Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kazımov Gazanfer . 2012
- PaĢayev Gazanfer. 1992:89
- Kazımov Gazanfer. 2012
- PaĢayev Gazanfer. 2003
- PaĢayev Gazanfer. 2003:63
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 239 Irak-türkman nüfusu Azerbaycan halkının bir parçasıdır. Alimin esere yazdığı giriĢten esasen Kerkük vilayetinde toplu halde yaĢayan, geçen asrın baĢlarında 100 bin, ortalarında 600 bin kiĢiyi kapsayan bu nüfusun sayısınınbu gün bir milyonu geçmekte olduğu açıklığa kavuĢur (Kazımov Gazanfer. 2012). G.PaĢayev ilk olarak fonetik araĢtırmalar yaparak bu nüfusun dilinin Türk- Osmanlı dilinden farklıtaraflarını, Azerbaycan dili ile bir kökten olduğunu isbat eder. Gazanfer PaĢayev eser boyunca Azerbaycan folkloru ile Irak- türkman folkloru arasında kıyaslama ve karĢılaĢtırmalar yapar. Mesela, Kerkük musiki folklorundan konuĢurken «…kadınlar yas meclislerinde sazlamaları (ağıları)
Eser dörd baĢlıktan ibarettir. Ġlk baĢlıktaçeĢitli arkaik folklor türlerinin (inanclar, yemindler, dualar, beddualar ve fallar) araĢtırmasını yapmıĢtır. G.PaĢayev folklorĢünaslığın teorik esaslarına dayanarak her bir türünkuruluĢözelliklerini araĢtırır ve her bir megamda Irak-türkman folklor türlerinineski köklerini Azerbaycan folkloru ile iliĢkisini belirler, sıkca «Kitabi- Dede Korkut»un diline baĢvurur. Eserin sonrakı baĢlıklarında halk merasim ve nağmeleri (dini bayram ve nağmeler, meiĢet, yas, toy merasim ve nağmeleri), folklorun lirik türleri (hoyratlar, maniler, halk havaları, halk mahnıları, aĢıg havaları, beĢik nağmeleri, bayatı-tapmacalar) ve epik tür (dastanlar, masallar, atalar sözleri, meseller) tetkik edilir. Hoyrat ve manilerin öğrenilmesine eserde daha geniĢ yer verilir, bunların kudretini «fikir zenginliyinde», «ebedi insan arzularına hizmet etmesinde», «pınargibi süzülerek halkın kalbinden gelmesinde», «halkın ihtiras ve kalp çırpıntılarını doğal, aydın ve samimi dilde yansıtmasında» görer. Alimhoyrat ve manilerin kuruluĢfarklılıklarını araĢtırmanın yanı sıra, onların etimolojiközelliklerini de gösterir (Kazımov Gazanfer. 2012). Daha sonra K.PaĢayev‟in “Kerkük folklorunun janrları” kitabı yayımlanır. Bu kitap “Merasim folkloru”, “Lirik tür”, “Epik tür” gibi büyük baĢlıklara bölünerek belirli bir sıra ile araĢtırılır (PaĢayev Gazanfer. 2003). Kitapta verilen ayrı-ayrı folklor türlerinin araĢtırılması sonucunda Irak Türkmanları‟nın inançlarından tutmuĢ merasim folkloru, beĢik masalları, atasözleri, ninniler, bilmeceler, masallar ve s. gibi bir çok türlerin benzerliği açıklanır. Adlarında kismen farklılık olsa da, esasen, içerik ve Ģekil bakımından aynıdır. Mesela, Azerbaycan folklorunda bayatı ve kesme bayatı olarak bilinen
240
tür Irak Türkmanları‟nda mani ve hoyrat adlanır. Yazar da araĢtırmasının sonunda Irak‟ın kuzeyinde, esasen, Kerkük vilayetinde toplu halde yaĢayan, sayı iki milyon yarım olan bu elatın dilinin Azerbaycan Türkcesinden pek farklı olmadığı sonucuna gelir. Daha sonra, yazar Kerkük folklorunun Azerbaycan folklorunun küdretli bir kolu olduğu kanısına varır (PaĢayev Gazanfer. 2003:63). Bu eserler birden-bire yazılmamıĢ, buna kadarG.PaĢayev «Kerkük bayatıları» (1968, halk Ģairi Resul Rza ile), «Arzu-Gember destanı» (1971), «Kerkük mahnıları» (1973), «Irak-Kerkük atalar sözleri» (1978), «Irak-Kerkük bayatıları» (1984), «Kerkük tapmacaları» (1984), «Kerkük folkloru antologiyası» (1987, tekrar neĢri 1990) gibi kitablar yayımlatmıĢtır. Irak- türkman folklorunun yerli-milli araĢtırıcılarını unutmamıĢ, araĢtırma boyunca sıkca Ata TerzibaĢı, Molla Sabir, ġakir Sabir Zabit, Ebdülletif Benderoğlu, Mehemmed HurĢid, Ġbrahim Dagugi, Ġhsan Vesfi, Sübhi Saatçı, Mövlud Taha Gayaçı
kimi alimlere istinat etmiĢ,
Irak-türkman folklorunun öğrenilmesindeAta TerzibaĢı‟nın emeyini yüksek değerlendirmiĢtir. Gazanfer PaĢayev‟in IrakTürkmanları‟nın folklorunu araĢtırması, öğrenmesi geneltürk folkorunun manzarasını yaratmakta bizeyardım etmekte. Çünki bildiyimiz üzere,geneltürk folklorunu sadece tek bir türkhalkını öğrenerek aĢkarlamak, somut sonuçlarelde etmek imkansızdır. Bu ancakTürk folklorunun ayrı-ayrılıkta araĢtırılarakkıyaslanması durumunda mümkün olabilir. Bu anlamdaGazanfer PaĢayev‟in hizmeti büyüktür. G.PaĢayev‟in yaratıcılığının baĢka bir ilginç yanı da da Ģu ki, Türkiye‟deIrakTürklerine dair yazılan kitapların yazarlarının hepsi Kerküklü olduğu halde, Gazanfer PaĢayevIrak‟tan kenarda,Irak Türkleri‟nin folkloru hakkındakitapyayımlatan veIraklı olmayan ilk bilim adamıdır.Gazanfer PaĢayev Irak Türkleri‟nin folkloru konusunda 21 kitapyayımlatmayı baĢarmıĢtır. Ünlü Ģairimiz B.Vahabzade 1988 yılındaGazanfer PaĢayev hakkında Ģöyle yazar:«Sen Irak‟ta altı yıl resmi vazifedeçalıĢırken bu alandakendi vazife borcunu
Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|