T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
146 
devredilebilen  her  türlü  eşyanın,  hakların,  tabii  kuvvetlerin  veya  diğer  hukuki 
varlıkların satım sözleşmesine konu olabileceği kabul edilmektedir
53
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  satım  sözleşmesi  olarak  nitelendirilebilmesi, 
bir  yandan  “para”nın  satım  konusu  olup  olamayacağının  tespitine,  diğer  yandan  da 
faiz oranı swap sözleşmesinde satım konusu ile satım parasının (semen) birbirinden 
ayırt  edilebilir  olmasına  bağlıdır
54
.  Zira  satım  konusu  ile  satım  parası  arasındaki 
farklılık,  belirli  bir  sözleşmenin  satım  olarak  nitelendirilebilmesinin  ön  şartıdır. 
Yalnızca  kavramsal  olarak  değil  içerik  itibarıyla  da  birbirinden  farklı  olan  bu  iki 
unsurun  birbirinden  ayrılamaması  halinde,  artık  bir  satım  sözleşmesinin 
mevcudiyetinden bahsedilemez
55
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesi  taraflara,  kesin  olarak  belirlenmiş  ifa 
zamanlarında,  farklı  esaslara  dayanılarak  oluşturulmuş  ödeme  akımlarını  -faiz 
yükümlülüklerini  değil-  mübadele  etme  yükümlülüğünü  yüklemektedir
56
.  Söz 
konusu  ödeme  akımlarının  içerdiği  münferit  meblağlar  arasında  fonksiyonel 
bakımdan  bir  farklılık  bulunmamaktadır.  Bu  durum,  karşılıklı  edimlerden  birinin 
satım konusu, diğerinin de satım parası olarak nitelendirilebilmesinin önüne geçer
57
. 
Paranın bir satım sözleşmesine konu edilebilmesine esasen “bireysel değer” özelliği 
göstermeyişi  engel  teşkil  etmektedir.  Ancak  bazı  durumlarda  para  da,  eşya  ya  da 
alacak hakkı -ve böylece bireysel değer- olarak dikkate alınabilir ve böylece bir para 
meblağının  ifasına  ilişkin  yükümlülük,  tamamıyla  bir  şeyin  ifasına  yönelik 
yükümlülük  şeklinde  ortaya  çıkabilir.  Eski  para  koleksiyonculuğunda  olduğu  gibi 
                                                 
53
  FIKENTSCHER,  354;  TANDOĞAN,  79;  ARAL,  64;  YAVUZ,  45;  LORETAN,  103; 
AMMANN, 72. 
54
 LORETAN, 103. 
55
 TANDOĞAN, 93; YAVUZ, 47; LORETAN, 103. 
56
 BICKSLER/CHEN, 646; HAMACHER, 670; DAS, 31; JENTZSCH, 45. 
57
 WEBER, 310; LORETAN, 103. 

---

 
147 
taraflar belirli madeni paraları ya da banknotları elde etmeyi öngördükleri takdirde, 
bu şekilde bireysel bir değerin ifası yükümlülüğü tesis edilmiş sayılır
58
. Yine de bu 
durum faiz oranı swap sözleşmesi için geçerli değildir. Zira iktisadi amaç dolayısıyla 
burada  taraf  iradeleri  belirli,  cismani  bir  para  sembolü  elde  edilmesine 
yönelmemiştir.  Faiz  oranı  swap  sözleşmesinin  tarafları,  swap  ödemeleri  vasıtasıyla 
çoğu zaman başka bir finansal işlemden kaynaklanan faiz yükümlülüklerinin ifasında 
yararlanmak üzere kaynak temin etmeyi isterler
59
. Münferit ödemelerde ifanın amacı, 
parada  cisimleşen  soyut  satın  alma  ya  da  servet  gücünü  sağlamaktır.  Bu  sebeple 
münferit ödeme akımlarının satım konusu olarak nitelendirilmesi mümkün değildir
60
.  
Uygulamada  swap  sözleşmelerinde,  swap  meblağlarının  gayrı  nakdi  ödeme 
araçlarıyla ödenmesi yolunda kayıtlara yer verilmesi, faiz oranı swap sözleşmesinin 
satım  sözleşmesi  çerçevesinde  değerlendirilebilirliği  için  bir  gerekçe  mahiyetinde 
ileri sürülmektedir
61
. Gayrı nakdi ödeme kaydı, faiz oranı swap sözleşmesi gereğince 
ifası  gereken  ödemelerin,  bir  kredi  kuruluşunda  matlubun  havalesi  suretiyle 
gerçekleştirilmesi  anlamına  gelir
62
.  Burada  ortaya  çıkan  manzara,  swap  ödemesi 
olarak  bir  kaydi  para  alacağının  devrinin  borçlanılmış  olduğu  ve  böylece  ifanın 
konusunu  bir  alacağın,  yani  satım  sözleşmesine  konu  edilebilecek  bireysel  değerin 
oluşturduğu  şeklindedir
63
.  Ancak  bu  noktada,  kaydi  para  ile  ödemeye  yetkili  olan 
kimsenin, swap sözleşmesi ile bir kaydi para alacağının devrini değil, ayrıca bir para 
                                                 
58
 MANN, 24; KLEINER, 40; ERNE, 46. 
59
 LINDHOLM, 83; DAS, 32; JOHNSON, 956; JACKSON, 3209. 
60
 KOPP, 63; ERNE, 45; LORETAN, 104. 
61
 ERNE, 47. 
62
  Gayrı  nakdi  ödeme  işlemi;  bir  para  borcunun  borçlusu  tarafından  alacaklıya,  bu  borcun  ifası 
amacıyla  virman  edilen  paranın  geçirilmesi  hususunu  içeren  tüm  işlemleri  kapsar  (MEDICUS,  70). 
“Teknik  olarak  bu  devrin  gerçekleştirilmesinde  kullanılan  araçlar,  dogmatik  temellerini  ‘havale’ 
kurumunda bulmaktadırlar” (KOCAMAN, 4). 
63
 Alacak hakkının satım sözleşmesinin konusunu teşkil edebileceğine ilişkin olarak bkz. ARAL, 72; 
TANDOĞAN, 79.  

---

 
148 
miktarının  ödenmesini  borçlandığı  hususu  gözden  kaçırılmamalıdır;  gayrı  nakdi 
ödeme  kaydı,  bu  ödemenin  tarzı  ile  ilgili  bir  kayıttır.  Böylece  ifanın  kaydi para  ile 
gerçekleştirilmesi  durumunda  da  swap  ödemeleri,  para  edimi  olarak 
nitelendirilmelidirler
64
.  
Faiz  oranı  swap  sözleşmesi  gereğince  mübadelesi  gereken  ödeme 
akımlarının,  temel  işlemle  swap  sözleşmesi  arasındaki  iktisadi  bağlantı  sebebiyle 
tamamen “alacak hakları” şeklinde anlaşılması da söz konusu olabilir
65
. Ancak swap 
sözleşmesi, temel işlemden kaynaklanan, mevcut alacakların ya da yükümlülüklerin 
mübadelesini öngörmez
66
. Ödeme akımlarının içeriğinin belirlenmesinde çoğunlukla 
temel işlemden kaynaklanan alacakların veya  yükümlülüklerin dayandığı kriterlerin 
esas  alındığı  doğrudur.  Bu  durum,  ilk  bakışta  mübadelenin  konusunu,  en  azından 
varlık  swapı  söz  konusu  olduğu  ölçüde,  alacak  haklarının  oluşturduğu  kanaatini 
uyandırmaktadır.  Oysa  swap  sözleşmesinin  kurulması  sırasında  henüz  böyle  bir 
alacak  hakkı  mevcut  değildir
67
.  Taraflar  bu  aşamada,  miktarı  sözleşmede 
kararlaştırılan esaslara göre belirlenecek yeni ödeme akımlarının mübadele edilmesi 
hususunda  ortak  irade  beyanlarında  bulunurlar.  Alacak  hakkı,  sözleşmenin 
                                                 
64
 ERNE, 47; KRAEMER, 147. 
65
  Temel  işlemle  arasındaki  iktisadi  bağlantı  dikkate  alınmak  suretiyle  yapılan  sınıflandırmaya  göre 
swap sözleşmesi, sorumluluk swapı ya da varlık swapı şeklinde ortaya çıkabilir. Sorumluluk swapında 
taraflar,  swap  sözleşmesi  gereğince  ifası  gereken  ödemelerin  hesaplanmasında,  bir  temel  işlemden 
kaynaklanan  yükümlülüklere  ilişkin  koşulları  esas  almaktadırlar.  Varlık  swapı  ise  sorumluluk 
swapının aksine temel işlemden kaynaklanan alacak haklarına dayanır. Teorik olarak her iki yapıda da 
ayrı ayrı faiz  oranı  ve  para  swap sözleşmelerinin  bütün türlerinin  düzenlenmesi  mümkündür. Ancak 
finansal  piyasalarda  sorumluluk  swapına  nazaran  daha  az  kullanılan  varlık  swapı;  yalnızca  sabitten 
değişkene faiz  oranı  varlık swapı, sabitten sabite para  varlık swapı ve sabitten değişkene para varlık 
swapı olarak uygulanmaktadır (ANDRES, 79). 
66
 LORETAN, 104. 
67
  Varlık  swapı  açısından  temel  işlemden  doğan  bir  alacak  hakkı  varsa  bile,  swap  işlemi  ile  temel 
işlem arasındaki ilişkinin  yalnızca iktisadi nitelikte  olması  ve  hukuki açıdan  bir swap  sözleşmesinin 
akdedilmesiyle temel işlemin içeriğinin ya da taraflarının değiştirilmiş olmayacağı esası sebebiyle bu 
alacak  hakkı  swap  tarafları  arasındaki  sözleşmenin  konusu  değildir.  Dolayısıyla  swap  sözleşmesi 
gereğince  yapılacak  ödemeler  temel  işlemden  kaynaklanan  mevcut  alacak  hakkının  devredilmiş 
olmasına  değil,  doğrudan  doğruya  swap  sözleşmesiyle  tesis  edilmiş  yeni  ödeme  yükümlülüklerinin 
ifası  gerekliliğine  bağlıdır  (ANDRES,  59;  ZOBL/WERLEN,  35;  EBENROTH/MESSER,  5; 
EBENROTH, 418; DAS, 33; PETERS, 2). 

---