T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 Buda’nın ölüm sonrası ile ilgili sessiz kaldığı belirtilmekle birlikte, bazı kutsal metinlerde onun dilinden bu konuda çeşitli ifadeler yer aldığı görülmüştür. Suttapitaka’nın Dhammapada adlı bölümünde bir kısım cehenneme ayrılmıştır. Bu bölümde yanlış davranışlar yapan kişilerin cehenneme gideceği ve burada ceza göreceği belirtilmiştir. 221 Bazı metinlerde cennetten de bahsedildiği belirtilmektedir. Buna göre Buda, iyilik yapanların ölümden sonra cennete, kötülük yapanların ise cehenneme gideceğini bildirmiştir. 222 Ancak bu cennet ve cehennemin de dünya hayatı gibi geçici olduğuna inanılmaktadır. Buna göre cennete veya cehenneme gidenler, belli bir süre iyilik veya kötülüklerinin karşılıklarını aldıktan sonra tekrar bedenlenerek dünyaya dönmektedirler. Bu çerçevede cennet ve cehennemin, kısa süreli ödül ve ceza mekânları olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. 223 Esas kurtuluş ise 221 Suttapitaka, Dhammapada, XXII, 306-319, Kaya, s.118-120. 222 Yitik, Karma- Tenasüh, s. 131; Yılmaz, s. 86; Buda, s. 273; Tümer, TDVİA, C. VI, s. 357. 223 Yitik, Karma- Tenasüh, s. 131; Yılmaz, s. 86; Tümer, TDVİA, C. VI, s. 357. (Budizm’e göre üç ayrı âlem vardır. Bunlardan en alttaki duyular âlemi, onun üzerindeki şeffaf varlıklar âlemi, en üstteki ise mutlak şekilsizlik âlemidir. Bu bölümler de pek çok alt bölgelere ayrılmaktadır. En altta bulunan duyular âlemi, lanetlenmiş varlıklar, hayvanlar, insanlar, asuralar ve tanrılar âlemi olarak bölümlenmiştir. Yine bu bölümlerin de başka alt katları bulunduğu belirtilmektedir. Duyular dünyasında bulunan varlıkların hepsi beş duyuya ve idrak kabiliyetine sahip varlıklardır. Yeryüzünde insan ve hayvanların yer aldığı, bunun üzerinde hem dünyevi hem ilahi varlıklar olan asuraların (cinler), en üstte ise devaların yani tanrıların bulunduğu kabul edilmiştir. Bu tabakalardan en altta olanı lanetlenmiş varlıklar âlemi, kötü insanların ceza çektikleri bir yer olarak tasvir edilmiştir. Bu bölüm bir çeşit cehennem olarak da anlaşılabilir. Burada cezasını çekenlerin yeryüzünde yeniden bedenlenecekleri bildirilmiştir. Şeffaf varlıklar alanında bulunanlar, duyular âleminde bulunanlar gibi belli bir şekle ve görme, işitme idrak yetilerine sahiptirler. Bu bölgenin seviyeleri, özgürleşmenin derecelerine göre dört bölüme ayrılmıştır. Bu bölümler, Brahma alanı, Abhasvara alanı, Parlak 65 nirvana ile ifade edilmektedir. Bu nedenle Budizm’de nihai kurtuluşu ifade eden nirvana da cennete benzetilmiştir. 224 C) BUDİZM’DE KURTULUŞ ANLAYIŞI VE KURTULUŞA GÖTÜREN YOLLAR Bu bölümde Budizm’in kurtuluş anlayışı çerçevesinde Buda’nın gösterdiği nedensellik çemberi ve dört yüce hakikati açıklamaya çalışacağız. Kurtuluşa götüren yollar başlığı altında ise sekiz dilimli orta yol doktrini ele alınacaktır. 1- Budizm’de Kurtuluş Anlayışı Budizm’in temel öğretisi olan dört yüce hakikat ve onun üzerine kurulu olduğu nedensellik çemberi, bu dinin kurtuluş anlayışını ortaya koymak açısından oldukça önemlidir. Çünkü bu iki temel düşünce kurtulma isteğini ortaya çıkaran sebebi ve bu sebebin ortadan kaldırılmasını ifade etmektedir. Buda, Benares’te verdiği ilk vaazında dört yüce hakikat ve sekiz dilimli orta yol öğretisini açıklamıştır. Buna göre dört yüce gerçeğin birincisi, daha önce de belirtildiği gibi, hayatın sadece ıstıraptan (dukkha) ibaret olduğudur. Dukkha, acı, keder, ıstırap gibi anlamlara gelmektedir. 225 Buda, hayatta karşılaşılan her şeyin Tanrılar alanı ve Algılanamayan Tanrılar alanıdır. Bu bölgenin ayrıca on yedi bölümden oluştuğu ve bu seviyelerin meditasyon ile geçilebileceği de belirtilmektedir. Mutlak şekilsizlik âleminde bulunan varlıklar sadece idrak ve bilinç duyularına sahiptirler. Buraya ulaşmak ve burada var olmak, her türlü dünyevi arzu ve istekten sıyrılmaya bağlıdır. Yani ancak kurtuluşu elde edebilenler bu seviyeye ulaşabilirler. Yitik, Karma- Tenasüh, s. 125-127; Yılmaz, s. 76-78.) 224 Yılmaz, s. 87. 225 Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 22-23. 66 ıstırap meydana getirdiğini savunmuştur. Ona göre sadece doğmak, dünyada var olmak başlı başına acının kaynağıdır. 226 Buda’nın acının üç çeşidinden bahsettiği belirtilmektedir. Bunlardan birincisi; doğum, yaşlılık, hastalık, ölüm, kötü kişilerle beraber olma, sevilen kişilerden ayrılma, istenilen şeyin elde edilememesi gibi olumsuz durumların sebep olduğu sıradan acılardır. İkinci tür acılar, değişimlerin yarattığı acılardır (viparinama dukkha). Bu acılar, mutlu olayların değişerek insana mutsuzluk vermesi sebebiyle meydana gelirler. Üçüncü tür acılar ise birleşimlerin oluşturduğu acılardır (samkhara dukkha). Bu tür acıların da beş çeşidi vardır: Dört ana madde, duyular ve duyuların algıları ile oluşan madde birleşiklerinin acıları; bütün olumlu ve olumsuz duygularla oluşan duygu birleşiklerinin acıları; içsel şeylerin dış maddelerle teması sonucu oluşan algı birleşiklerinin acıları; karmayı oluşturan iyi ve kötü fiiller, istekler, cehalet, nefret v.s. ile oluşan düşünce biçimlerinin birleşikleri; algılar sonucunda oluşan bilinç ile ortaya çıkan bilinç birleşikleridir. Bütün bunlar hayattaki acıların kaynağını oluşturan acının çeşitleridir. 227 Buda, acı, ıstırap anlamlarına gelen dukkhayı şöyle açıklamıştır: “Kardeşlerim yaşamdaki en temel gerçek ıstıraptır. Doğum ıstırapla olur; yaşlanma ıstıraptır, hastalık, ölüm ıstıraptır. İstemediğiniz, tiksindiğiniz şeylerden kurtulamamak, sevdiğiniz, istediğiniz şeylere sahip olamamak ya da onları yitirmek ıstıraptır…” Buda, acıya asıl sebep olan şeylerin mutluluklar olduğunu belirtmiştir. Çünkü insanı mutlu eden, ona zevk veren şeyler insanın dışındadır; insan, mutluluk veren o kaynağı elde edememe veya elde ettikten sonra kaybetme veya bunların sürekliliğini 226 Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 23; Ruben, s. 113. 227 Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 23; Eliade, C. II, s. 108. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|