T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
70 Beşinci dilim, doğru geçim; yani insanın hayatını idame ettirirken doğruluktan ayrılmaması gereğini ifade eder. Buna göre kişi, geçimini sağlamak için kasaplık, avcılık, uyuşturucu ticareti, alkol ve silah satışı, zehir imalatı gibi işlerde çalışmamalıdır. Altıncı dilim olan doğru çaba, nihai amacın, yani aydınlanmanın göz önünde bulundurularak bunun için çaba sarf edilmesi ve yine bu amaç için kötü davranışlardan uzak durmaya çalışmayı ifade etmektedir. Yedinci dilim, doğru bilinç ya da doğru gözetimdir. Bu, insanın yaptığı her eylemi bilinçli olarak yapması ve kendisini sürekli gözetim altında tutması anlamına gelmektedir. Sekizinci dilim ise, doğru meditasyondur. 236 Doğru meditasyon; zihnin kendisinde var olan düşüncelerin farkına varması ve bunları iyice incelemesidir. Bu inceleme ile kişi benliğini öldürür, kötü duygulardan sıyrılarak iyi duyguların hâkimiyetine girer. 237 Buda’nın kurtuluş öğretisini açıklarken izlediği yol, bir doktorun işini yaparken izlediği yola benzetilmiştir. Nasıl bir doktor önce hastalığın teşhisini yaparsa, Buda da aynı şekilde, önce hayatın acı ve ıstıraptan ibaret olduğu teşhisini koymuştur. İkinci aşamada hastalığın sebebini, yani bu acılara sebep olan şeyi açıklamıştır. Daha sonra hastalığın tedavisini bulmuş ve bu tedavinin nasıl uygulanacağını da son aşamada dile getirmiştir. 238 Buda’ya göre doğru yolu takip eden herkes kurtuluşa ulaşabilir. O, insanların yaşadıkları ekonomik ve sosyal şartları değiştirerek kurtuluşa erişebileceklerine ihtimal vermez. Bu çerçevede Buda, kast sistemine karşı olmuş, ancak onu 236 Tümer- Küçük, s. 94; Ruben, s. 120; Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 26; Yılmaz, s. 122-124; Yitik, “Budizm”, 321-322. 237 Tümer- Küçük, s. 94; Yılmaz, s. 124. 238 Eliade, C. II, s. 108; Ruben, s. 121; Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 21; Yılmaz, s. 115-116. 71 değiştirmeye çalışmamıştır. Ona göre, İnsanların kurtuluşu kastlarına değil, ne kadar doğru yaşayarak aydınlanmayı elde ettiklerine bağlıdır. 239 3- Mezheplere Göre Kurtuluş Anlayışı Budizm’in çok farklı kültürlerde yayılmış olması ve yüzyıllar boyunca çeşitli uygulamaların ortaya çıkması sonucunda birçok farklı Budist mezhebi ortaya çıkmıştır. Buda’nın nirvanaya ulaşmasından sonraki birkaç yüzyıllık dönem içerisinde, Budizm’de on sekiz ayrı mezhebin ortaya çıkmış olduğu bildirilmektedir. Zamanla bu mezhepler, Budizm’in iki ana kolu olan Theravada ve Mahayana ekolleri altında gruplandırılmışlardır. 240 Bunlardan birincisi, Budizm’in ilk şekli olduğu belirtilen Theravada mezhebidir. 241 Theravada kelimesinin “büyüklerin yolu” veya “atalarının öğretilerine sadık kalanlar” anlamına geldiği ifade edilmektedir. Bu bağlamda Theravada mensupları, kendilerinin Budizm’in ilk şeklini en iyi devam ettirenler oldukları iddiasındadırlar. 242 Bu mezhebe, daha çok güney Asya ülkeleri olan Burma, Sri Lanka, Kamboçya, Laos, Vietnam ve Tayland’da yayıldığı için “Güney Ekolü” adı da verilmektedir. Budizm’in ikinci ana ekolü “büyük araç/ vasıta” anlamına gelen Mahayana’dır. Theravada’nın tersine, bu ekol, daha çok Çin, Tibet, Japonya, Kore gibi kuzey ülkelerinde yayıldığı için “Kuzey Ekolü” adı ile de anılmaktadır. 243 M. Ö. I. yüzyıl ile M. S. I. yüzyıl arası gibi geç bir dönemde ortaya 239 Ruben, s. 122. 240 Dhammananda, s. 93; Tümer, TDVİA, C. VI, s. 353. 241 Güngören, s. 173; Tümer- Küçük, s. 101. 242 Güngören, s. 173; Arnulf Zitelmann, Dünya Dinleri, Çev. Nafer Ermiş, İstanbul 2003, s. 79; Yitik, Hint Dinleri, s. 84. 243 Yitik, Hint Dinleri, s. 84. 72 çıktığı tahmin edilen bu mezhep, Thervada ekolünü Hinayana, yani “küçük araç/ vasıta” olarak isimlendirmiştir. 244 Ancak her iki mezhebin isimlerinin de kutsal metinler olan Tripitaka’da veya bu metinlerin yorumlarında geçmediği belirtilmektedir. 245 Theravada ile Mahayana ekolleri arasında çeşitli anlayış farkları vardır. Bunlardan en önemlisi Theravada’nın bireysel kurtuluşu; Mahayana’nın ise toplumsal kurtuluşu hedeflemesidir. Bu yüzden Mahayana taraftarları, Theravada’ya Hinayana, yani küçük araç adını vermişlerdir. 246 Bu iki mezhep Budalık potansiyeli konusunda da birbirlerinden ayrılırlar. Mahayana’ya göre her insanın içinde potansiyel bir Budalık vardır. Ancak Theravada’ya göre bu potansiyel ancak kişinin kendi çabalarıyla ortaya çıkabilecek bir şeydir. 247 Mahayana ile Theravada arasında farklılık gösteren bir başka konu da mükemmel insanın nasıl olması gerektiği konusudur. Theravada’ya göre mükemmel insana “arhat”, Pali Dilinde “arahant”, adı verilir. Değerli, saygıdeğer kişi 248 veya bütün düşmanlarını yenmiş kahraman 249 gibi anlamlara gelen arhat, kurtuluşa ulaşmış kişiyi ifade eder. 250 Mahayana’da ise ideal insanı ifade etmek için boddhisattva kavramı kullanılmaktadır. Bu iki kavramı yukarıda açıklamıştık. Ancak burada değinmek istediğimiz iki mezhebin bu konudaki anlayış farklılığıdır. Mahayana mezhebine göre bodhisattva, nirvanaya 244 Tümer, TDVİA, C. VI, s. 353. 245 Dhammananda, 95. 246 Yitik, Hint Dinleri, s. 84. 247 Dhammananda, s. 94. 248 Raju vd., s. 165. 249 Yitik, Hint Dinleri, s. 87. 250 Dhammananda, s. 95. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|