T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri (Dİnler tariHİ) anabiLİm dali

 
91
2- Caynizm’de Kurtuluşa Götüren Yollar 
Caynizm’de ruhu maddeye bulaşmadan önceki saf haline döndürerek karma- 
tenasüh çemberinden kurtaracak yol; tövbe ve kurallara bağlı bir hayatı devam 
ettirmektir.
317
 Bunun yanında Caynizm için son derece önemli olan Triratna, yani üç 
mücevherin kurtuluşta büyük rolü vardır. Bu mücevherler; doğru iman, doğru bilgi 
ve doğru davranıştır. Doğru iman; kutsal metinlerin doğruluğuna ve kurtuluşun 
mümkün olduğuna inanmak ve bunu tek amaç olarak kabul etmek, dünyevi zevklere 
karşı istek duymamak, doğru yolda bulunanlara saygı duymak demektir. Doğru bilgi; 
kendimizi ve çevremizi tanımamızı sağlayan, dünyaya karşı davranışlarımızda 
dikkatli olmamıza yardım eden bir bilgidir. Bu bilgi kutsal metinlerden okunarak 
veya kişinin kendini yetiştirmesi sonucu elde edilebilecek bir bilgi değildir. O ancak 
Tirthankaralardan öğrenilebilmektedir. Üçüncü mücevher olan doğru davranış ise, 
Caynizm’in beş yasağını ihtiva etmektedir. Bu yasaklar; öldürmemek (ahimsa), 
doğru sözlü olmak (satya), başkasına ait olan bir şeyi almamak (asteya), cinsel 
ilişkiden uzak durmak (brahmacari) ve kanaatkâr olmak (aparigraha)tır.
318
 Bu 
yasaklardan en önemlisi olan ahimsa, Mohandas Gandhi tarafından Hindistan’ın 
bağımsızlık mücadelesi sırasında bütün dünyaya tanıtılmış ve siyasi hayata da 
böylece dâhil olmuştur.
319
 Ahimsa prensibi, Caynistlerin bütün hayatını yönlendiren 
ana prensiptir diyebiliriz. Çünkü bu kural, tek hücreli bile olsa, ruhu olan hiçbir 
canlıya herhangi bir şekilde zarar vermemeyi gerektirir. Bu yüzden Caynistler, 
vejetaryen bir beslenme tarzı uygulamak zorundadırlar. Çünkü yiyecekleri yemek, 
                                                 
317
 Ana Britannica, C. 5, s. 418. 
318
 Sarıkçıoğlu, s. 152; Tümer- Küçük, s. 72; Yitik, “Caynizm”, s. 365. 
319
 Ana Britannica, C. 5, s. 419. 

---

 
92
onların da bir ruhu olduğu için, onlara zarar vermektir. Ancak soğan, sarımsak, turp 
ve patates yemelerine izin verilmiştir.
320
 Bu yüzden keşişler, çoğunlukla oruç tutarlar 
veya perhiz yaparlar. Bu bağlamda Caynizm’de aç kalarak ölmek, ahimsa 
prensibinin doruk noktasıdır. Kurtuluşa ulaşma yolunda önemli bir uygulama olan 
ölüm orucu, Caynist keşişler tarafından, Mahavira’yı örnek alarak yerine 
getirilmektedir.
321
 Ayrıca Caynist keşişler, yine hiçbir canlı varlığa zarar vermemek 
adına geçecekleri yolları önceden bir süpürge ile süpürmekte ve içecekleri suyu bir 
süzgeçten geçirdikten sonra içmektedirler. Hatta bazı Caynist gruplar, bu yasağı daha 
da ileri götürerek hiçbir canlıya zarar vermemek için ağızlarını bir maske ile 
kapatarak hayatlarını devam ettirmektedirler. Yine bu kurala bağlı olarak, bütün 
Caynist keşişler için, geceleri bir şey yiyip içmek yasaklanmıştır.
322
    
Aslında ahimsa, şiddetin her türlüsünden uzak durmak anlamına gelmektedir. 
Bu bağlamda hem keşişler hem de sıradan halk, kasaplık, avcılık gibi şiddet içeren 
mesleklerden uzak durmak zorundadırlar. Öyle ki kişi, hayatına kastedilse bile şiddet 
uygulamaktan kaçınmalıdır. Bilerek bir canlıya zarar vermek ise insanın kurtuluş 
çabasına en büyük zararı veren şeydir.
323
  
Caynizm’in beş yasağından sonuncusu olan kanaatkârlık, aşırı bir züht hayatı 
yaşamak anlamına gelmektedir. Caynist keşişler, Mahavira’yı örnek alarak dünyadan 
el etek çekmiş bir yaşam tarzını sürdürmektedirler. Ancak onlar, Mahavira’dan farklı 
olarak manastırlarda toplu bir hayat yaşamaktadırlar. Yukarıda saydığımız üç 
mücevher ve beş yasağa uymak kurtuluşa ulaşmak için gereklidir, fakat yeterli 
                                                 
320
 Yitik, “Caynizm”, s. 364. 
321
 Schimmel, s. 122; Zitelmann, s. 61; Yitik, “Caynizm”, s. 370. 
322
 Schimmel, s. 122; Eliade, C. II, s. 99; Yitik, “Caynizm”, s. 368, 370. 
323
 Clothey, s. 39. 

---

 
93
görülmemektedir. Çünkü Caynizm’de nihai kurtuluşa ancak, dünya ile bağlarını 
tamamen kopararak katı bir riyazet hayatı yaşayanların ulaşabileceği 
belirtilmektedir.
324
 Bu ise sadece, manastırda yaşayan erkek ve kadın keşişlerin 
kurtuluşa ulaşabileceği anlamına gelmektedir. Ancak yine de tapınaklardaki 
ibadetlere katılan ve beş yasağa uyan sıradan kişilerin de kurtuluşa giden yolda birer 
yolcu oldukları düşünülmektedir.
325
  
Son olarak Caynizm’de kevalin (eren), yani hayattayken kurtuluşa ulaşmış kişi 
olabilmek için gerekli olan şeylere değinerek bu bölümü bitirmek istiyoruz. Kevalin 
olabilmek için kişi öncelikle, her türlü davranışını kontrol altında tutmalıdır.  İkinci 
olarak yapılması gereken şey, günlük hayattaki bütün işlerde ahimsa prensibine 
uymaktır. Kevalin olmaya çalışan kişi, her şeyin geçici olduğu, doğum ölüm 
çemberinin, samsaranın var olduğu ve bu çemberdeki her varlığın yalnız olduğu, 
insanın çaresiz olduğu, beden ile ruhun birbirlerinden farklı oldukları, bedenin kirli 
olduğu, karmik akışın varlığı, bu akışı durduracak yollar bulunduğu ve kişinin 
kendisini karmik akıştan kurtarabileceği yolların var olduğu, herkesin bir tanrının 
yardımı olmaksızın kendi kurtuluşundan sorumlu olduğu gerçeği, aydınlanmanın 
zorluğu ve Tirthankaraların getirdiği öğretilerin gerçek olduğuna dair on iki şeyi 
unutmamalıdır. Yine bu mertebeye erişmek için, bir Caynistin sabır, tevazu, 
dürüstlük, temizlik, doğruluk, soğukkanlılık, sadelik, fedakârlık, gönüllü fakirlik ve 
manevi itaati kendisine davranış haline getirmesi gerekmektedir. Bir başka yapılması 
                                                 
324
 Tümer- Küçük, s. 72-73; Yitik, “Caynizm”, s. 368. 
325
 Yitik, “Caynizm”, s. 368. 

---