T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
156 
Karz  sözleşmesinin  konusunu  bir  miktar  para  veya  misli  şeyler  teşkil 
etmektedir
99
.  Bir  miktar  paranın  ödünç  verilmesini  konu  edinen  karz  sözleşmeleri 
bakımından,  adi  işlerde  aksi  taraflar  arasında  kararlaştırılmış  olmadıkça,  ödünç 
alanın ayrıca faiz ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Buna karşılık ticari işlerde, 
faiz ödeme yükümlülüğü kararlaştırılmamış olsa bile faiz ödenmesi gerekir
100
. 
Faiz oranı swap sözleşmesi ile çifte karz sözleşmesi arasındaki bağlantı, faiz 
oranı  swap  sözleşmesinin  çıkış  noktasını  oluşturan  karşılıklı  kredilerin
101
  hukuki 
açıdan  karşılıklı  ödünç  verme  olarak  kabul  edilmesinden  kaynaklanmaktadır
102
. 
Ödünç  konusu  sermayenin  ödenmesine  ve  sözleşme  süresinin  sonunda  da  iadesine 
yönelik  talepleri  içeren  karşılıklı  kredilerde,  bu  taleplerin  miktarı  ve  sözleşmede 
kullanılan  para  birimi  aynıdır.  Bu  sebeple  çoğu  zaman  karşılıklı  ödeme 
yükümlülükleri  takas  yoluyla  sona  erdirilir
103
.  Böylece  efektif  ödeme  değiş-tokuşu, 
faiz  ödemelerinin  transferiyle  sınırlı  kalır.  Bu  durum,  yapılacak  ödemelerin 
hesaplanma  yöntemi  ve  miktarı  açısından,  tam  da  faiz  oranı  swap  sözleşmelerinde 
söz konusu olan durumdur
104
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmelerinde,  tarafların  swap  sözleşmesi  ile  taahhüt 
ettikleri  karşılıklı  ödemelerin  miktarlarının  hesaplanmasında  baz  alınan  ve  farazi 
anapara olarak da isimlendirilen bir meblağın söz konusu olması da sözleşmeyi çifte 
karz  sözleşmesine  yaklaştırmaktadır.  Çifte  karz  nitelendirmesine  göre  bu  meblağ, 
karz sözleşmesinde mülkiyeti devredilen sermaye miktarına tekabül eder. Taraflarca 
                                                 
99
 YAVUZ, 367; ARAL, 310; BORCHERS, 47. 
100
 ARAL, 311. 
101
 Swap sözleşmesinin gelişim süreci için bkz. §3, I. 
102
 ERNE, 48; JENTZSCH, 22. 
103
 ANDRES, 24; KRAEMER, 10. 
104
 ERNE, 48. 

---

 
157 
yapılan dönemsel swap ödemeleri ise, sermayeden mahrum kalma karşılığında ifası 
gereken faizleri oluşturmaktadır
105
.   
Faiz oranı swap sözleşmesi ile taraflar birbirlerine, sözleşme süresince, aynı 
para  cinsinden,  eşit  miktarda  farazi  anaparaya,  kararlaştırılan  faiz  oranlarının 
uygulanmasıyla  hesaplanan  aynı  para  cinsinden  miktarların,  karşılıklı  ve  dönemsel 
olarak  ödenmesini  taahhüt  etmektedirler
106
.  Karşılıklı  kredilerin  aksine,  faiz  oranı 
swap  sözleşmelerinde,  karşılıklı  olarak  belirli  bir  sermaye  miktarının  mülkiyetinin 
geçirilmesi ve bu suretle sonradan takas yoluyla sona erdirilmek üzere yeni sermaye 
alacaklarının  tesis  edilmesi  söz  konusu  değildir.  Taraflarca  ifası  gereken  dönemsel 
swap  ödemeleri,  sözleşmenin  kurulması  sırasında  kararlaştırılan  anaparaya  sabit  ya 
da  değişken  faiz  oranları  uygulanmak  suretiyle  hesaplanırlar;  ancak  faiz  niteliği 
taşımazlar
107
.  Hukuki  anlamda  faiz,  sermayeyi  alanın,  sermayeyi  verene,  onun 
sermayeden  mahrum  kalışı  karşılığında  ödediği  ivazdır
108
.  Faiz  oranı  swap 
sözleşmesinde  ise  sermaye  değiş-tokuşu  ve  dolayısıyla  swap  ödemeleriyle  tazmini 
gereken  bir  sermayeden  mahrum  kalma  durumu  söz  konusu  değildir
109
.  Swap 
ödemelerinin hukuki açıdan faiz olarak nitelendirilebilmesi, yalnızca faiz oranı swap 
sözleşmesi gereğince farazi anapara karşı tarafa devredilse ve karşı tarafın yapacağı 
dönemsel ödemeler farazi anaparanın devredilmiş olmasının karşılığını teşkil etseydi 
düşünülebilirdi.  Oysa  faiz  oranı  swap  sözleşmesinde  her  iki  taraf  için  de  eşit 
miktarda tespit edilen farazi anaparanın, dönemsel ödemelerin hesaplanmasına temel 
oluşturmak  dışında  bir  fonksiyonu  yoktur.  Bu  meblağ  hiçbir  şekilde  mübadele 
                                                 
105
 KRAEMER, 148.  
106
 Tanım için bkz. §5, I, A. 
107
  KRAEMER,  107;  ERNE,  49;  ZOBL/WERLEN,  30;  LORETAN,  25;  AMMANN,  51; 
JENTZSCH, 47. 
108
 FIKENTSCHER, 134; EREN, 939; LARENZ, 151; OĞUZMAN/ÖZ, 241. 
109
 BORCHERS, 57; KRAEMER, 148; ERNE, 49. 

---

 
158 
konusu edilmemektedir
110
.
 Taraflarca yapılan dönemsel swap ödemeleri ise birbirinin 
karşılığını  oluşturur
111
.  Bu  sebeple  faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  çifte  karz  ve  faiz 
oranı swap sözleşmesi gereğince ifası gereken dönemsel swap ödemelerinin de faiz 
olarak nitelendirilmeleri mümkün değildir
112
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  karz  sözleşmesi  şeklinde  nitelendirilmesi  ile 
ilgili  bir  başka  yaklaşım,  sözleşme  gereğince  değişken  meblağ  ödemekle  yükümlü 
olan  tarafın,  sabit  meblağ  ödeyicisine  tek  taraflı olarak  ödünç  verdiği  varsayımının 
da değerlendirilmesi gerektiği yönündedir
113
. Buna göre değişken meblağ ödeyicisi, 
önceden  belirlenmiş  vadelerde,  kararlaştırılan  faiz  oranındaki  dalgalanmalara  bağlı 
olarak  değişen  miktarlarda  “önceden”  ifada  bulunmaktadır.  Sabit  meblağ  ödeyicisi 
de aynı paralelde, sözleşmede kararlaştırılmış vadede ve yalnızca bir defaya mahsus 
olmak  üzere,  toplam  sözleşme  süresi  için  tespit  edilmiş  olan  edimini  “geri”  öder. 
Burada  değişken  meblağ  ödeyicisinin  yaptığı  dönemsel  ödemeler,  karz  sözleşmesi 
gereğince  önceden  ifası  gereken  sermaye  miktarına  tekabül  eder.  Böylece  karz 
sözleşmesinin varlığı için zorunlu bir unsur olan sermayenin devri gerçekleştirilmiş 
olmaktadır
114
. Sabit meblağ ödeyicisi tarafından yapılacak bir defalık ödeme ise karz 
sözleşmesindeki  geri  ödeme  yükümlülüğünün  yerine  getirilmesine  hizmet  eder
115
. 
Sözleşmenin  kurulması  sırasında  tespit  edilen  faiz  oranında  sonradan  meydana 
                                                 
110
 LORETAN, 25; HAPPE, 19; AMMANN, 80. 
111
  Bundan  dolayıdır  ki,  uygulamada  faiz  oranı  swap  sözleşmesiyle  ilgili  olarak  kullanılan  “faiz 
ödemelerinin değiş-tokuş edilmesi” şeklindeki ifade de yanıltıcıdır (KRAEMER, 107). 
112
 WEBER, 310; ERNE, 49; BORCHERS, 57; HAPPE, 46; AMMANN, 75; LORETAN, 107. 
113
 KRAEMER, 48. 
114
 KRAEMER, 48. 
115
  Karz  sözleşmesi  kural  olarak  eksik  iki  tarafa  borç  yükleyen  sözleşmelerdendir.  Zira  karz 
sözleşmesi ile ödünç veren, sözleşmenin kurulması ile birlikte ödünç konusunun mülkiyetini geçirme 
ve  teslimi  borcu  altına  girer;  buna  karşılık  ödünç  alanın  ödünç  konusunu  geri  verme  borcu,  ödünç 
konusunu  teslim  aldıktan  ve  bu  suretle  mülkiyetini  kazandıktan  sonra  ortaya  çıkar  (YAVUZ,  362). 
Sözleşmenin  kurulmuş  olmasına  rağmen  ödünç  alana  hiçbir  şey  verilmemiş  ise  geri  verme  borcu 
doğmaz.  Teslimin  yapılmasından  sonra  da  geri  verme  borcu  fiilen  teslim  edilen  miktarla  sınırlıdır 
(TANDOĞAN, I/2, 353).  

---