T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
151 
Trampa  sözleşmesinin  konusuyla  ilgili  olarak  kanunda  açık  bir  düzenleme 
bulunmamaktadır.  Bununla  birlikte  doktrinde,  trampaya  ilişkin  mevcut  iki  madde 
hükmünün  satım  sözleşmesine  atıfta  bulunduğu  dikkate  alınarak,  satıma  konu 
olabilen  her  mal  veya  hakkın  trampaya  da  konu  olabileceği  kabul  edilmektedir
78
. 
Haklar,  misli  eşya  ve  tedavül  kabiliyeti  olmayan  para
79
,  bu  kapsamda 
değerlendirilir
80
.  
Faiz oranı swap sözleşmesi ile taraflar, birbirlerine farazi bir anapara miktarı 
esas  alınarak  belirli  bir  faiz  oranına  göre  hesaplanmış  dönemsel  ödemeler  yapmayı 
taahhüt  etmektedirler.  Para  swap  sözleşmesinden  farklı  olarak  burada,  mübadele 
konusu  ödeme  akımları  aynı  para  cinsinden  tespit  edilir
81
.  Karşılıklı  ödeme 
akımlarının  içeriğini  oluşturan  para  meblağları  ise  satım  ve  dolayısıyla  trampa 
sözleşmesine konu  edilemez.  Zira  faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  doğan  borç  para 
borcudur
82
.  Taraf  iradeleri,  bir  “şey”  olarak  paranın  kendisini  değil,  para  ile  ifade 
                                                 
78
 TANDOĞAN, 336; FEHRENBACHER, 98. 
79
 Hukuki açıdan para; “dar anlamda para” ve “geniş anlamda para” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 
Dar anlamda para, devletin kabulü zorunlu genel mübadele aracı olarak tanıdığı ve böylece kendisine 
zorunlu tedavül vasfını verdiği belirli niteliklere sahip varlıklardır. Geniş anlamda para ise toplumda 
üretilen  mal  ve  hizmetler  hakkında  değer  ölçüsü  niteliğine  sahip,  mübadele  aracı  olan  bütün  şeyleri 
ifade eder. Paranın değer ölçüsü ve genel mübadele aracı olma fonksiyonlarını tam anlamıyla yerine 
getirebilmesi,  maddeden  ibaret  sembol  ve  soyut  mali  güç  unsurlarının  bir  arada  bulunmasına;  yani 
somut eşya olarak paranın, para birimi olarak ifade edilmiş olan ve her türlü mal ve hizmet edimleri 
için  değer  ölçüsü  teşkil  eden  soyut  mali  gücü  içermesine  bağlıdır.  Bu  yüzden  soyut  mali  gücü 
içermeyen  para  (hatıra  paralar  ya  da  kanuni  rayici  bulunmayan  paralar  gibi)  hukuken  “para”  değil 
“mal” statüsündedir (BAYGIN, 10; BARLAS, Para Borçları, 7; LARENZ, 136).  
80
 FEHRENBACHER, 98. 
81
 HU, Swaps, 347; SOMER, 387; DOZIER, 1428; JOHNSON, 956. 
82
  KRAEMER,  147;  HAPPE,  46.  Borcun  konusunu,  belirli  veya  belirlenebilir  bir  para  meblağı  ile 
ifade  olunan soyut  mali  gücün alacaklıya sağlanması  yükümlülüğü  oluşturuyorsa, bir para  borcunun 
varlığından  söz  edilir  (KLEINER,  45).  Para  borçlarında,  borçlanılan  meblağ  çoğunlukla  borcun 
doğumu  anından  itibaren  para  biriminin  katlarından  ibaret  sabit  bir  rakam  halinde  belirlidir.  Bu 
durumda  borçlunun  borcu  “para  meblağı  borcu”  (Geldsummenschuld)  olarak  adlandırılır.  Para 
borcunun  miktarının,  bir  eşyanın  veya  bir malvarlığı  payının parasal değerine  veya  bir  yabancı para 
biriminin  kuruna  veya  bir  endekse  bağlı  olarak  tespit  edilmiş  olması  durumunda  ise  “para  değeri 
borcu” (Geldwertschuld) söz konusu olur (BARLAS, Para Borçları, 13). Buna göre örneğin sabitten 
değişkene  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  (plain  vanilla  swap),  sabit  faizlendirilen  tarafta  bir  para 
meblağı  borcu,  değişken  faizlendirilen  tarafta  ise  bir  para  değeri  borcu  karşı  karşıya  durmaktadır. 
Sabit  faizlendirilen  tarafın  para  borcu,  bir  para  meblağı  borcudur;  zira  bunun  miktarı  bir  para 
biriminin  belirli  katları  vasıtasıyla  kesin  olarak  belirlenmiştir.  Buna  karşılık  değişken  faizlendirilen 

---

 
152 
edilen satın alma gücünü elde etmeye yönelmiştir.  fanın amacı da parada tecessüm 
eden  bir  malvarlığı  değerinin  teminidir
83
.  Dolayısıyla  burada  eşyanın  veya  hakkın 
eşya  veya  hak  karşılığında  değiş-tokuşu  söz  konusu  değildir
84
.  Esasen  edim 
konusunun  bireyselleştirilmesi  ve  böylece  faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  doğan 
para  edimlerinin  trampa  konusu  olabileceğinin  kabul  edilmesi  halinde  dahi, 
sözleşmenin  trampa  sözleşmesi  olarak  nitelendirilmesi  isabetli  olmayacaktır.  Zira 
geniş anlamda bir borç ilişkisinin tipi, yani sözleşmede tespit edilmiş bulunan asli ve 
tali  edim  yükümlerinin  yapısı,  doğrudan  doğruya  sözleşme  taraflarının  asli  edim 
yükümlerinin  karakteristiğine  göre  belirlenmez.  Tarafların  özel  menfaat 
durumlarının,  işlemin  temelinde  yatan  iktisadi  amacın  ve  risklerin  de  dikkate 
alınması  gerekir.  Sözleşme,  borç  ilişkisi  çerçevesindeki  münferit  somut  edim 
ilişkileriyle  değil,  bütünü  ile  tipikleştirmenin  konusudur
85
.  Faiz  oranı  swap 
sözleşmesinde  ise  bu  bütünlük,  sözleşme  metninde  yer  alan  ve  tipikleştirme  için 
özellikle  önem  taşıyan  takas  anlaşmalarını  (Netting-Vereinbarung)  da  içerir
86
.  Bu 
anlaşmalar,  faiz  oranı  swap  sözleşmesinden  doğan  karşılıklı  alacak  ve 
yükümlülüklerin  takas  edilmesi  suretiyle,  ödeme  akımlarının  toplam  mübadelesi 
                                                                                                                                        
tarafın para borcunun kapsamı, itibari (nominal) olarak bir para biriminden tespit edilmemiştir; aksine 
her bir ödeme anında başka değişken piyasa verilerinden türetilir ve bu yüzden de para değeri borcu 
olarak nitelendirilmesi gerekir (KOPP, 63). 
83
 Esasen  bütün  para borçlarının  karakteristik  vasfı, nesne  olarak  paranın borçluya nakledilmesinden 
ziyade,  belirli  veya  belirlenebilir  bir  miktar  parada  yerleşik  soyut  mali  gücün  alacaklıya 
kazandırılmasıdır.  Bu  yüzdendir  ki  konusu  para  olan  bütün  borç  ilişkileri  para  borcu  olarak 
nitelendirilemez.  Para,  akdi  ilişkide  herhangi  bir  para  birimi  üzerinden  belirli  bir  meblağ  ile  ifade 
olunan soyut mali gücün alacaklıya sağlanması işlevini görüyorsa ancak o takdirde bir para borcunun 
varlığından bahsedilebilir (BAYGIN, 15).  
84
  Oysa  trampa  sözleşmesi  mal  ya  da  hakkın  başka  bir  mal  ya  da  hakla  değişimini  öngörmekte 
olduğundan, burada mübadele ilişkisi içinde bulunan karşılıklı edimlerin her ikisi de paradan başka bir 
ş
eydir.  Nitekim  edimlerden  herhangi  birinin  hukuki  açıdan  “para”  niteliği  taşıması  sebebiyle 
memleket  parası  ile  memleket  parasının  değiştirilmesi  (para  bozdurma;  bütün  para  verip  değerince 
bozuk para alma) trampa olmadığı gibi belirli bir miktar memleket parası vererek karşılığında belirli 
bir  nominal  değerde  yabancı  para  almak  da  trampa  olarak  değerlendirilemez  (FEYZ OĞLU,  311; 
BAYGIN, 12, dpn. 24; TANDOĞAN, 336).  
85
 LARENZ, Methodenlehre der Rechtswissenschaft, 469 (KOPP, 64’ten naklen). 
86
  EBENROTH/BENZLER,  350;  KOPP,  64;  JOHNSON,  956;  JENTZSCH,  47;  SOMER,  389; 
PETERS, 14; ZOBL/WERLEN, 9. 

---