9
O‘yin tarzida tashkil etiladigan ta’lim jarayoni va mazmuni bolalarni tili
o‘rganilayotgan mamlakat urf-odatlari hamda an’analari bilan tanishtiradigan she’r
va qo‘shiqlardan iborat bo‘ladi. Ushbu konsepsiya Yevropada «Qo‘shni (qardosh)
tilni o‘rganish» nomini olgan bo‘lib, mashg‘ulotlar asosan ingliz tili sohiblari
tomonidan olib boriladi.
Bundan tashqari, Yevropa mamlakatlarida o‘quvchilarning
migratsiyasi tez-
tez sodir bo‘ladi va ular ingliz tili muhitida ma’lum vaqt yashash imkoniyatiga ega.
Shularni nazarda tutadigan bo‘lsak, ushbu konsepsiyani Yevropadan uzoqda
joylashgan va madaniy jihatdan farq qiladigan mamlakatlarda targ‘ib qilish
maqsadga muvofiq emas. Ingliz tilini muloqot vositasi sifatida o‘rganish
dunyoning hamma joyida barcha kishilar uchun ham bir xil ma’no kasb eta
olmasligi,
shu bilan birga, ta’lim usullarini shunchaki oson yo‘l bilan «
eksport
»
qilish mushkul ekanligi isbotlangan.
Chunki,
birinchidan
, ingliz tili sohibi bilan kommunikatsiya va
interaksiyaga kirishishga ehtiyoj va imkoniyat mavjud bo‘lmasa-da, tildan amaliy
foydalanishni o‘rgatish, ya’ni faqat «kundalik nutq vaziyati» va «kundalik turmush
mavzusi» ustida ish olib borish maqsadga muvofiq emas.
Ikkinchidan
, ingliz tili faqat bir mamlakatning, ya’ni
Buyuk Britaniyaning
emas, balki Amerika Qo‘shma Shtatlari, Avstraliya, Kanada va boshqa qator
mamlakatlarning ham davlat tili hisoblanadi. Davlat tili ingliz tili bo‘lgan
ushbu
mamlakatlarda esa madaniyatlar farqlidir.
«Language Awareness»
– konsepsiyasi «
Holistic approach
» nomi bilan ham
ataladi va u ingliz tilini yangi bilimlarni egallash vositasi sifatida o‘zlashtirilishi
lozimligini targ‘ib etadi. Ya’ni boshlang‘ich ingliz tili ta’limining maqsadi ingliz
tili vositasida hayot haqidagi yangi bilimlarni o‘zlashtirishdir. Lekin M.Villiams va
R.Bednlar Vigotskiyning nutq rivojlanish ontogenezi haqidagi nazariyasini
«Holistic approach» deb nomlashni ma’qul ko‘rishgan
1
. Ularning taxminicha,
Vigotskiy o‘rganilishi lozim bo‘lgan bilimni
kichik qismlarga ajratib, malaka va
1
Williams M., Burden R. L. Psychology for language Teachers. A social constructivist approach. – L.: Cambridge
University Press, 2010. – 40 b.
10
ko‘nikmalar sifatida taqdim etish fikrini ma’qullamagan bo‘lardi. Sababi Vigotskiy
har qanday o‘rganiladigan qismning asosini mazmun tashkil etishi lozimligini
uqtiradi. Ushbu xulosa ta’sirida Yevropa mamlakatlari, Qo‘shma Shtatlar va ingliz
tili ikkinchi davlat tili bo‘lgan mamlakatlarda CLIL (Content and Language
Integrated Learning) yondashuvi ommalashmoqda.
O‘zbekistonda
«Humanity»
(
Shaxsga yo‘naltirilgan
)
konsepsiyasi qabul
qilingan va unga muvofiq boshlang‘ich ingliz tili ta’limida o‘quvchiga ta’lim
jarayoni va madaniyatlararo kommunikatsiya (muloqot)ning markaziy sub’yekti
maqomi beriladi, uning qiziqish va ehtiyojlariga ustuvor ahamiyat qaratiladi. Ingliz
tilida nutqiy faoliyat yuritish o‘quvchi shaxsini shakllantirishga yo‘naltiriladi, ya’ni
o‘rganilayotgan til sohibi yaratgan madaniy merosni o‘zlashtirishga erishiladi.
Tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozuv jarayonida o‘quvchi oldin egallagan
ijtimoiy, madaniy, lisoniy, emotsional tajribasini boyitadi.
Dostları ilə paylaş: