T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
76 olarak nitelendirilemez. 261 Mahayana Budizmi ise bunun tam tersini savunur ve herkesin Buda olabileceğine inanır. Bütün Boddhisattvalara da Buda unvanı vermekten kaçınmaz. Zaten Mahayana mezhebinde her canlıda bir Buda olma potansiyeli olduğu düşünülür. 262 Bu ekole göre Budalık veya bodhisattvalık mertebesine ulaşan kişiler nirvanaya gitmez ve başkalarının kurtuluşu için çalışmaya devam ederler. Bunların sayısı oldukça fazladır; bu varlıklara dua edilir ve tapınılır. 263 Mahayana mezhebinin alt dallarının kurtuluş anlayışlarına değinerek konuyu tamamlamak istiyoruz. Budizm’in Hindistan’dan çıkıp Güney Çin’de yayılmaya başlamasıyla Hint geleneği çerçevesinde yeni akımlar ortaya çıkmıştır. Burada Budizm kadar Çin’in yerli kültür ve inançlarının da etkisi olmuştur. Bu mezheplerden ilki, T’ien T’ai mezhebidir. T’ien T’ai’nin genel düşünceleri boşluk kavramı üzerine bina edilmiştir. Boşluk da açıklık, bütünlük, sonsuzluk gibi kavramlarla tarif edilmiştir. Buna göre her şey geçicidir ve boştur. Bu mezhebin felsefesi “tek tüm içinde” ve “tüm tek içinde” sözleriyle özetlenmektedir. 264 T’ien T’ai mezhebi Taoizm ve Konfüçyanizm’in sırasıyla doğal kurallara ve sosyal kurallara uyum konusuna vurgu yapmasından etkilenerek, aydınlanmayı uyum olarak tarif etmiştir. Bu mezhep, dünyadaki acılara ve bunlardan kurtuluşa vurgu yapmaktan çok, evrenle uyum içinde ve samimiyetle onun bir parçası olma fikrine vurgu 261 Dhammananda, s. 42. 262 Güngören, s. 177; Keiji Nishitani, On Buddhism, Trans. by Seisaku Yamamoto- Robert A. Carter, New York 2006, s. 87. 263 Dhammananda, s. 45. 264 Yavuz, s. 346-347. 77 yapmıştır. 265 Bu ekol, daha sonraki dönemde Tendai adıyla Çin’den Japonya’ya intikal etmiştir. Tendai’nin Çin orijinalinden farklı düşüncelere sahip olduğu belirtilmektedir. Tendai’ye göre kurtuluş ancak Budalık derecesine yükselmekle elde edilebilir ve hayatın en önemli amacı budur. 266 Yine Çin’de kurulan bir başka mezhep Hua Yen de, T‘ien T’ai ile hemen hemen aynı fikirlere sahiptir. Bu mezhep de insanın âleme uyum sağlaması üzerinde durmuştur. 267 Hua Yen mezhebi de Japonya ve Kore’de yayılmıştır. 268 Yukarıda bahsettiğimiz her iki mezhebin de karışık doktrinler ortaya koymaları, daha kolay pratikler içeren yeni ekollerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bunlardan en önemlileri Ch’an ve Ching T’u (Temiz Ülke) mezhepleridir. Temiz Ülke mezhebi, herkesin kolayca anlayıp uygulayabileceği doktrin ve pratiklere sahip olduğu için, Çin ve Japonya’da geniş halk kitleleri arsında yayılmıştır. Bu mezhebe göre sadece Amitabha Buda’ya (Japonya’da Amida Buda) inanmak yeterlidir. Bu inanç ile kişi Amitabha’nın Temiz Ülke’sinde yeniden doğacak ve böylece kurtuluşa ulaşacaktır. Bu mezhep ibadetler sırasında Buda’yı hayal ederek düşünceyi onda yoğunlaştırmayı tavsiye eder. 269 Temiz Ülke’nin Japonya’daki şekilleri olan Shin ve Jodo’ya göre insan kendi gücüyle kurtuluşa ulaşamaz. Bunu sağlayacak olan Amida Buda’nın merhametli gücüdür. 270 İnsan bu merhameti kazanmak için sürekli Amida Buda’nın adını “Namu Amida Butsu” 265 Kasulis, ER, C. X, s. 451. 266 Yavuz, s. 351. 267 Kasulis, ER, C. X, s. 451. 268 Yavuz, s. 351. 269 Yavuz, s. 348. 270 Kasulis, ER, C. X, s. 452. 78 (Amida Buda’ya sığınırım) şeklinde zikretmelidir. 271 Amida Buda’nın isminin samimiyetle on defa bile söylenmesi Temiz Ülke’de tekrar doğmak için yeterli görülmüştür. 272 Çin’de ortaya çıkan ve daha sonra bütün dünyada ilgi uyandıran bir başka Budist ekol ise Ch’an ekolüdür. Adını Sanskritçe’de meditasyon manasına gelen dhyana kelimesinden alan bu mezhep, adından da anlaşılacağı üzere meditasyonu ön plana çıkarmaktadır. Bu mezhep Kore’de Son, Japonya’da ise Zen, adını almıştır. Özellikle Japonya’da pek çok alt kolları da vardır. 273 Zen ekolü, kendisini diğer mezheplerden aydınlanmaya ulaşma konusunda farklı görmektedir. Diğer mezheplerde aydınlanmayı elde etmek uzun zaman ve yoğun gayret gerektirdiği halde, Zen’de aydınlanma, hiçbir arka plana gerek olmadan aniden elde edilebilmektedir. 274 Zen filozofları arasında da bu ani aydınlanmanın nasıl elde edileceği konusunda farklı görüşler vardır. Zen’in kuzey ekolü, kurtuluş için daha çok zihni yanıltıcı düşüncelerden arındırmayı ve tedrici bir aydınlanmayı savunurken; güney ekolü ise aydınlanmanın aniden gerçekleşeceğine ve insanın bütün davranışlarında bu aydınlanmanın görülmesi gerektiğine inanmaktadırlar. Güney ekolünden bir filozof olan Ma-tsu, aydınlanma için basit meditasyon uygulamalarını değil, vurma kırma gibi şaşırtıcı hareketleri ön plana çıkarmaktadır. Bu yöntemler, insanın kendisindeki Buda tabiatını aniden fark etmesini ve ortaya çıkarmasını sağlamaktadır. 275 Zen’in bir başka alt kolu olan Rınzai de benzer 271 Nishitani, s. 7. 272 E. O. James, Comparative Religion, London 1969, s. 184. 273 Yavuz, s. 348. 274 Watts, s. 108. 275 Kasulis, ER, C. X, s. 451- 452. 79 yöntemler kullanmaktadır. Bu grup, vurma, bağırma, anlaşılmaz sözler ve karmaşık kavramlarla aydınlanmayı elde etmeye çalışmaktadır. 276 Yine Zen’in güney ekolünden iki filozof olan Tsung-mi ve Chinul’a göre ise aydınlanma, kişinin kendisindeki buda tabiatını aniden fark etmesidir. Bu fark etme durumuna, insan, yavaş yavaş manevi gelişme uygulamalarına yoğunluk vererek ulaşabilir. Bu görüşe “ani aydınlanma/ tedrici gelişme” adı verilmektedir. Soto Zen ekolünün kurucusu Dogen ise aydınlanma ile pratiklerin ilişkisi üzerinde durmuştur. Ona göre insanın aydınlanması için meditasyon yapmasına gerek yoktur. Buna rağmen bir kişinin aydınlandığı da sadece medistasyon esnasındaki oturuşuyla anlaşılabilir. 277 Bu meditasyon oturuşuna zazen adı verilmektedir. Zazen halinde bütün arzu ve isteklerinden sıyrılan insan aydınlanmayı zaten elde etmiştir. 278 Zen mezhebi, aydınlanmayı bir uyum veya anlayış olarak görmez. Zen’e göre aydınlanma, günlük hayatta devam eden yasalaşmış ve uygulanan bir davranış biçimidir. Buda tabiatına sahip olan, aydınlanmış insan, bunu hayatının her alanında, konuşurken, yürürken, yemek yerken v.s. göstermelidir. Bu düşünce biçimi, Japonya’da sanat, edebiyat, estetik ve askeri teknikler gibi pek çok alanda etkili olmuştur. Judo, kendo gibi dövüş sanatları, bahçe düzenlemesi, resim, peyzaj sanatlarında ve çay merasimi gibi gündelik uygulamalarda bu etkinin görülmesi mümkündür. 279 Zen Budizm’de aydınlanma, satori kavramıyla ifade edilir. Bu aydınlanmanın ani olduğunu daha önce belirtmiştik. Satorinin özellikleri şöyle ifade edilmektedir: 276 Tümer, TDVİA, C. VI, s. 355. 277 Kasulis, ER, C. X, s. 452. 278 Yavuz, s. 353. 279 Kasulis, ER, C. X, s. 452; Yavuz, s. 352. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|