER, 
586; SOMER, 387. 
47
 HU, Swaps, 347; DOZIER, 1428; JOHNSON, 956; DARRINGER, 266; LORETAN, 25. 
48
 KOPP, 62; JOHNSON, 955; HU, Swaps, 347. 
49
 EREN, 192; OĞUZMAN/ÖZ, 42; TEK NAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 72. 

---

 
145 
tarafların  girdikleri  edim  yükümlülüklerinin  içerikleri  dikkate  alınarak 
değerlendirilmektedir.  Yapılan  değerlendirmeler  kapsamında  satım  sözleşmesi, 
trampa sözleşmesi, çifte karz sözleşmesi, karşılıklı borç yüklenimi, alacağın temliki 
ve sigorta sözleşmesi ele alınmıştır.  
a.
  Satım Sözleşmesi Görüşü 
Satım  sözleşmesi,  satıcının  alıcıya  satım  konusunu  teslim  etmek  ve 
mülkiyetini geçirmek, alıcının da satıcıya satım parasını ödemek borcu altına girdiği, 
tam iki tarafa borç yükleyen, rızai bir sözleşmedir
50
. Sözleşmenin esaslı unsurlarını 
satım  konusu,  semen  ve  bunların  birbirleriyle  değiştirilmeleri  taahhüdü  oluşturur
51
. 
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliğinin  belirlenmesi  açısından  önem  arz 
eden unsurlar ise özellikle satım konusu ve semen unsurlarıdır. Zira faiz oranı swap 
sözleşmesi  gereğince  taraflar  arasında  mübadelesi  gereken  ödeme  akımlarının  bir 
satım sözleşmesine konu teşkil edebileceği ve taraflardan birinin ediminin de satılana 
karşılık ödenmesi gereken satım parası olarak değerlendirilmesinin mümkün olduğu 
kabul  edilecek  olursa,  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  hukuki  niteliği  itibarıyla  bir 
satım sözleşmesinden ibaret olduğunun kabulü gerekecektir
52
.  
Satım  sözleşmesine  ilişkin  BK  m.  182/I  hükmünde,  satıcının  satılan  malı 
alıcıya  teslim  ve  mülkiyeti  ona  nakil  borcundan  söz  edilmekte  oluşu,  satım 
sözleşmesinin konusunun, yalnızca maddi bir varlığı bulunan taşınır ve taşınmazlarla 
sınırlı  olduğu  intibaını  uyandırmaktadır.  Bununla  birlikte  doktrin  ve  uygulamada, 
satıcının  malvarlığının  aktifinde  yer  alan  ve  başkalarına  para  karşılığında 
                                                 
50
 TANDOĞAN, 78; YAVUZ, 40; DOĞANAY, 196.  
51
 FIKENTSCHER, 354; TANDOĞAN, 78; YAVUZ, 42; ARAL, 59. 
52
 KOPP, 62; LORETAN, 103. 

---