T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
73 erişmeyi hak ettiği halde, sırf diğer insanların da kurtuluşa ulaşması için nirvanaya girmeyip kendini feda eden, bu yolda çalışan kişidir. Mahayana, herkesin Budalık mertebesine erişebileceğini iddia etmektedir. Kurtuluşa ulaşmak için gerekli olan da budur. Bir bodhisattva kendi kurtuluşundan önce bütün canlı varlıkların kurtuluşunu düşünür. Bodhisattvanın samsara döngüsündeki varlığı, bütün canlılar, hatta çimenler, toz zerrecikleri bile Budalık mertebesine ulaşıncaya kadar devam edecektir. 251 Bodhisattva, dünyadan el etek çekmiş bir yaşam biçimini tercih etmez. O, insanlar arasında yaşar ve evlenip çocuk sahibi olabilir. Ancak bir arhat, manastırda çileci ve dünyadan kopuk bir hayat sürer ve sadece meditasyonla meşgul olur. Bu, iki mezhep arasındaki en büyük farklardan biridir. 252 Mahayana ile Theravada arasındaki bir diğer fark da nirvana anlayışlarıdır. Theravada’ya göre nirvana, samsara döngüsünün tam tersi olan, sonsuz ve erişilebilir bir durumdur. Mahayana’ya, özellikle bu ekolün Madhyamika grubuna göre, nirvana ile samsara aynı şeydir. 253 Bu anlayış, kurtuluşun herhangi bir sebebe bağlanamayacağını savunmaktadır. Bunlara göre “kurtuluş gerçektir” denilmesi, önce gerçek diye bir şeyin kabul edilmesini gerektirir; “kurtuluş ebedidir” denildiğinde ise, ebedilik diye bir kavramın önceden kabul edilmesi gereklidir. İnsan etrafında gördüğü şeyleri kavramlarla tam olarak açıklayamaz. Ancak “şöyledir”, “böyledir” diye nitelendirebilir. Bu durum da eşyaya bir soyutluk, yani boşluk sağlamış olur. İşte kurtuluş da aynen bu şekilde soyut bir boşluk halidir. 254 251 Alan W. Watts, Zen Yolu, Çev. Sena Uğur, İstanbul 1998, s. 87. 252 Güngören, s. 177. 253 Yitik, Hint Dinleri, s. 87. 254 Walter Ruben, Budizm Tarihi, Çev. Abidin İtil, Ankara 1947, s. 109. 74 Budizm’in bu iki mezhebi arasındaki en büyük farklardan biri de Tanrı kavramına bakışlarıdır. Theravada ekolü, Buda’nın daha çok insani yönüne vurgu yapar ve onu tanrısal bir yüce varlık olarak değil, bir öğretmen olarak görür. Mahayana ise Buda’yı nihai gerçeklik ve ibadet edilmesi gereken bir Tanrı olarak vasıflandırır. 255 Theravada ile Mahayana mezhepleri arasındaki farklılıklara kısaca değindikten sonra bu ekollerin kurtuluş anlayışlarını daha ayrıntılı incelemeye geçebiliriz. Ancak daha önce bu mezheplerin yayıldıkları yerlerden ve alt kollarından bahsetmek istiyoruz. Theravada ekolünün daha çok güney Asya ülkelerinde yayıldığını yukarıda belirtmiştik. Bu çerçevede Hindistan, Burma, Kamboçya, Laos ve Tayland’da Theravada Budizm’i yaygındır. Bu ülkelerde yayılan Theravada Budizmi, halkın eski yerel inançları ile karışmış olsa da, Mahayana kadar eklektik bir yapı sergilememektedir. Bunda Theravada mezhebinin soyut ve kalıplaşmış yapısı dışına çıkmamasının etkili olduğu belirtilmektedir. 256 Çin, Tibet, Kore, Moğolistan gibi kuzey Asya ülkelerinde yayılmış olan Mahayana Budizminde ise yayıldığı yerlerdeki halkın dinleriyle karıştığı için birçok alt grup ortaya çıkmıştır. Mahayana’nın Çin’de ortaya çıkan Shingon, Tien Tai, Hua yen, Ching T’u, Chan gibi alt kolları vasıtasıyla Budizm, Japonya ve Kore gibi diğer uzak doğu ülkelerine yayılmış ve yerel halk inanışlarıyla karışıp kaynaşmıştır. 257 Budizm’in çok daha farklı bir versiyonu olan 255 Yitik, Hint Dinleri, s. 89. 256 Ruben, Eski Metinlere Göre Budizm, s. 152. 257 Tümer, TDVİA, C. VI, s. 354. 75 Tibet Budizmi, yani Vajrayana, diğer adıyla Lamaizm de Mahayana’nın bir kolu olarak kabul edilmektedir. 258 Theravada ile Mahayana mezhepleri arasında kurtuluş anlayışı açısından en temel fark, birincisinin bireysel kurtuluşu, ikincisinin ise toplumsal kurtuluşu savunmasıdır. 259 Her iki mezhep de kurtuluşa ulaşmanın mümkün olduğunu savunmakta, ancak kurtuluşun nasıl elde edileceği konusunda farklı yollar göstermektedir. Theravada’ya göre kurtuluşa ulaşmak isteyen kişi, Buda’nın gösterdiği yolu takip etmelidir. Kurtuluşa ulaşmak için Budalık mertebesine erişmeye gerek yoktur. Herkes bunun için çabalamak zorunda değildir. 260 İnsan ancak arhatlık mertebesine ulaşabilir. Buda’nın öğretilerinde başkalarının kurtuluşu için çalışmak gibi bir durumun söz konusu olmadığı bildirilmektedir. Buna bağlı olarak, kişi başkalarını kurtarmak için değil, kendi kurtuluşu için çalışmalıdır. Bu durum bütün insanların başkalarına şifa dağıtmak için doktor olmak istemesine benzetilmiştir. Oysa herkesin doktor olmasına gerek yoktur. Hasta olan kişi, tedavisi için nitelikli bir doktora başvurabilir. Kaldı ki doktor olabilmek için farklı bir eğitim, yetenek, zekâ ve çaba gereklidir. Bunu herkesin gerçekleştirmesi mümkün olamaz. Aynen bunun gibi, herkes Buda olamaz. Budalığa erişemeyen kişi, mükemmelliği, yani arhatlığı amaçlamalı ve bunun için çalışmalıdır. Buna ulaşmak için ise bütün hırslardan ve bencilliklerden sıyrılmak gereklidir. Bir arhat başkalarıyla ilişkilerinde merhametli olmalıdır ve kurtuluşa giden yolda insanlara ilham vermelidir. Bencil bir kişinin nirvanaya ulaşması düşünülemez. Bu nedenle arhat olmaya çalışmak bencillik 258 Şevket Yavuz, “Günümüzdeki Budist Mezhepleri”, Yaşayan Dünya Dinleri, Ankara 2007, s. 342. 259 Yitik, Hint Dinleri, s. 84. 260 Dhammananda, s. 45. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|