T. C. Kara harp okulu savunma bġLĠmlerġ enstġTÜSÜ GÜvenlġk bġLĠmlerġ anabġLĠm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 etkileyecek bir boyuta ulaĢmasını engellemek ve bölgede istikrar sağlamak, ABD Orta Doğu politikasının temel hareket noktası olmuĢtur. Bu dönemde ABD, doğrudan müdahaleler yerine BM kanallarını sorunun çözümü yönünde kullanmaya çabalamıĢtır. Bu doğrultuda Mayıs 1950‟de ABD; Ġngiltere ve Fransa ile birlikte, Orta Doğu‟ya yönelik silah ambargosunu öngören deklarasyona katılmıĢtır (Bilgiç, 2005: 95 -96). Truman‟dan sonra ABD yönetimine gelen Eisenhower döneminde ABD‟nin Orta Doğu ve Ġsrail‟e yönelik ilgisi artmıĢtır. Bu döneme özellikle DıĢiĢleri Bakanı John Foster Dulles‟ın SSCB‟yi çevreleme politikaları etki etmiĢtir. Komünizm propagandası ile Orta Doğu‟da da etkisini artırmak isteyen SSCB‟ye karĢı önlem almak isteyen Eisenhower Yönetimi, sonrasında Eisenhower Doktrini olarak da anılan politikalarını geliĢtirmiĢtir. Buna göre Eisenhower, Orta Doğu‟da SSCB tehdidi altındaki ülkelere yardım etmeyi ve bölgede iĢbirliği imkânları yaratmayı hedeflemiĢtir. Eisenhower döneminde, Ġsrail‟le kurulacak özel bir iliĢki nin temelleri atılmıĢtı. Ġlerleyen dönemde çok sıkı biçimde yürütülecek olan Ġsrail -ABD iliĢkileri, bu döneme kadar çok yavaĢ ilerlemiĢti. Hatta 1952 - 1957 arasında patlak veren SüveyĢ Krizi sebebiyle ABD - Ġsrail iliĢkileri önemli ölçüde gerginleĢmiĢti. Bu dönemde ABD, Ġsrail‟e iĢgal ettiği Sina Yarımadasından çekilmesi yönünde ciddi baskı yapmıĢ ve iliĢkiler durma noktasına gelmiĢti (Lieber, 1998: 13). Ġsrail ve ABD arasındaki iliĢkilerin geliĢiminde Mısır lideri Cemal Abdül Nasır‟ın politikalarının önemli yeri olduğunu ifade etmek mümkündür. Nasır‟ın Arap liderliğine soyunması ve ilerleyen dönemde SSCB ile yakınlaĢması, ABD‟yi kaygılandırmıĢ; bu sebeple Ġsrail‟in önemli bir potansiyel müttefik olarak görülmeye baĢlanmasına ve bu yönde politikalar geliĢtiri lmesine neden olmuĢtur. Cemal Abdül Nasır‟ın Arap milliyetçiliği söylemi, yalnızca ABD‟yi değil; bölgede çıkarları olan devletleri de tedirgin etmiĢtir. Bu durum, 13 Ġsrail‟in Batı dünyası tarafından, bir denge unsuru olarak görülmesine ve stratejik öneminin artmasına sebep olmuĢtur. Ġlerleyen süreçte ABD‟nin Ġsrail‟e olan ilgisi ve desteğinin arttığını ifade etmek mümkündür. Önceki dönemde Araplar ve Ġsrail arasında denge politikası güden ABD, Ġsrail lehine açılımlar yapmaya baĢlamıĢtır. 1957 Suriye Krizi‟nde Ġsrail‟in müdahalesini önlemek amacıyla, askeri yardımları tekrar baĢlatmıĢtır. Yine 1958‟deki Ürdün krizinde Ġsrail; Ġngiltere‟ye hava sahasını açarak, ABD ve Ġngiltere‟nin politikasını desteklemiĢ, ABD de buna karĢılık Ġsrail‟e yaptığı askeri yardımı artırmıĢtır. Buna rağmen Eisenhower döneminde, ABD‟nin Ġsrail‟e yaptığı yardımın düzenli olduğunu ifade etmek mümkün değildir (Bilgiç, 2005: 98 - 100). Nitekim Eisenhower Yönetimi döneminde ABD‟nin Ġsrail‟e yaptığı yardım 100 milyon doların da altında olup si lah satıĢı da ısrarla reddedilmiĢtir (Çağlayan, 2010: 533). 1960‟lara gelindiğinde Cemal Abdül Nasır‟dan rahatsız olan Fransa, Ġsrail‟e silah satıĢı ve nükleer teknoloji konusunda destek vermiĢtir (Lieber, 1998: 13). Bu teknoloji ile Ġsrail, Necef‟te atom bombası üretiminde kullanılabilecek bir reaktör inĢa etmeye baĢlamıĢtır. Orta Doğu‟da nükleer silahlanmayı tehlikeli bulan ve bu durumun SSCB‟nin bölgede ağırlığını artırması için fırsat vereceğini düĢünen ABD, bu planından vazgeçirmek için, Ġsrail üzerinden baskı yapmaya baĢlamıĢtır. Aslında Ġsrail‟in peĢinde olduğu Ģey, ABD‟den Hawk uçaksavar sistemleri almak ve nükleer silahı bu konu için koz olarak kullanmaktır ki istediğini de elde etmiĢtir. Ġsrail, Necef Çölündeki Dimona Reaktörü‟nün ABD‟li uzmanlarca denetlenmesi ve mülteci sorununun çözülmesi için bir planın kabul edilmesi karĢılığında, Hawk Uçak Savar Sistemlerini elde edebilmiĢtir (Bilgiç, 2005: 100). 1960‟larla birlikte Ġsrail, Orta Doğu‟da bölgesel bir güç konumuna gelmeye baĢladıkça, ABD‟nin Ġsrail‟e olan ilgisi daha da belirginleĢmiĢtir. Bu durum, ABD BaĢkanı Kennedy döneminde hız kazanmıĢtır. Bu dönemde 14 Kennedy, Ġsrail BaĢbakanı Golda Meir‟i ABD‟ye davet etmiĢ ve nükleer silah üretme planından vazgeçilmesi kaydıyla, Ġsrail‟e karĢı olası bir saldırı olması durumunda, Ġsrail‟i destekleyeceği taahhüdünde bulunmuĢtur. Nitekim kendi döneminde, Orta Doğu‟da Sovyet etkisinin artmasının önünü alamayan, Arap- Ġsrail çatıĢmasını önleyemeyen ve en nihayetinde Nasır‟ın da Sovyetlere yönelmesini engelleyemeyen Kennedy; Ġsrail‟i Arap güçleri karĢısında yalnız bırakmak istemeyerek, Ġsrail‟e HAWK uçaksavar sistemlerinin satıĢı konusunda onay vermiĢtir. Böylece ABD Ġsrail‟e ilk kez spesifik bir silah satmıĢ ve geleceğe dönük yeni stratejik iĢbirliklerinin önü açılmıĢtır. 1962‟de Meir‟le buluĢan Kennedy; Orta Doğu‟da Ġsrail‟le ABD arasında özel bir iliĢki olduğunu ve bu iliĢkinin ancak Ġngiltere ve ABD arasındaki iliĢkilerle kıyaslanabileceğini ifade etmiĢtir (The David Project Ġnternet Sitesi [web], 2010). Bu gel iĢmelere rağmen Kennedy döneminde, Ġsrail - ABD iliĢkilerinin sınırlı bir çizgide ilerlediği belirtilebilecektir. Zira Ġsrail‟e silah satıĢı sadece HAWK‟larla sınırlı kalmıĢ; Kennedy‟nin Ġsrail BaĢbakanı Ben Gurion ile ABD‟deki görüĢmesi de Beyaz Saray yerine New York‟ta gerçekleĢmiĢtir (Çağlayan, 2010: 533). Lyondon Johnson dönemi, ABD - Ġsrail iliĢkilerinde adeta bir dönüm noktasıdır. Zira Johnson, dönemin Ġsrail BaĢbakanı Levi EĢkol‟le Beyaz Saray‟da görüĢerek bir ilki gerçekleĢtirmiĢtir (The David Project Ġnternet Sitesi [web], 2010). Johnson, Ġsrail‟e tank ve uçak savar satmıĢ, ancak bunlar diğer Arap ülkelerine yapılan benzer satıĢlarla dengelenmiĢtir. Bu yaklaĢım, ABD‟nin o zamana kadar sürdürdüğü, bölgede bir ülkenin diğerine üstünlük sağlamasını engellemeye yönelik politikasıyla uygundur (Çağlayan, 2010: 536). 1967‟deki Altı Gün SavaĢları ile Ġsrail‟in Araplara karĢı üstünlük sağlaması ile birlikte, ABD Ġsrail‟i Orta Doğu‟daki çıkarları için ciddi bir Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|