T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
80 Satori akıl dışıdır, yani akılla kavranılabilecek bir durum değildir. Zaten bu tecrübeyi yaşayanların da bunu kelimelerle anlatmaları mümkün değildir. Satorinin ikinci özelliği, sezgiye dayalı içgörüdür. Yani asıl niteliğin görülüp kavranılması, bunun da özel bir dikkate gerek duyulmadan sadece sezgiyle gerçekleşmesidir. Üçüncü özelliği ise satoriyle elde edilen bilginin, tartışılmaz bir şeklide kesinlik arz etmesidir. Aynı zamanda satoride algılar ötesi bir aşkınlık durumu vardır. Bu, insanın satoriyle beraber etrafını saran kabuktan kurtulup aşkın köklerine ulaşması anlamına gelmektedir. Satori kişiliksizdir, nesneldir. Satorinin kişiselleştirilmiş insanca bir görünüme bürünmüş bir yanı yoktur, gösterişsizdir ve insanın günlük hayatındaki olaylarla da doğrudan ilgilidir. Satorinin bir başka özelliği de aydınlanmanın elde edilmesi sonucu insanın sınırlarından kurtulduğu için bir coşkunluk duygusuna kapılmasıdır. Satorinin son ve en önemli özelliği ise ansızın oluşmasıdır. Satori aniden ve anlık gerçekleşen bir durumdur. 280 Budizm’in bir diğer önemli kolu da Vajrayana, yani Elmas Araç/ vasıtadır. Bu ekol, Tibet ve çevresindeki Nepal ve Moğolistan’da görülmektedir. Bu mezhebin Theravada ve Mahayana’nın haricinde üçüncü bir ana mezhep olduğu 281 görüşü yanında, Mahayana’nın bir alt kolu olduğunu ifade edenler de vardır. 282 Tibet Budizmi, Tibet’in yerli inancı olan Bon dini ile Budizm’in karışmasından oluşan bir din görüntüsündedir. Hinduizm’in tantrik 283 şekli gibi, Lamaizm de Budizm’in 280 Zen Budizm, D.T. Suzuki’den Seçme Yazılar, Çev. İlhan Güngören, İstanbul 1979, s. 101-110. 281 Kaya, Buddhistlerin Kutsal Kitapları, s. 29. 282 Dhammananda, s. 96. 283 Tantra: Kelime olarak, Sanskritçe’de sistem, kural gibi anlamlara gelen tantra, esas itibariyle Hinduizm içindeki ayrı bir grubu ve bu grubun kutsal metinlerini ifade etmektedir. Bu grup, daha çok tanrıların eşleri konumundaki tanrıçaların enerjilerine, yani Shaktilere önem vermektedir. 81 tantrik şeklidir. 284 Tibet Budizm’i manastır hayatına büyük bir önem vermektedir. Aileler çocuklarını yetiştirilmek üzere manastırlara göndermektedirler. Hatta Çin’in Tibet’i işgalinden önce halkın dörtte birinin keşişlerden oluştuğu bildirilmektedir. 285 Bu keşişler Tibet’te sadece dini işlerle değil, aynı zamanda siyasetle de uğraşmaktaydılar. Böylece dünyevi bir otoriteye sahip oldukları da bilinmektedir. 286 Bu din adamlarının başı olan Dalay Lama, yaşayan bir tanrı olarak kabul edilmektedir. Bu mezhepte inanılan sayısız tanrı ve tanrıça olduğu da belirtilmektedir. 287 Tibet Budizm’inde ilginç bazı uygulamalar dikkati çekmektedir. Bunlardan en çok dikkat çekeni dua bayrakları ve dua çarklarına ünlü dua formülü “om mani padme hum” (Lotusun içindeki mücevhere selam olsun) yazılmasıdır. Bu çarklar ve bayraklar rüzgârla veya insanların müdahalesiyle döndükçe formül söylenmiş kabul edilmektedir. 288 Bir başka dikkat çekici uygulama ise ölen kişiler için ölüm sırasında ve sonrasında Bardo Thödol (Tibet’in Ölüler Kitabı)’ ün okunmasıdır. Bu kitap, bir keşiş tarafından ölünün kurtuluşa ulaşmasına yardım etmek ve ona yol göstermek Hinduizm’de ortaya çıkan Tantrizm, Budizm’e de etki ederek Tibet Budizmi’ni şekillendirmiştir. Ancak Tibet Budizmi’nde dişi güçler, daha çok bilgelik, merhamet gibi Budizm’deki mükemmellikleri kişileştirmek amacıyla kullanılmıştır. Bu ekolde bir rehbere (lama) tabi olmak da yine önemli bir gerekliliktir. (Bkz. “Tantra 1-2”, The Penguin Dictionary of Religions, Ed by John R. Hinnells, London 1997, s. 511-512; Şinasi Gündüz, Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara 1998, s. 359-360; Clothey, s. 109-111.) 284 Fred W. Clothey, Religion in India A Historical Introduction, New York 2006, s. 111. 285 Yavuz, s. 354. 286 Sarıkçıoğlu, s. 173. 287 Sarıkçıoğlu, s. 174. 288 Sarıkçıoğlu, s. 175. 82 için yüksek sesle okunur. Ölen kişi yeryüzüne tekrar dönüp yeniden bedenlenmemek için kendisine görünen aldatıcı ışıkların cazibesine kapılmamalı; Buda’nın özüyle bütünleşmeyi sembolize eden saf ışıklarda kendini bulmalıdır. Bu anlamda ölüm, Tibet Budizmi için bir olgunluk vesilesi olarak da görülmektedir. 289 Tibet Budizm’inde de karma ve samsara inançları bulunmaktadır. Bu süreç en küçük canlılardan insana kadar her şey için geçerlidir. Ancak kurtuluşa ulaşmak ancak insan formunda iken mümkündür. Bu mezhepte de samsara bir ıstırap kaynağı olarak kabul edilmektedir ve ondan bir an önce kurtulmak gerektiği ifade edilmektedir. 290 Kurtuluş, yani aydınlanma ise Buda’nın aydınlanmasına iştirak olarak anlaşılmalıdır. Buna bağlı olarak, kutsal sözler (mantralar), kutsal hareketler (mudra) ve kutsal tasavvurlar (mandala) Budist ritüellerinin gizemli bir yapıya sahip uygulamalarını oluştururlar. Vajrayana mezhebine göre kişinin kendi sözleri, davranışları ve düşünceleri, evrensel Buda’nın aydınlanmasının somut bir ifadesidir. 291 Tibet Budizmine göre din adamı olmayan sıradan inananlar, keşişlere ve fakirlere bağış yaparak, belli ritüelleri yerine getirerek, hac ibadetini yaparak ve “om mani padme hum” sözünü sürekli tekrarlayarak sevap kazanmaya ve kurtuluşu elde etmeye çalışırlar. 292 Din adamları ise yoga ve meditasyon uygulamalarını gerçekleştirmelidirler. Bunun için tanrı tasvirleri gibi nesneleri de kullanabilmektedirler. Burada gurular önemli bir role sahiptirler. Tibet Budizminde 289 Eliade, C. III, s. 312-313. 290 İbrahim Sümer, “Tibet Budizm’inde Din Anlayışı”, Dinler Tarihi Araştırmaları II, Ankara 2000, s. 339. 291 Kasulis, ER, C. X, s. 453. 292 Eliade, C. III, s. 307. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|