T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

eğitici personel bulmakta yaşamıştı. Sultan Mahmut, Yunan isyanı  sırasında Osmanlı 
Ordusunun düştüğü aciz durumun yanı  sıra, Mısır Kuvvetlerinin disiplinli ve başarılı 
çalışmalarını da yakından görme fırsatı bulmuştu. Mısır ordusunun bu başarısının 
altında yatan temel neden ise Mehmet Ali Paşa’nın Fransa’dan askeri uzmanlar 
getirterek yaptığı  ıslahat çalışmalarıydı (Lewis, 1996; Karal, 1983; TSK Tarihi 3/5, 
1978). 
Kendisinden önce yapılan  ıslahat çalışmalarının sonuçlarını çok iyi bilen padişah II. 
Mahmut, halkın tepkisini de çekmemek için Hristiyan subayları orduda kullanmak 
istemiyordu. Bu nedenle eğitici subay ihtiyacını karşılamak için 1826 yılında Mısır 
Valisi Mehmet Ali Paşa’ya bir mektup yazarak halis Türk veya Arap’lardan oluşan 12 
kişilik bir uzman subay grubunun İstanbul’a gönderilmesini istedi. Ancak Mehmet Ali 
Paşa, kendi ordusunu yetiştiren subayların Hristiyan olduğunu, müslüman subayların da 
henüz askeri eğitim yaptıracak seviyeye gelmediklerini ile sürerek padişahın isteğini 
reddetti (Karal, 1983:151 ; Lewis, 1996). 
Bu gelişmelerin üzerine Sultan Mahmut, Avrupa’dan uzman subaylar getirmeye karar 
verdi. Padişaha göre o zamana kadar yapılan ıslahatlarda askeri uzman ve öğretmenlerin 
kaynağı olan Fransa, Yunan isyanı ve Mısır meselesindeki siyaseti nedeniyle Osmanlıya 
karşı düşmanca bir tavır içerisindeydi. Bu nedenle Fransa’dan bu konuda yardımı 
istenilmesi söz konusu değildi. Avrupa’nın diğer önemli devletlerinden olan 
İngiltere’nin menfaatleri gereği Osmanlı Devletine bu konuda yardım etmeye hazır 
olmasına rağmen, Yunan isyanı  sırasında izlediği Yunansever politika nedeniyle 
padişah bu ülkeden de yardım istemiyordu. Sultan II. Mahmut bu koşullar altında 
Osmanlı Devleti ile iyi ilişkiler içinde bulunan Prusya’dan subay getirtilmesine karar 
verdi. Böylece Osmanlı ordusunda 1835’te başlayan Prusya nüfuzu, Osmanlı Devletinin 
yıkılışına kadar sürecektir (Lewis, 1996; Karal, 1983). 
Osmanlı ordusunda görev yapan Prusyalı (Alman) subayları, geliş tarihleri ve yaptıkları 
hizmetler bakımından 6 gruba ayırmak mümkündür. Bu gruplar sırasıyla  şunlardır  
(Yılmaz, 1993:33) : 
1. Moltke’den önce ve Moltke ile birlikte görev yapanlar (1756–1839) 
2. Moltke’den Goltz’a kadar geçen dönemde görev yapanlar (1838–1882) 
 
170

---

3. Goltz Dönemi (1882–1913) 
4. Limon von Sanders’in askeri heyeti dönemi (1913–1918) 
5. I.Dünya Harbi Dönemi 
6. I.Dünya Harbi’nden sonraki askeri danışmanlar dönemi (1913–1918) 
Osmanlı devleti ve ordusu üzerinde yaklaşık olarak 1700’lü yılların ilk yıllarında 
başlayan Fransız etkisi Sultan II. Mahmut dönemiyle birlikte yerini Prusya etkisine 
bırakmıştır. Prusya etkisi de artan bir şekilde devletin yıkılışına kadar devam etmiş ve 
Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuyla birlikte sona ermiştir. Yukarıda altı grupta verilen 
Prusyalı uzmanlar ve ıslahat çalışmalarından bizim inceleyeceğimiz dönemler 19. 
yüzyılın sonuna kadar olan çalışmalardır. 
 
4.2.1. Moltke’den Önce ve Moltke ile Birlikte Görevlendirilenler: 
Albay von Goetze: Prusyalı albay, 1739–1793 tarihleri arasında atanmış ve Osmanlı 
Kara Ordusunu, Prusya sistemine göre düzenlemekle görevlendirilmiştir. Ancak Albay 
Goetze, daha çok danışman olarak çalışmış ve bazı incelemelerde bulunmuştur (Yılmaz, 
1993:34). 
Tümgeneral von Knobelsdorff: 1790–1805 tarihleri arasında  İstanbul’a gönderilmiş 
olup, 1790 tarihli Prusya-Osmanlı Devleti ittifak antlaşmasının hazırlanmasında görev 
almıştır (Yılmaz, 1993:34). 
Yarbay von Canitz und Dallwitz: 1828–1829 tarihleri arasında Prusya Kralının emri ile 
Türk-Rus harbini izlemek üzere gönderilmiştir (Yılmaz, 1993:34). 
Mareşal von Moltke: 
Osmanlı ordusunda gayr-ı resmi olarak vazife gören Prusyalılar bir tarafa bırakılacak 
olursa, Prusya ordusuna mensup subayların, iki devlet arasında yapılan antlaşma ve 
kontratlarla resmen Osmanlı ordusunda vazife almaları, Helmuth von Moltke ve silah 
arkadaşlarının gelişi ile başlamıştır. Mareşal von Moltke, Prusya Genelkurmayında 
yüzbaşı olarak görevli iken, Osmanlı ordusunda danışmanlık yapmak üzere 1835 yılında 
 
171

---

İstanbul’a gönderilmiş ve 1839’da meydana gelen Mehmet Ali Paşa isyanında Osmanlı 
ordusuna her bakımdan önemli katkıları olmuştur (Yılmaz, 1993:34). 
4.2.2.  İlk Prusya Askeri Heyetinin Oluşturulması ve Çalışmaları: 
Modern bir ordu kurmak isteyen Sultan Mahmut, ihtiyaç duyduğu askeri uzmanları 
temin etmek için 1835 yılının sonlarına doğru, Prusya Kralı III. Friedrich Wilhelm’e 
başvurmaya karar verdi. Serasker Hüsrev Paşa, Prusya elçisi Kont von Königsmarck’a 
başvurarak Prusya’dan öğretmen subayların gönderilmesini rica etti. Fakat elçi, Kralın 
Prusya ile ilişkilerden dolayı Prusyalı subayları göndermek istemeyeceğini 
düşünüyordu. Bu nedenle seraskere biraz soğuk davranarak, Türk öğrencilerin 
Avrupa’ya gönderilmesini önerdi (Wallach, 1985:9). 
İşte tam da bu sırada Prusya Genelkurmayında görevli Yzb. von Moltke ile 1. Hassa 
Alayından Tğm. Von Berg isimli iki Prusyalı subay, 23 Kasım 1835’te İstanbul’a 
gelmişlerdi. Bu subaylar ülkelerinden altı ay izin almışlardı. İzinlerinin birkaç haftasını 
İstanbul’da geçirdikten sonra Yunanistan ve İtalya üzerinden Berlin’e dönmeyi 
düşünüyorlardı. Prusya elçisi Kont von Konigsmarck bu iki subayı Atina’ya 
hareketlerinden birkaç gün önce Seraskerle tanıştırmaya götürdü. Serasker, kendisinin 
ve padişahın ilgilendiği Prusya ordusunun teşkilatı ve özellikle redif sistemi hakkında 
bilgi almak için bu fırsatı kaçırmadı. Moltke’nin bilgi ve yeteneklerinden çok etkilenen 
Serasker Hüsrev Paşa, Prusya elçisinden Moltke’nin İstanbul’daki kalma süresinin 
uzatılması için padişahın ricasını Prusya kralına iletmesini istedi. Prusya kralı, 
Moltke’ye Prusya ordusundan aldığı maaşı da verilmek koşuluyla, şimdilik üç aylık bir 
ek izin vermeyi kabul etti (Wallach, 1985:10). 
Moltke’nin  İstanbul’da alıkonulmasından sonra, Sultan II. Mahmut Ocak 1836’da III. 
Friedrich Wilhelm’e bir yazı göndererek, eğitmen olarak on bir subay ve dört astsubayın 
üç yıl için gönderilmesini talep etti. Bunlar:  
1 Kurmay Yüzbaşı 
2 Kurmay Subay 
1 Teğmen, askeri coğrafya ve tarih öğretmeni 
1 Teğmen, topoğrafya ve resim öğretmeni 
 
172

---