Tarbiya 10-12-2020. indd

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
u
u
u
u
u
u
u
u
u
l
l
l
l
l
l
o
o
o
o
o
o
o
o
h
h
a
z
a
u
chun
B
B
B
B
B
B
i
i
i
i
l
l
l
i
i
m
i
n
gi
z
ni
 mustahkamlang
BAG‘RIKENGLIK
riy
Rossiyalik  teatr  va  kino  akt yori  Yur
igi
Stoyanov  o‘zbek  xalqining  bag‘rikengl
h
a
qida  quyidagilarni  aytadi:
a-
«Urush
yillarida 
onamning 
oil
an
si
Stalingrad
(hozirgi  Volgograd)da
an.
O‘zbekistonga 
eva kuatsiya 
qilinga
ib,
Y
o‘lda  poyezd  bombardimon  qilini
im
onam ning  oilasi:  5  yoshli  tog‘am,  buvi
tib
va  7  yoshli  onam  bir-birlarini  yo‘qot
ndi
qo‘yishgan. Onamga  7  nafar farzan
na
b
b
o
o
‘
‘
l
l
g
g
a
a
a
n
n
o
o
‘
q
q
i
i
t
u
v
c
c
h
i
a
y
o
l
  o‘z uyidan joy  beradi.  Uydagi yagon
b
b
b
o
o
o
o
o
o
o
o
o
‘
‘
l
l
l
g
g
a
a
n
n
n
n
n
n
k
k
a
a
r
a
v
v
o
o
t
t
d
a
o
n
am
,
o‘zlari  esa  yerda yotishgan.
ab
O
O
O
O
O
O
O
O
O
n
n
n
n
n
n
a
a
a
a
a
m
m
m
m
m
m
a
a
a
k
k
k
t
t
a
b
g
a
b
o
ri
shi  uchun  oiladagi  qizning  sepiga  ata
ti-
o
o
l
l
l
l
i
ii
b
b
b
b
q
o
‘y
il
l
l
g
g
g
a
n
m
ato
d
a
n
ko‘ylak,  dasturxondan  esa  sumka 
asi
k
k
k
k
k
k
k
i
i
i
i
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
e
e
e
e
e
e
e
ri
i
i
i
i
s
s
s
s
s
s
s
s
h
h
h
h
h
h
h
g
g
g
g
a
n
ek
an
.
E
ng  asosiysi,  o‘zbek  xalqi  onamni  oila
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
a
a
a
n
n
t
o
p
p
pi
i
i
sh
ish
ig
a
y
o
rdam  bergan.
U
U
U
U
U
U
U
U
U
U
U
U
U
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
r
u
u
u
u
u
u
u
u
u
s
s
s
s
s
s
s
s
s
h
h
h
h
h
h
h
h
h
t
u
g
g
g
g
a
g
u
n
i
g
a
q
ad
ar  ular  Tosh-
k
k
k
k
k
e
e
e
e
n
n
t
da
y
y
y
y
a
a
a
a
sh
a
s
hg
a
n
.
O‘zbek  xalqi
b
b
b
u
u
u
u
k
a
b
b
i
o
o
i
la
l
a
r
ga
n
afa
qat  boshpa-
n
n
n
n
a
a
a
a
b
e
r
d
i
i,
,
,
b
b
b
a
a
al
k
i
o
n
a
m
  k
abi  bolalarni
y
y
y
y
a
a
a
s
s
h
a
a
a
s
h
h
g
g
g
a
a
a
o‘
r
g
at
di.
M
M
e
n
h
h
ho
o
z
i
r
g
a
cha
on
am  pi shirgan
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
‘
‘‘
‘
‘
‘
‘
‘
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
b
b
b
b
b
b
b
b
b
e
e
e
ek
k
k
k
k
k
p
p
p
p
p
p
p
a
a
a
a
l
l
l
o
o
o
v
in
i
s
u
y
ib
 ta
novul qilaman. 
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
O
n
n
n
n
n
n
n
n
a
a
a
a
a
a
a
a
m
m
m
m
m
m
m
m
d
a
a
g
g
g
g
i
i
i
b
ag
‘r
ike
n
glik
,  pazandalik, 
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
h
h
h
h
h
h
h
h
h
h
h
m
m
m
m
m
m
m
o
o
o
o
o
o
o
n
n
n
n
n
d
d
d
d
o
o
o
o
o
‘
‘
‘
st
t
l
i
k
k
a
b
i
fa
z
ilatlar o‘zbek
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
a
a
a
a
a
a
a
a
m
m
m
m
m
m
m
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
n
n
n
n
n
n
n
n
i
i
i
i
d
d
d
d
d
a
a
a
a
a
a
a
a
o
o
o
l
l
l
g
g
a
n
t
a
rb
iy
as
ining  natijasi,
d
d
d
d
e
e
e
e
e
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
i
i
i
i
i
l
l
l
l
a
a
a
a
a
a
m
m
m
m
m
m
m
a
a
a
a
n
n
n
n
.
B
B
iz
oi
l
a
miz
bilan o‘zbek
x
x
x
x
x
x
a
a
a
a
a
l
l
l
l
l
q
q
q
q
i
i
d
d
d
a
a
n
m
m
m
m
i
n
n
a
td
o
rm
iz
».
la-
1
1
1
1
1
1
1
1
.
.
.
X
X
X
X
a
lqi
m
iz
n
ing
bag‘rikengligi  haqida  xorijliklarning fi krl
r
ini
  to
‘p
l
a
n
g.
os
2
2
2
2
.
.
.
Y
Y
Y
Y
Y
u
ri
y
S
to
y
anov
  o‘zining  intervyusida  xalqimizga  xo
q
q
q
a
n
day
fa
z
il
a
tl
ar  haqida  to‘xtalgan?
ay
3
.
T
T
T
i
n
c
hli
k-
to
tu
vlik
ni  saqlash  uchun  yurtimizda  qanda
i
i
s
s
h
la
r
o
l
i
b
bori
lmoqda?
V bob.  Birlashgan o‘zar
108
#HGXUWPBX]

---

109
Aqlni charxlash uchun savol va topshiriqlar
Ma’naviyat  xazinasidan
Mulohaza  uchun
1. Siz o‘z xatti-harakatlaringizni doim nazorat qilasizmi?
2. Daxldorlik nima? M
ɚ
s’uliyat nim
ɚ
? M
ɚ
s’uliyatni q
ɚ
nd
ɚ
y tushu-
n
ɚ
siz?
3. Q
ɚ
nd
ɚ
y m
ɚ
jburiyatl
ɚ
rg
ɚ
 eg
ɚ
siz?
– uyd
ɚ
, 
ɨ
il
ɚ
d
ɚ
, 
ɦɚ
ktabda, jamoat joyida;
– do‘stl
ɚ
ringiz bil
ɚ
n mun
ɨ
s
ɚ
b
ɚ
tl
ɚ
rd
ɚ
.
4. Maktabdan qaytayotgan Bahromjon simyog‘ochda elektr simi 
uzilib yotganini ko‘rib qoldi. Aylanib o‘tib ketmoqchi bo‘ldi. Le-
kin bu yerdan o‘tishi mumkin bo‘lgan yosh bolalar va qariyalar 
ko‘z oldiga keldi-yu, qo‘l telefonidan 1050 – avariya xizmatiga 
telefon qildi. Muammo tezlikda bartaraf etildi.
a) Bahromjon e’tiborsiz bo‘lganida, uning oqibati nima bo‘lardi?
b) Siz bu vaziyatda qanday yo‘l tutgan bo‘lar edingiz?
d) Bu voqea bilan fuqarolik jamiyatining qanday bog‘liqlik tomo-
ni bor?
Kim biror-bir yaxshilik qilsa, unga o‘sha yaxshiligi o‘n 
barobar bo‘lib qaytadi.
Umri davomida yaxshilik qilgan insonning hayoti go‘zal 
bo‘ladi.
EZGU  VA  XAYRLI  ISHLAR
1939-yil sentabr oyida fashistlar Polshaga bostirib kirganida, 
Irena Sendler hali o‘ttiz yoshga to‘lmagan edi. U Varshavada 
sanitar bo‘lib ishlardi. Fashistlar polyaklardan yahu 
diylarni ajratib 
olib, alohida getto (hudud)ga joylashdi.
1940-yilda gettoga kirishning 
yopilishi vaziyatni ancha murak-
kablashtirdi: oziq-ovqat yetish-
mas, epidemiyalar boshlangan 
edi. «Bu chinakam do‘zaxga 
o‘xshar: yuzlab odamlar ko‘-
chalarda o‘lib yotardi».
32-MAVZU:  DAXLDORLIK
10
10
0
0
9
9
Aqlni charxlash uchun savol va topshiriqlar
Ma’naviyat  xazinasidan
Mulohaza  uchun
1. Siz o‘z xatti-harakatlaringizni doim nazorat qilasizmi?
2. Daxldorlik  nima?  M
ɚ
s’uliyat nim
ɚ
?  M
ɚ
s’uliyatni q
ɚ
nd
ɚ
y tushu-
n
ɚ
siz?
3.  Q
ɚ
nd
ɚ
y  m
ɚ
jburiyatl
ɚ
rg
ɚ
  eg
ɚ
siz?
–  uyd
ɚ
, 
ɨ
il
ɚ
d
ɚ
, 
ɦɚ
ktabda,  jamoat  joyida;
– do‘stl
ɚ
ringiz bil
ɚ
n mun
ɨ
s
ɚ
b
ɚ
tl
ɚ
rd
ɚ
.
4. Maktabdan  qaytayotgan Bahromjon simyog‘ochda elektr simi 
uzilib  yotganini ko‘rib qoldi. Aylanib o‘tib ketmoqchi bo‘ldi. Le-
kin bu yerdan o‘tishi mumkin bo‘lgan  yosh bolalar va qariyalar 
ko‘z oldiga keldi-yu, qo‘l telefonidan 1050 – avariya xizmatiga 
telefon qildi. Muammo tezlikda bartaraf etildi.
a) Bahromjon e’tiborsiz bo‘lganida, uning oqibati nima bo‘lardi?
b) Siz bu vaziyatda qanday  yo‘l tutgan bo‘lar edingiz?
d) Bu voqea bilan fuqarolik  jamiyatining qanday bog‘liqlik tomo-
ni  bor?
Kim biror-bir yaxshilik qilsa, unga o‘sha yaxshiligi o‘n 
barobar bo‘lib qaytadi.
Umri davomida yaxshilik qilgan insonning hayoti  go‘zal 
bo‘ladi.
EZGU VA XAYRLI ISHLAR
EZGU  VA  XAYRLI  ISHLAR
1939-yil sen
ntabr oyida  fashistlar Polshaga bostirib kirganida, 
Irena  Sendler  hali o‘ttiz  yoshga to‘lmagan edi. U Varshavada 
sanitar bo‘lib ishlardi. Fashistlar polyaklardan  yahu diylarni ajratib 
olib, alohida ge
etto  (hudud)ga  joylashdi.
1940-yilda 
gettoga kirishning 
yopilishi vaziyattni ancha murak-
kablashtirdi: oz
ziq-ovqat  yetish-
mas, epidemiya
alar boshlangan 
edi. «Bu china
akam do‘zaxga 
o‘xshar:  yuzlab
b odamlar ko‘-
chalarda o‘lib y
yotardi».
32-MAVZU:  DAXLDORLIK
Tarbiya,  7-sinf  
#HGXUWPBX]

---

110
V bob.  Birlashgan o‘zar
Ijodiy  faoliyat
1942-yilda Irena yahudiylar gettodan 
o‘lim lagerlariga depor 
tatsiya qilinishi 
haqida eshitib qoladi. Uyma-uy yurib, 
odamlarga vaziyatni tushuntiradi, hech 
bo‘lmaganda bolalarni o‘lim lageridan 
asrab qolish maqsadida reja tuzadi.
6 oylikdan 15 yoshgacha bo‘lgan 
2500 nafar bolani «Tez yordam» mashi-
nalarida yoki mahalliy savdogarlar yor-
damida sumka, jomadonlarda kiyim-
kechaklar ostiga yashirib, yerosti quvur-
lari orqali olib chiqib ketadi.
1943-yilning oktabrida Irena qo‘lga 
olinadi. Bolalarga yordam berganligi 
uchun uni kaltaklab, oyoq-qo‘llarini sin-
dirishdi va otuvga hukm qilishdi. Polsha-
da antifashistik qarshilik namo 
yishchilari 
uni natsistlardan qutqarishdi.
Irena har bir bolaning ismi va ota-
onasi haqidagi ma’lumotlarni yozib, 
shi sha idishda do‘stining hovlisiga ko‘-
mib qo‘ygandi. Shahar fashitlardan ozod 
qilingach, idishlar berkitilgan yerdan qa-
zib olinadi. Urushdan keyin u bolalarni o‘z oilalari bilan birlash-
tirishga harakat qiladi. Afsuski, ko‘pchilik bolalarning ota-onalari 
halok bo‘lgan edi.
1. Irena Sendlerning harakatlarida daxldorlikni asoslang.
2. Siz uning o‘rnida hayotingizni xatarga qo‘yib, bolalarni 
qutqar gan bo‘larmidingiz? Nima uchun?
3. Irena  Sendlerning 
«Barchamiz bu hayotga yaxshilik 
qilish uchun kelganmiz»
, degan 
¿
 krini o‘z hayotingiz-
dagi voqealar asosida izohlang.
4. 
Xafa insonning ko‘nglini ko‘tarish, tabassum bilan 
yaxshi kay
¿
 yat ulashish, salom berish, insonlarga shirin 
so‘z, xushmuomala bo‘lish yaxshilik qilishga kiradimi?
Irena Sendler
#HGXUWPBX]

---

111
Tarbiya,  7-sinf  
Ma’naviyat  xazinasidan
Mulohaza  uchun
Men bu bolalarni qahramon bo‘lish
uchun qutqarmadim. Bu insoniylik bur-
chim bo‘lgani uchun ham ularga yor-
dam qo‘lini cho‘zdim. Inson yordamga 
muhtoj boshqa insonga, uning millati 
va dinidan qat’i nazar, yordam be rishga 
doimo shay turishi kerak. Barchamiz 
bu hayotga yaxshilik qi 
lish uchun kel-
ganmiz.
Irena Sendler
HIKOYA
(«O‘rgimchak odam» 
¿
 lmidan  lavha)
«O‘rgimchak odam» 
¿
 lmi qahramoni Piter 3 ming dollar ish-
lab topish maqsadida «Suyak sindiruvchi» laqabli Mak Grou 
ismli odam bilan ringga chiqadi va uni ikki daqiqa ichida yer 
tishlatadi. Yutug‘ini olish uchun kassaga kelgan Piterga klub 
boshlig‘i 100 dollar uzatadi. Piter hayron bo‘lib:
– Yuz dollar? E’londa 3 ming deyilgandi-ku?! – dedi.
– O‘rgimchak kalla, yaxshilab o‘qigin. Bu yerda 
3 daqiqa uchun 3 ming deyilgan, sen bo‘lsang 
uni 2 daqiqada yer tishlatding. Buning uchun 
senga 100 dollar beraman. Shuni olganingga 
ham xursand bo‘lgin, – dedi klub boshlig‘i.
– Menga bu pullar juda ham zarur, – 
dedi Piter.
– Nega endi bu narsa meni qiziqtirishi 
kerak? – deb e’tiborsiz javob berdi klub 
boshlig‘i.
Piter bahslashishning foydasi yo‘q 
ligini 
tushunib, 100 dollar  pulni oladi. U eshik 
oldiga yaqinlashganda ortida:
#HGXUWPBX]

---

112
V bob.  Birlashgan o‘zar
Ijodiy  faoliyat
«Jin ursin, nima bo‘layapti?» – 
deb baqirgan tovushni eshitib, o‘girildi. 
Notanish bir odam klub boshlig‘iga 
to‘pponcha o‘qtalib: «Pullarni tezroq 
sumkaga sol. Tezroq bo‘l, imillama!» –
deb turganini ko‘rdi.
O‘g‘ri pulni olgach, yugurib ketdi. 
Klub boshlig‘i esa, «Hoy! U yutuq pul-
larini o‘g‘irladi! U odamni to‘xtat!» –
deb Piterga qarab baqirdi. Piter esa 
o‘g‘rini to‘xtatib qolishga hech qanday 
harakat qilmadi va o‘g‘ri uning yoni-
dan yugurib o‘tib ketayotib, hatto unga rahmat ham aytdi.
Klub boshlig‘i Piterga: 
– Senga nima bo‘ldi o‘zi? Sen uni qochirib yubording! Uni 
tilka-pora qilib tashlashing mumkin edi-ku? Endi esa u qochib 
ketadi. Uning yo‘lini kesib chiq va politsiyani chaqir, – dedi. 
Piter esa beparvolik va kinoya bilan:
– Nega endi bu narsa meni qiziqtirishi kerakligini tushunma-
yap man? – dedi...
Piter, savolingga yarasha javobingni olding deb, o‘zining qilgan 
ishidan xursand bo‘lib bekatga yaqinlashganida odamlar kimnidir 
o‘rab olishgan, kimdir: «Ana, huv ana uyoqqa ketdi, yaramas, 
mashinani olib qochibdi. Bu kishi mashinaning egasi ekan, uni 
otib ketibdi», degan gaplarini eshitdi. Piter odamlar orasiga suqilib 
kirib borar ekan, ichidan otilib chiqayotgan to‘fon unsiz tovush-
ga aylanib, bo‘g‘ziga tiqilib qoldi. Politsiyachilar jasadning ustini 
yopishmoqda edi. «Nahotki, Ben amakim bo‘lsa? Bo‘lishi mum-
kin emas». Afsuski, jasad Piterning Ben amakisi edi.
1. Piterning o‘rnida siz bo‘lganingizda qanday yo‘l tutar 
edingiz?
2. Ben amaki bilan bo‘lgan fojianing oldini olish mumkin 
edimi?
3. Ben amakining o‘limiga kim sababchi, deb o‘ylaysiz?
4. «Ma’naviyat xazinasidan» ruknida berilgan hikmat bilan 
bog‘ liqlik jihatlari bormi?
#HGXUWPBX]

---

113
Tarbiya,  7-sinf  
Ma’naviyat  xazinasidan
Mulohaza  uchun
Ijodiy  faoliyat
Birovning hayotiga, yon-atrofda 
sodir bo‘layotgan voqea-hodisalar-
ga betaraf va beparvo qarab, shun-
chaki kuzatuvchi bo‘lib yashaydigan 
odamdan hech qachon yaxshilik 
chiqmaydi. Beparvo odam dush-
mandan ham xav
À
 iroqdir.  Chunki 
dush manning kimligi, asl qiyofasi 
siz uchun oldindan ma’lum bo‘ladi.
«MEN BOSHQALAR UCHUN NIMA QILDIM?»
Ozoda oila a’zolari bilan dam olish kuni shahar markazidagi 
muzeyga boradigan bo‘lishdi. Yo‘lda ularning mashinasi tirband-
likka tushib qoldi. Ozodaning dadasi mashinadan tushib, va-
ziyatni bilib keldi. Ma’lum bo‘lishicha, svetofor ishlamay qolgan 
ekan.
– Bunday vaziyatda yo‘l harakati ishtirokchilari yo‘l belgilariga 
qarab harakatlansalar bo‘ladi-ku, – dedi Ozoda.
– Afsuski, hamma ham bunga amal qilmaydi. Aks holda, 
bunday tartibsizlik yuzaga kelmagan bo‘lar edi, – deya muno-
sabat bildirdi dadasi. 
– Endi nima qilamiz? – Ozodaning ukasi dadasiga yuzlandi.
– Ichki ishlar boshqarmasiga murojaat qilamiz, – dedi dadasi.
– Nega biz? Boshqalar emas? – hayron bo‘ldi Ozoda.
1. Ozodaning dadasi qanday javob qaytardi?
2. Siz qanday javob bergan bo‘lar edingiz?
3. 
Faol fuqarolik pozitsiyasini matn bilan bog‘lash 
mumkinmi?
4. Matn asosida daxldorlik pozitsiyasini izohlang.
#HGXUWPBX]

---

114
V bob.  Birlashgan o‘zar
11
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Mulohaza  uchun
* * *
– Chunki biz ham boshqalarning bir bo‘lagimiz. Sen doim 
o‘zingdan: «Boshqalar menga nima qildi emas, men boshqa-
lar uchun nima qildim», deb so‘ra. Ana shunda hamma uchun 
yaxshi bo‘ladi, – javob qaytardi dadasi.
BEMINNAT YORDAM
Sulaymon har kuni maktabdan qaytar ekan, bir hovli oldida bir 
muddat to‘xtab qolardi. Suvoqlari ko‘chgan, deraza oynalari darz 
ketgan uyning biqiniga joylashtirilgan karavotda sakson yosh-
dan oshgan Sasha amaki doim yo‘lga qarab o‘tirardi. U yolg‘iz
yashar edi.
Bahor kunlarining birida Sulaymon maktabga borayotgani-
da Sasha amakining zo‘r-bazo‘r harakatlanib, derazadan suv 
to‘kayotganini ko‘rib qoldi. «Kechasi bilan chakka o‘tibdi-da», – 
o‘yladi Sulaymon.
Sulaymon maktabga borgach, sinfdoshlarini to‘plab, Sasha 
amakiga yordam berish bo‘yicha maslahat soldi. Tushdan ke-
yin bir guruh maktab o‘quvchilari Sasha amakining hovlisini qu 
-
von ch ga to‘ldirdilar. Kim hovli supurgan, kim uy tozalagan, kim-
dir derazani ta’mirlagan. Sasha amaki xursandligidan o‘tirgani 
joy topolmas edi. Kechgacha hamma yoq saranjom-sarishta qilib 
qo‘yildi.
#HGXUWPBX]

---

115
Tarbiya,  7-sinf  
Ijodiy  faoliyat
Bilimingizni  mustahkamlang
Bu tashabbusdan xabar topgan mahalla raisi Sasha amaki-
nikiga kelib, «Biz bugun mahalla faollari bilan maslahat qilib, 
ertadan Sasha amakining uyini tubdan ta’mirlash ishlarini bosh-
lab yuboramiz. Bar 
changizga rahmat, har bir inson shunday 
e’tiborli va uyushqoq bo‘lsa, mahallamiz farovon va osuda 
bo‘ladi», –  dedi quvonib.
1. Beminnat yordamning bahosi qancha?
2. 
Sasha amakining xursandchiligiga nima sabab 
bo‘ldi?
3. Siz kimgadir shunday xursandchilik ulashganmisiz?
4. «Qo‘shni va yoningizdagi hamrohingizga, yo‘lovchi 
muso
¿
 rga  yax shilik qiling!» – degan hikmat va 
matndagi yaxshilik o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor?
Mashq.
 Qanday qilib faol fuqaro bo‘lish mumkin?
#HGXUWPBX]

---

116
V bob.  Birlashgan o‘zar
Qatordagi berilgan so‘zlarni ketma-ketlikda to‘g‘rilab, gaplar tuzing:
berish Huquqni qilish muhofaza yordam organlariga;
olish Maktabda ta’lim;
ishtirok faol etish Saylovlarda;
hurmat Davlat qilish ramzlarini;
ko‘ngilli Jamoat ishtirok etish sifatida ishlarida;
qilib va yashash toza Tozalikka joyini rioya yashash tutish;
amal va bo‘ysunish va qilish Qonunlarga qoidalarga;
hurmat va Boshqalarni ularga ko‘maklashish qilish;
o‘qish haqida O‘zbekiston va o‘rganish ko‘proq;
uchun Oila mehnat baxtiyorligi qilish halol.
#HGXUWPBX]

---

117
Tarbiya,  7-sinf  
33-MAVZU:  MAHALLAMIZ  FAROVONLIGI – 
BIZNING FAROVONLIGIMIZ
Ijodiy  faoliyat
Ikki guruhga bo‘linib, quyidagi yo‘nalishlarda ma’lumotlar 
to‘plang:
1. Mahalla oqsoqoli bilan suhbat quring va quyidagi savollarga 
javob topishga harakat qiling:
1-guruh:
a) mahallangizning manzili, yer maydoni, aholi soni, unda 
yashovchi millat vakillari haqida ma’lumot yig‘ing;
b) mahalla yig‘ini faoliyati qanday tashkil qilinganiga qiziqing. 
U yerda kimlar ishlaydi va ularning vazifalari?
d) mahallangizdagi muammolarni o‘rganing. Misol uchun, chi-
qindi tashlash, ekologiya bilan bog‘liq va boshqalar. Muam-
moni hal qilish yechimini taklif qiling.
2-guruh:
a) mahallangiz tarixini o‘rganing, uning nomlanishi haqida 
ma’lumotlar to‘plang;
b) mahalla rivoji, obodligi uchun mehnat qilgan va hissa 
qo‘shayotgan insonlar haqida o‘rganing;
d) mahallangizning qanday o‘ziga xosligi borligini o‘rganing. 
Tasavvur qiling, mahallangizga chet eldan sayyoh kelsa, unga 
nimalarni ko‘rsatgan bo‘lar edingiz? 
2. Siz o‘zingizni mahalla oqsoqoli deb tasavvur qiling: mahal-
langiz bundan ham farovon bo‘lishi uchun qanday takli
À
 ar 
kiritgan bo‘lar edingiz? O‘z 
¿
 kringizni daftarga yozing.
Ma’naviyat  xazinasidan
Qo‘lga kiritayotgan har bir yutug‘imiz zamirida, albat-
ta, tinch 
lik-osoyishtalik mujassam. Darhaqiqat, inson qal-
bida mudom bir tuyg‘u jo‘sh uradi: bu – ona Vatanga 
muhabbat, kindik qoni tomgan yurtga sadoqat va elga xiz-
mat. Buni anglab yetish uchun dunyoda sodir bo‘layotgan 
voqea-hodisalarga, ayrim davlatlarda kuzatilayotgan janjal-u 
to‘polonlarga, qonli to‘qnashuvlarga teran nazar solib, bu 
voqea-hodisalardan to‘g‘ri xulosa chiqarish kerak.
#HGXUWPBX]

---

118
V bob.  Birlashgan o‘zar
M U N D A R I J A
I bob. Oliy maqsad
1-mavzu:  Inson  – ezgulik  ijodkori ...................................................................... 4
2-mavzu:  Oliy  maqsadlar  bilan yashash ............................................................ 8
3-mavzu:  Muvaffaqiyat – qunt va qat’iyat natijasi .............................................. 14
4–5-mavzular: Umr-umid-sinov-imkoniyat .......................................................... 19
6-mavzu: Tabiatni asrash – hayotni asrash ........................................................ 26
II bob. Axloq va tarbiya asoslari
7-mavzu:  Inson  axloqi  bilan  go‘zal.................................................................. 30
8-mavzu:  Inson odobida aks etuvchi fe’l-atvor .................................................. 33
9-mavzu:  Insonlarni birlashtiruvchi umuminsoniy xislatlar ................................. 38
10–11-mavzular:  Baxtiyor  hayotning ustunlari .................................................. 42
12-mavzu:  Hammasi o‘z qo‘limizda ................................................................... 47
III bob. Hushyorlik va ogohlik
13-mavzu:  Inson  umri ... ................................................................................... 50
14-mavzu:  Ogohlik............................................................................................. 55
15–16-mavzular:  Ko‘zga  ko‘rinmas xatarlar ..................................................... 60
17–18-mavzular:  «Men qanday insonman?» .................................................... 66
IV bob. Muomala va muloqot asoslari
19-mavzu:  Muomala uchun zarur odoblar ......................................................... 72
20-mavzu:  Kommunikativlik – muvaffaqiyat  kaliti ............................................. 76
21–22-mavzular:  Samarali  muloqot sirlari ........................................................ 80
23–24-mavzular:  Farzand – oila  ko‘zgusi ......................................................... 86
25-mavzu:  Avval  tinglashni  o‘rganing .............................................................. 90
26-mavzu: Harakat  qilmagan baxtga yetolmas ................................................. 92
V bob. Birlashgan o‘zar
27–28-mavzular:  Yaxshilik  yo‘lida hamkorlik .................................................... 96
29-mavzu:  Do‘stlik ........................................................................................... 100
30-mavzu:  Insoniylik – xalqimizning  eng buyuk  fazilati ................................. 103
31-mavzu:  Bag‘rikenglik – tinchlik va totuvlik sari muhim  qadam ................... 106
32-mavzu:  Daxldorlik ....................................................................................... 109
33-mavzu:  Mahallamiz  farovonligi –  bizning farovonligimiz ............................117
#HGXUWPBX]

---

119
Tarbiya,  7-sinf  
O‘quv nashri
D. Kenjayev, N. Ismatova, D. Ro‘ziyeva, N. Xolmuxamedova,  Sh. Sattorov, Z. Zamonov, 
Z. Islomov, O. Maxmudov, D. Rahimjonov, C. Akkulova, S. Shermuhammedova,
S. Madaliyeva, S. Zokirova, L. Mo‘minova
Tarbiya 7
ƒš– ˜ƒ —˜ƒˆˆƒ“‹›ƒ– •‹”Žƒ”‹
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Muharrir 
G. Azizova
Rassom-dizayner 
D. Mulla-Axunov
Texnik muharrir 
T. Xaritonova
Kichik muharrir 
M. Salimova
Musahhih 
Kompyuterda sahifalovchilar: 
K. Xamidullayeva, F. Hasanova
Nashriyot litsenziyasi AI 
ʋ
158, 14.08.2009.
Bosishga 2020-yil   -dekabrda ruxsat etildi. Bichimi 60×84
1
/
8
.
Ofset qog‘oziga ofset usulida bosildi. «Arial» garniturasi. Kegli 11. 
Shartli bosma tabog‘i 13,95. Nashr tabog‘i ____. Nusxasi ____. 
Buyurtma 
ʋ
 ____.
«O‘zbekiston» nashriyot-matbaa ijodiy uyi.
100011, Toshkent, Navoiy ko‘chasi, 30.
Telefon: [phone]  
Faks: [phone], 244-38-10.
e-mail: [e-mail] 
www.iptd-uzbekistan.uz
Dizayn konsepsiyasi va uslubi bosh pudratchi Kolorpak MCHJ 
tomonidan ishlandi.
Tarbiya 7
 [Matn]: darslik / Sh.  Sattorov [va boshq.]. – Toshkent: 
«O‘zbekiston» NMIU, 2020. – 120 b.
ISBN 978-9943-6576-7-0
ʹ͵
UO‘K 17(075.3)
KBK 87.7ya72
#HGXUWPBX]

---

Ijaraga beriladigan darslik holatini ko‘rsatuvchi jadval
Darslik ijaraga berilib, o‘quv yili yakunida qaytarib olinganda yuqoridagi 
jadval sinf rahbari tomonidan quyidagi baholash mezonlariga 
asosan to‘ldiriladi:
T/r
O‘quvchining ismi, 
familiyasi
O‘quv 
yili
Darslikning 
olingandagi 
holati
Sinf 
rahbari-
ning 
imzosi
Darslikning 
topshirilgan-
dagi holati
Sinf 
rahba-
rining 
imzosi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Yangi
Darslikning birinchi marotaba foydalanishga berilgandagi holati.
Yaxshi
Muqova butun, darslikning asosiy  qismidan ajralmagan.
Barcha varaqlari mavjud, yirtilmagan, ko‘chmagan, betlarida 
yozuv va chiziqlar yo‘q.
Qoniqarli
Muqova ezilgan, birmuncha chizilib, chetlari yedirilgan, dars-
likning asosiy qismidan ajralish holati bor, foydalanuvchi to-
monidan qoniqarli ta’mirlangan. Kî‘chgan varaqlari qayta 
ta’mirlangan, ayrim betlarga chizilgan.
Qoniqarsiz
Muqova chizilgan, yirtilgan, asosiy  qismidan ajralgan yoki 
butunlay yo‘q, qoniqarsiz ta’mirlangan. Betlari yirtilgan, va-
raqlari yetishmaydi, chizib, bo‘yab tashlangan. Darslikni tiklab 
bo‘lmaydi.
#HGXUWPBX]

---

59
Tarbiya,  7-sinf  
Ma’naviyat  xazinasidan
Bilimingizni  mustahkamlang
Hushyor va zakovatli odam uldurki, uning 
¿
 kr  doirasi 
keng, uzoqni yaqindek ko‘ra oladigan, g‘a
À
 at  uyqusidan 
yiroq, balki hamisha 
¿
 kr-u zikri bilan uyg‘oq, nozik  ishoratdan 
ham o‘ziga xulosa chiqara oladigan kishidur.
Mahmud Zamaxshariy
 
1. Berilgan hikoyani o‘qing va quyidagi vazifani bajaring: 55-bet-
da «Mulohaza uchun» ruknida berilgan «Besh narsani besh 
narsadan avval g‘animat biling» mavzusidagi matn bilan qan-
day bog‘liqligi bor? 
2. Fikringizni 
shukronalik, saodat, tinchlik, salomatlik, imko 
niyat
 
so‘zlari yordamida boyiting.
Bugun Zeboning tug‘ilgan kuni. U odatdagidan ertaroq turdi. 
Kay
¿
 yati ko‘tarinki edi. Oynaga qarab, chuqur o‘yga botdi. Ke-
cha avtob