T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

54 
 
 
2.
 
TOPLUMSAL BİR OLGU OLARAK GENÇLİK VE DİN  
2.1.
 
GENÇLİĞİN TANIMI 
Gençlik, çocuklukla erişkinlik arasında yer alan, gelişme, ruhsal olgunlaşma ve 
yaşamaya hazırlık dönemi anlamına gelir. Ergenlikte başlayan hızlı büyüme, gençlik 
çağının  sonunda  bedensel,  cinsel  ve  ruhsal  olgunlukla  son  bulur.  Genellikle  ilk 
ergenlik belirtileriyle başlayan gençlik çağı, büyümenin durmasına kadar sürer.
80
 
UNESCO’nun  yaptığı  tanıma  göre  ise  gençlik;  çocukluktan  çıkıp  erişkin 
özgürlüğüne  varana  dek  süren  değişim  ve  toplumun  bir  bireyi  olarak  karşılıklı 
dayanışmanın farkına varılması sürecidir. UNESCO’ya göre, sabit bir yaş aralığıyla 
sınırlı  tutulması  mümkün  olmayan  gençlik,  eğitim  ve  istihdam  ile  olan  ilişkisi 
bağlamında bir yaş aralığı ile sınırlandırılabilir.
81
  
Gençlik  dönemi,  çocukluktan  yetişkinliğe  bir  geçişi  ifade  etmekle  birlikte,  bu 
geçiş  esnasında  kararsızlık,  gerginlik,  kişilik  sorgulamaları,  stres  gibi  olumsuz 
sayılabilecek  bir  ruh  hâlinin  hâkim  olduğu,  alışılmışın  dışında  ve  gencin  kendi 
özgürlüğünü  önceleyen  davranışların  ortaya  acıktığı  bir  yaşam  dönemidir.  Her  ne 
kadar iklim, coğrafya gibi dış etkenler sebebiyle gençlik ve ergenlik döneminin yaş 
aralığı toplumlara ve coğrafî bölgelere göre değişiklik gösterse de, söz konusu süre 
kapsamında bireylerde benzer tutum ve davranışları görmek mümkün olmaktadır.  
                                                      
80
 Atalay Yörükoğlu, Gençlik Çağı ve Ruhsal Sorunlar, Özgür Yayınları İstanbul 1990, s. 13. 
81
http://www.unesco.org/new/en/social-and-human-sciences/themes/youth/youth-definition/
, 
12.06.2013. 
 

---

55 
 
 
Genlik  döneminin  sağlıklı  bir  tanımının  yapılabilmesi  için,  bireyin  çocukluktan 
çıktığı, fiziksel ve ruhsal değişiklikleri yaşamaya başladığı, dinî bir ifade tarzı ile akıl 
baliğ olduğu ergenlik dönemi üzerinde durulması gerekmektedir.  
 
2.2.
 
ERGENLİĞİN TANIMI 
Bedensel  ve  ruhsal  gelişim  süreci  içerisinde  çocukluğun  sona  ermesi,  ergenlik 
(bulûğ  -  puberte)  olgusu  iledir.  Ergenlik,  normal  gelişime  göre  kızlarda  12-13, 
erkeklerde  13-14  yaşları  arasında  başlar.  Bu  dönem,  bireyin  gelişimi  açısından 
fizyolojik ve psikolojik değişimlerin çok hızlı meydana geldiği bir dönemdir.
82
 
Ergenlik  ve  gençlik  dönemi,  genellikle,  insan  hayatının  en  sağlıklı  dönemidir. 
Çocuk  hastalıkları  geride  kaldığı  gibi,  yetişkin  hastalıkları  için  de  henüz  çok 
erkendir.  Bu  dönemlerde,  ölüme  yol  açan  hastalıklar  sınırlıdır.  Öyle  ki,  hastalı 
sebebiyle yaşanan ölümler, kaza ve intihar ölümlerinin yarısından azdır.
83
  
Ergenlik  döneminde  bireysel  özgürleşme,  soyut  düşünme  yetisi  ve 
sosyalizasyonun  arttığı  gözlemlenir.  Böylece  çocukluktan  çıkan  birey,  ergenlikte 
yaşadığı  bedensel  değişim  ve  gelişime  ek  olarak,  olgun  bir  yetişkin  olma  yolunda 
ruhsal ve duygusal gelişimini de tamamlar. Söz konusu süreçte, belirtilen değişim ve 
gelişimler,  beraberinde  sıkıntı,  stres,  içe  kapanma,  sorgulama  gibi  menfi  ruhsal 
sonuçlar da doğurabilmektedir.  
Ergenlik,  önemli  biyopsikososyal  değişimlerin  yaşandığı  bir  dönemdir. 
Sevinçleri,  mutlulukları,  hüznü ve acılarıyla hem  bireysel,  hem  de toplumsal olarak 
                                                      
82
 Neda Armaner, Din Psikolojisine Giriş, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1980, C. I, s. 91. 
83
 Yörükoğlu, Gençlik Çağı ve Ruhsal Sorunlar, 35.
 

---

56 
 
 
insan  yaşamının  diğer  dönemlerinden  daha  fazla  değişimin  gözlendiği  bir  yaşam 
evresidir. Bu yaşam evresini olumlu ve olumsuz yönleriyle anlayabilmek için, genci 
gelişimsel  özellikleri,  yaşadığı  fiziksel,  toplumsal  ve  kültürel  yaşam  çevresi 
içerisinde ele almak gerekir.
84
  
Ergenlik  dönemindeki  bedensel  gelişimin,  her  zaman  için  ruhsal  ve  sosyal 
olgunluğu  da  beraberinde  getirdiği  tartışmalıdır.  Nitekim  bedensel  olgunluk 
sağlanmış  olmasına  rağmen  ruhsal,  zihinsel  ve  sosyal  olgunluğun  tamamlanmadığı 
genç  veya  yetişkin  bireyleri  görmek  de  mümkündür.  Bu  noktada,  bireyin  aile 
yaşantısı  ve  sosyal  çevresi,  erken  yaşta  o  kişinin  sorumluluk  almasında  ve  bir 
yetişkin rolü oynamasına elverişli ise, ergenliğin devamında gelen olgunlaşma süreci 
hızlanır.
85
  
Ergenlerin  bedensel  değişimleri  gibi,  duygusal  ve  zihinsel  alanda  yaşadıkları 
değişimler, ergenlik psikolojisinin konusunu oluşturmaktadır. Bu başlık altında, geniş 
bir literatür meydana gelmiştir.
86
 
 
 
                                                      
84
 Hacer Harlak (proje yöneticisi), “Ergen Ruhsal Sorunları ve Durum Saptama Çalışması II”,  Adnan 
Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Proje Bitirme Raporu, Aydın 2007, s.5. 
85
 C. I. Sandström, Çocuk ve Gençlik Psikolojisi, (Çev. Refia Şemin), İstanbul  Üniversitesi Edebiyat 
Fakültesi Yayınları, İstanbul 1971, s. 188. 
86
 Armaner, Din Psikolojisine Giriş, 92. 

---

57 
 
 
2.3.
 
ERGENLİK DÖNEMLERİ VE GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 
Ergenlik  dönemi,  çocukluktan  yetişkinliğe  dek  süren  uzun  bir  yaşamsal  süreci 
kapsadığı için, kendi içerisinde de dönemlere ayrılmıştır. Bu sayede, bireyin yaşadığı 
farklılaşmaları  gözlemek  daha  kolay  olmaktadır.  Fakat  yapılan  çalışmalarda, 
ergenliğin  kendi  içerisinde  ayrıldığı  yaş  dönemleri  birbirinden  farklılık 
gösterebilmektedir.
87
 
2.3.1.
 
Erken Ergenlik (12-14 Yaş)- Erinlik (bulûğ-puberte) 
Ergenliğin  ilk  döneminde,  bireyde  fiziksel  ve  hormonal  değişiklikler  meydana 
gelir.  Ergenliğin  başlangıcının  ilk  habercisi  boy  uzamasıdır.  Bulûğ  olayı  ile 
çocukluktan  ergenliğe  adım  atan  bireyin  bedeninde  neredeyse  10-11  yaşından 
itibaren farklılaşmalar başlar. Bedensel gelişimin en yoğun yaşandığı dönem, 12-16 
yaş  arasıdır.  Bedensel  gelişme  kızlarda  16-18,  erkeklerde  ise  18-20  yaşlarında 
durmaktadır.
88
 Boy uzamasının yanında kilo artışı, iç organlarda gelişme ve bunlara 
bağlı  fiziksel  kapasite  artışı  da  görülmektedir.
89
  Ergenin  bedeninde  fark  ettiği  bu 
değişiklikler,  zaman  zaman  onu  bunalıma  sokmakta,  gelişmekte  olan  vücudunu 
beğenmediği  için  ruhsal  sıkıntılar  yaşamasına  sebep  olmaktadır.  Bu  dönemde 
gelişen,  yalnızca  uzuvlar,  boy  ve  kilo  değildir.  Aynı  zamanda  iç  salgı  bezleri  de 
gelişir.  Böylece  bireyin  hormonel  yapısı,  ergenliğe  ve  ileride  erişeceği  yetişkinliğe 
göre  şekillenecektir.  Cinsel  ve  hormonel  gelişimin  tetiklemesiyle  kız  ve  erkek 
                                                      
87
  Ergenlik  dönemlerine  ilişkin  farklı  yaklaşımlar  için  bkz.  Armaner,  Din  Psikolojisine  Giriş,  94; 
Sandström, Çocuk ve Gençlik Psikolojisi 200-202; Haluk Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların 
En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005, 23-25. 
88
  Muhammed  Mustafa  Bayraktar,  “Gençlik  Döneminde  Görülen  Bazı  Psikolojik  Belirtiler  ve  Din 
Eğitimi  İlişkisi:  Obsesif  Kompulsif  Belirti  Örneği”,  Yüzüncü  Yıl  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler 
Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2007, s.19. 
89
 Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla, 23. 

---