T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ felsefe ve din biLİmleri anabiLİm dali din sosyolojiSİ BİLİm dali

58 
 
 
arasındaki  farklar  belirginleşir.  Üreme  organlarının  gelişimi,  kızlarda  reglin 
başlaması,  erkeklerde  sesin  kalınlaşması,  sivilcelerin  çıkması,  bıyık  ve  sakalın 
uzaması  gibi  değişikliklerin  başlangıcı  bu  dönem  olmakla  birlikte,  bitişi,  diğer 
ergenlik dönemlerine yayılmış hâldedir.  
İlk  ergenlik  döneminde,  fiziksel  değişimler  göz  önünde  bulundurulduğunda, 
kızların  erkeklere  oranlara  daha  hızlı  bir  gelişim  yaşadığı  söylenebilir.  Zira  kızlar, 
ergenliğin bu devresinde erkeklerden daha uzun ve ağır olabilmektedirler. Fakat bu 
durum,  ergenliğin  ilerleyen  safhalarında,  erkeklerin  lehine  olacak  şekilde 
değişecektir.  
Hızlı  büyümenin  etkisiyle,  vücut  koordinasyonunda  yetersizlikler,  psiko-motor 
becerilerde  acemilikler  görülebilir.
90
  Sakarlık,  fiziksel  aktivitelerde  ve  el 
becerilerinde sıkıntılar yaşanabilmektedir. 
Ergenliğin  bu  ilk  dönemi,  aslında  fiziksel  ve  ruhsal  değişimlerin  farkına  varma 
dönemi  olarak  da  görülebilir.  Bu  farkındalık  ile  zamanla  ergenin  sosyal  hayata 
yöneldiği gözlemlenmektedir. Bu yaştaki genç, yaşamı sever; neşeli ve dışa açıktır.
91
 
Bununla  birlikte,  çocukluktan  çıkmış  olan  genç,  somut  düşünceden  soyut  düşünce 
tarzına  geçer.  İnsanlarla  empati  kurmaya,  başkalarının  duygu  ve  düşüncelerini 
anlamaya, ilişkileri sorgulamaya başlar. 
                                                      
90
  Fatma  Yüce,  “Gençlerde  Dinî  Yönelim  ve  Kişilik”,  Marmara  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler  
Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009, s. 68. 
91
 Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla, 23. 

---

59 
 
 
Özellikle bu dönemin sonuna doğru (14 yaş), bağımsız fikir yürütme, dil zekâsı, 
mantıklı ve gerçekçi düşünme gibi yetiler kazanılır.
92
 
2.3.2.
 
Orta Ergenlik (15-17 Yaş) 
Bedensel  gelişim  büyük  ölçüde  tamamlanmış  olmakla  birlikte,  ergenlik 
döneminin  ikinci  aşamasında  soyut  dünyaya  dair  değişimlere  daha  sık  rastlandığı 
görülmektedir.
93
 Bu bağlamda, ilk dönemin sonlarına doğru sosyalleşmeye başlayan 
genç  için  arkadaşlık  ilişkileri  ve  çevre,  giderek  daha  fazla  önem  kazanır.  Buna 
mukabil, aile içerisinde ebeveynin otoritesi ergen tarafından sorgulanmaya başlar.  
Gencin  sıkı  arkadaşlık  kurmadan  topluma  açılması  düşünülemez.  Bu  bakımdan 
arkadaşlık  ilişkileri,  gençler  için,  toplumsal  ilişkilere  öncülük  eder.  Ergen  için  bu 
dönemde,  arkadaşlarca  aranmak,  beğenilmek  ve  benimsenmek,  benlik  saygısının 
önemli bir koşuludur. 
94
 
Bu  dönemde  yoğun  soyut  düşünme  faaliyetleri  devam  eder.  Zihin,  böylece 
kendini  yetişkin  dünyasına  hazırlamaktadır.  Söz  konusu  dönem  içerisinde,  genç 
bireylerde,  hızla  değişen  bir  bedeni  müteakiben  artan  duygu  ve  heyecan  sebebiyle, 
ergenliğin bu safhasında ruhsal dengesizliklerin görülmesi mümkündür. Bu dönemde 
sıklıkla yaşanan diğer problemleri şu şekilde sıralamak mümkündür:  
-
 
Fiziksel görünüş ve sağlıkla ilgili problemler 
-
 
Ailevî ve toplumsal ilişkilerde yaşanan problemler 
-
 
Karşı cinsle ilişkide yaşanan problemler 
-
 
Eğitime ilişkin problemler ve gelecek, kariyer kaygısı 
                                                      
92
 Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla,  23. 
93
 Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla, 23. 
94
 Yörükoğlu, Gençlik Çağı ve Ruhsal Sorunlar, 35. 

---

60 
 
 
-
 
Maddî konulara ilişkin problemler
95
 
Bu  sorunlardan  ayrı  olarak,  konumuzla  da  bağlantısı  bulunması  sebebiyle, 
ergenliğin  bu  safhasında,  ahlâkî  ve  dinî  soruşturmalara  da  değinmek  gerekir.  Bu 
bağlamda,  birey,  küçüklüğünde  anne  ve  babasından  duyduğu  ve  olduğu  gibi  kabul 
ettiği  telkinleri, bu çağda zaman zaman  yeniden düşünür.
96
  Başka  bir  deyişle,  tıpkı 
hayatın  diğer  alanlarında  olduğu  gibi,  ergen,  din  konusunda  da  bildiklerini  bir 
sorulamaya  tâbî  tutar.  Genç,  böylece  karmaşık  ve  soyut  konuları  çözümlemeye 
çalışırken,  mantıksal  önermeleri  anlar;  mevcut  bilgileri  ve  yaşanmışlıklar  arasında 
bağlantı  kurar;  elde  ettiği  sonuçlar  üzerinde  düşünür.  Bu  durum,  dışarıdan 
bakıldığında her ne kadar sıkıntılı bir süreç gibi görünse de, gencin sağlıklı bir zihin 
inşa etmesinde attığı önemli bir adım olarak değerlendirilmelidir. Öyle ki, ergenliğin 
bu aşamasında yaşanan zihinsel faaliyetler arasında dinî ve ahlâkî konular da yerini 
almıştır.  
2.3.3.
 
Geç Ergenlik (18-21 Yaş) 
Ergenliğin  bu  son  döneminde,  kimlik  değişiminin  büyük  ölçüde  tamamlandığı, 
kimlik  duygusunda  bir  bütünlüğe  erişildiği  görülmektedir.
97
  Bu  çağın  psikolojik 
özellikleri geniş ölçüde sosyo-kültürel durumlarla ilgilidir.
98
  
Bu  dönemde  gençliğin  zihnini  daha  çok,  çevrenin  de  etkisiyle,  kariyer  planları, 
karşı  cinsle  ilişki,  arkadaş  ortamı,  siyasî-felsefî-dinî  görüşlerin  belirginleşmesi, 
kendine ait bir değerler sisteminin kabulü gibi konular meşgul etmektedir.
99
  
                                                      
95
 Armaner, Din Psikolojisine Giriş, 96. 
96
 A.g.e., 97. 
97
 Yavuzer, Gençleri Anlamak: Ana-Babaların En Çok Sorduğu Sorular ve Cevaplarıyla, 25. 
98
 Armaner, Din Psikolojisine Giriş, 105. 

---