T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

BÖLÜM 2: ISLAHATLARIN NEDENLERİ VE SİYASİ İLİŞKİLER………… 43 
 
2.1. Ordudaki Bozulmalar………………………………………………………43 
 2.2. 
Dış Etkiler…………………………………………………………………... 47 
  2.2.1. 
Osmanlı Devleti-Rusya İlişkileri……………………………………. 50 
  2.2.2. 
Osmanlı Devleti-Almanya İlişkileri…………………………………. 57 
  2.2.3. 
Osmanlı Devleti-Fransa İlişkileri…………………………………… 62 
 
2.3. Teknolojik Gelişmeler……………………………………………………... 65 
 
BÖLÜM 3: 18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ…………………………... 70 
 
3.1. Lale Devri Islahatları………………………………………………………. 70 
 
3.2. I. Mahmut Dönemi Islahatları…………………………………………….. 77 
 
3.3. III. Mustafa Dönemi Islahatları…………………………………………... 81 
 
3.4. I. Abdülhamit Dönemi Islahatları………………………………………… 89 
 
3.5. III. Selim Dönemi Islahatları……………………………………………… 91 
  3.5.1. 
Nizamı Cedit’in Doğuşu……………………………………………... 95 
 
 
3.5.2. Avrupa’ya Elçiler Gönderilmesi……………………………………. 95 
  3.5.3. 
III. 
Selim’e 
Osmanlı Devlet Adamlarının Sunduğu Layihalar…… 98 
 
 
3.5.4. III. Selim’e Yabancıların Sunduğu Layihalar…………………… 103 
  3.5.5. 
Nizamı Cedit Yeniliklerinin Uygulanması………………………... 107 
  3.5.6. 
Mevcut 
Ocakların Yeniden Düzenlenmesi……………………….. 112 
  3.5.7. 
Nizamı Cedit Ocağının Kurulması………………………………... 114 
  3.5.8. 
Donanmada 
Yapılan Islahatlar…………………………………… 118 
 
 
3.5.9. Mühendishane-i Berri-i Hümayun’un Açılması…………………. 120 
  3.5.10. 
Nizam-ı Cedit’e Karşı Toplumda Oluşan Tepkiler…………….. 123 
  3.5.11. 
Nizam-ı Cedit ve Dış Etkenler…………………………………… 130 
  3.5.12. 
Kabakçı Mustafa Ayaklanması………………………………….. 131 
 
3.6. 18. Yüzyıl Yenilik Hareketlerinin Tahlili………………………………. 134 
 
BÖLÜM 4: 19. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ………………………… 151 
 
4.1. II. Mahmut Dönemi Islahatları…………………………………………. 152 
 
 
4.1.1. II. Mahmut’un Padişahlığa Getirilmesi…………………………... 152 
 
 
4.1.2. Alemdar Mustafa Paşa ve Sekban-ı Cedit Ocağı………………… 153 
 
ii

---

  4.1.3. 
Eşkinci Ocağının Kurulması………………………………………. 157 
  4.1.4. 
Yeniçeri 
Ocağının Kaldırılması…………………………………… 159 
 
 
4.1.5. Asakiri Mansure-i Muhammediyenin Kurulması……………….. 161 
 
 
4.1.6. Hassa Birliklerinin Teşkil Edilmesi………………………………. 163 
 
 
4.1.7. Askeri Meclis ve Harp Okulunun Kurulması……………………. 164 
  4.1.8. 
Donanmada 
Yapılan Islahatlar…………………………………… 166 
 4.2. 
Osmanlı Devleti ile Prusya’nın Askeri Yakınlaşması …………….…... 168 
 
 
4.2.1. Moltke’den Önce ve  Moltke İle Birlikte Görevlendirilenler……. 171 
  4.2.2. 
İlk Prusya Askeri Heyetinin Oluşturulması ve Çalışmaları…….. 172 
  4.2.3. 
Redif 
Teşkilatının Kurulması……………………………………... 175 
 
4.3. Abdülmecit Dönemi ve Tanzimat Ordusu……………………………… 177 
 4.4. 
Polonyalı Mülteci Subayların Çalışmaları……………………………... 182 
 
4.5. Moltke’den Goltz’a Kadar Geçen dönemdeki Prusyalı Askerler…….  186 
 
4.6. Sultan Abdülaziz Dönemi Islahatları……..…………………………….. 189 
 
4.7. II. Abdülhamit Dönemi Islahatları……………………………………… 193 
 
 
4.7.1. Kaehler Heyeti ve Çalışmaları…………………………………….. 198 
 
 
4.7.2. Von Der Goltz ve Alman Silah Sanayisi………………………….. 203 
  4.7.3. 
Hamidiye 
Alayları………………………………………………….. 215 
 
4.8. 19. Yüzyıl Yenilik Hareketlerinin Tahlili………………………………. 219 
 
SONUÇ ve ÖNERİLER…………………………………………………………. 232 
KAYNAKÇA.……………………………………………………………………. 240 
ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………………. 244 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
iii

---

 
KISALTMALAR LİSTESİ 
 
MSB 
: Milli Savunma Bakanlığı 
TSK 
: Türk Silahlı Kuvvetleri 
KKK 
: Kara Kuvvetleri Komutanlığı 
As.Fab. 
: Askeri Fabrika 
Osm. : 
Osmanlı 
MEB 
: Milli Eğitim Bakanlığı 
 
 
 
iv

---

SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü                                           Yüksek Lisans Tez Özeti 
Tezin Başlığı : “18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Ordusunda Yapılan Islahatlar ve Yabancıların Rolü”  
Tezin Yazarı : Ali Rıza ŞİMŞEK          Danışman: Yrd.Doç.Dr.Osman ÖZKUL 
Kabul Tarihi: 
16.07.06
                         Sayfa Sayısı: VI (ön kısım) + 244 (tez) 
Anabilimdalı : Sosyoloji                         
18 ve 19. yüzyıllarda Osmanlı Devletinde ortaya çıkan  ıslshat hareketlerinin incelendiği bu araştırma, genel anlamıyla bir 
toplumun modernleşme serüveninin önemli bir aşamasına  ışık tutmayı amaçlamaktadır. Bugünün Türkiye’sine uzanan bir 
sürecin başlangıcında yer alan tarihsel veriler, kavramlar, kişi ve kurumların değerlendirilmesiyle, bir tarih bilincine 
ulaşılarak; süre gelen yanlışlıkların, eksikliklerin ve kronikleşmiş sorunların nedenleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Konunun ele 
alınma yönteminde tarihsel gelişim çizgisi izlenmiş olup, Osmanlı geleneksel yapısı anlaşılmadan konunun sağlıklı ele 
alınmasının mümkün olamayacağı düşüncesiyle, 18. yüzyıldan itibaren işleyen sürecin öncesine de değinilmiştir. 
Geleneksel yapısını muhafaza ederek Avrupa’yı titreten Osmanlı Devleti, yüzyıllar boyunca herhangi bir değişim ihtiyacı 
hissetmemiştir. Ancak bu sırada ekonomik, siyasal, kültürel ve teknolojik alanlarda gelişmekte olan Batı, 18. yüzyıla 
gelindiğinde Osmanlı’ya karşı askeri zaferler kazanmaya başlamış, bu durumda Osmanlı, içinde bulunduğu durumu 
sorgulama ihtiyacı hissetmiştir. Militer bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nin yenilgilere çözüm arayışının sonucunda 
vardığı ilk sonuç ; yanlışın Osmanlı’nın geleneksel yapısının bozulmaya başlamasından kaynaklandığı olmuştur. Ancak Lale 
Devri ile birlikte batının üstünlüğü kabul edilmeye başlanmış ve Avrupa uygarlığından seçilmiş bazı unsurların taklidine ve 
benimsenmesine doğru ilk bilinçli adım atılmıştır. 
Genellikle dönemin padişahı veya sadrazamının kişiliklerine ve yetiştirilme tarzlarına göre şekillenen 18. yüzyıl yenilikleri, 
çoğunlukla askeri alanlarda ortaya çıkmış ve Fransa’nın etkisi altında cereyan etmiştir. Yabancı askeri uzmanların ilk defa 
kullanılmaya başlandığı bu dönemde gerçekleştirilen yenilik hareketleri, daha çok teknik alanlarda gerçekleşmiş ve 
çoğunlukla yüzeysel taklitler olarak kalmıştır. Osmanlı hizmetine giren yabancı uzmanlar bazı yeniliklerin 
gerçekleştirilmesinde faydalı olmuş, fakat daha çok Fransa’nın politik çıkarlarına uygun şekilde çalışmışlardır. Nispeten daha 
planlı bir modernleşme hareketi olan Nizam-ı Cedit reformları da uygulanan yöntemin yanlışlığı, iç ve dış etkenler nedeniyle 
başarılı olamamıştır. 
19. yüzyıl, Osmanlı modernleşmesi açısından büyük değişimlerin yaşandığı bir yüzyıl olmuştur. Yapılan yenilikler 
konusunda Avrupa devletlerinin doğrudan etkileri bulunmakta olup, devlet yönetimi ve ordu üzerinde Fransız etkisinin yerini 
Almanya almıştır. Avrupa’ya eğitime gönderilen gençler, modernleşmenin itici gücünü oluşturmuş, batılı müesseselerin 
burada kurulmasına öncülük etmişlerdir. Bu dönem boyunca Osmanlı hizmetine giren Alman Subaylar, Osmanlı devletini 
Alman silah sanayisinin en büyük müşterisi haline getirmiş ve ordu üzerindeki Alman nüfuzunu giderek artırmışlardır. 
Osmanlı Devletinin modernleşme serüveni boyunca, Avrupa devletleri gözlerini diktiği Osmanlı topraklarına sahip olabilmek 
için bir yandan onun kendi uygarlığının nimetlerine yönelmesini desteklemiş, diğer yandan onu bir kimlik kargaşasına 
sürükleyecek kültürel ve siyasi propagandayı yürüterek ekonomik olarak kendisine bağlı kılmıştır.  
Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Modernleşme, Ordu, Islahat, Yabancı Uzman. 
 
 
v

---