Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
292
ġiirlerinde derin bir tasavvuf bilgisi ve Allah sevgisi görülen Garibî‟nin 11 beyitlik 239. gazeli “Allah” rediflidir. Gazeline: Esîr-i pençe-i derdim men-i bî-çâre yâ Allah Sen eyle ben gibi bî-çâreye bir çâre yâ Allah “Ey Allah‟ım, çaresiz olan ben, derd pençesinin esiriyim. Sen, benim gibi bîçâreye bir çâre nasip et!” beytiyle baĢlar ve: „Uyûbun dâmen-i „afvınla setr eyle Hudâvendâ Yüzün dutdı Garibî der-geh-i Settâr‟a yâ Allâh
beytiyle biter. Ayrıca Divan‟da Hz. Adem, Hz. Nuh, Hz. Lokman, Hz. Süleyman, Hz. Yakup, Hz. Yusuf, Hz. Musa, Hz. Hızır, Hz. Ġsa ve Hz. Muhammed peygamberlerin isimleri zikredilmektedir. Hz. Muhammed‟den sonra en çok Hz. Yakup ve Hz. Yusuf peygamberlerden bahsedilir. Oğlu Hz. Yusuf‟un hasretiyle görme yetisini kaybeden Hz. Yakup‟la ve Yusuf peygamberle -âmâ olması sebebiyle- kendi arasında özel bir bağ kurduğu görülmektedir. 31. gazelin 2. beytinde Ģair: Sevâd-ı çeĢm-bülbül dîde-i Ya‟kûb‟a dönmüĢdür Yüzünden aç nikâb ey Yûsuf-ı gül pîrehenden geç
Bûy-ı pîrahen-i Yûsuf getürür bâd-ı saba ÇeĢm-i Ya‟kub'a döner nûr-ı nazar çok gitmez
Garibî divanındaki 3, 4, 5, 236 ve 266. gazeller Hz. Muhammed için yazılmıĢtır. Hz. Muhammed; Mahmud, Ahmed, Mustafa, dürr-i yektâ (eĢsiz inci), vâsıta-i hilkat-i eĢya (her Ģeyin yarılma sebebi), bahr-i Ģefâat (Ģefaat denizi), gül-i bathâ (Mekke‟nin gülü), Ģâfiü'l-halâik (yaratılmıĢların Ģefaatçisi), habib (sevgili) gibi isim ve sıfatlarla anılmaktadır. Hz. Muhammed‟in anlatıldığı beyitlerde derin bir vecd hali görülmektedir. Bu vecd hâli Ģu örneklerde barizdir: Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 293 3. gazelin ilk beytinde: Cânım ol cevher-i zât-ı dür-i yektâya fedâ Ömrüm ol vâsıta-i hilkat-i eĢyâya fedâ
4. gazelin 8. beytinde: Bûse-gâh-ı evliyâdır hâk-i râh-ı makdemin Yâ Resûlallâh sensin nûr-ı ayn-ı enbiyâ “Ayağının tozu evliyanın öpeceği, öpmeyi istediği yerdir. Yâ Resûlallâh sen, evliyanın gözünün nurusun! 86. gazelin 2. beytinde: Kumrî okur çemende ezân-ı Muhammedî ġâh-ı bülend-i serv ana bir minâredir “Kumru, sanki minaresi olmuĢ servi dalında ezan-ı Muhammedî okumaktadır.” 241. gazelin 4. beytinde: Bu ma‟siyyetle yarın Yâ Rasûlallâh n‟olur hâlim Ben-i miskîne mahĢerde Ģefâat senden olmazsa “Yâ Rasûlallâh, Ģu miskin kuluna mahĢerde Ģefâat etmezsen, bu günahlarla yarın benim halim nice olur!” ġAĠRĠN VATAN MEFHUMU Vatan mefhumunun Türk edebiyatında, günümüzde anlaĢıldığı yaygın manasıyla, 19. yy.dan sonra Tanzimat döneminde oluĢturulan edebiyatta iĢlenmeye baĢlandığı bilinmektedir. Namık Kemal‟in Ģu sözleri vatan kavramından ne anlaĢıldığını izah etmesi bakımından önemlidir: “Ġnsan vatanını sever, çünkü vatan öyle bir galibin ĢemĢiri veya bir kâtibin kalemiyle çizilen mevhum hatlardan ibaret değildir. Millet, hürriyet, menfaat, uhuvvet (kardeĢlik), hâkimiyet, ecdâda hürmet gibi birçok hissiyât-ı ulviyenin içtimâ‟ından hâsıl olmuĢ (yüce hislerin birlikteliğiyle oluĢmuĢ) bir fikr-i mukaddesedir. (kutsal bir fikirdir)” 18. yy.ın sonlarında hayatını Erbil‟de geçirmiĢ ve nihayetlendirmiĢ olan Ģairin vatan mefhumunu, Nâmık Kemal‟in verdiği geniĢ manaya kimi yönleriyle yaklaĢarak kullanmıĢ olması dikkate değer bir durumdur. Takdir
294
edilecektir ki farklı disiplinleri birbiriyle mukayese ederken birebir aynı düĢünceleri beklemek doğru olmayacaktır. Ancak bu disiplinlerin birbirlerinden etkilendikleri de muhakkaktır. Garibî‟nin Ģiirlerinde derin bir vatan aĢkı görülmekle beraber, “vatan” anlayıĢının çoğunlukla gurbetin tezadı olarak kullanıldığını da söylemek gerekmektedir. Klasik edebiyattaki vatan mefhumuyla ilgili yapılacak derinlikli çalıĢmalarla bu mesele daha iyi aydınlanacaktır. Garibî‟nin hayatından edindiğimiz bilgilere göre o, yılda bir kez Van Ģehrine giderek vali müteveffa Timur PaĢa'nın oğlunun düzenlediği ziyafetlere katılırdı. Bunun dıĢında Ģairin Erbil‟den uzakta uzun zaman geçirdiğine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak hayatına dair bize intikal etmemiĢ ya da bizim ulaĢamadığımız bilgilerin bulunması muhakkaktır. Garibî, vatandan uzun süreli ayrılık yaĢamamıĢ olmasına rağmen, Ģair ruhunun verdiği dalgalanmalarla kısa Van seyahatlarinin bile, onun ruhunda izler bırakmıĢ olması muhtemeldir. ġair “geç” redifli 31. gazelinin 7. beytinde, vatan toprağında yaĢadığı birtakım rahatsızlıklar, kıymet bilmemezlikler sebebiyle istemeyerek de olsa yaĢadığı toprakları terketme arzusu içine girmiĢtir: Garîbî ger dimâğ-ı devletin var ise âlemde Varup azm-i diyâr-ı gurbet it hâk-i vatandan geç “Garibî, eğer bu âlemde mutluluk istersen vatan toprağını bırak, gurbete yollarına düĢ!” 57. gazel 1. beyitte Ģair, vatandan ayrı olanların dostlarının özlemi içinde olacağını söylemektedir: PerîĢân-hâtırım cem‟iyyet-i yârâna hasretdir Vatandan dûr olan cân vuslat-ı cânâne hasretdir “DüĢünceli, dalgın halimin sebebi dost meclislerini özlememdendir. (ġu bir gerçektir ki) Vatanından uzakta olan kiĢi dostalrına kavuĢmayı arzular.” 58. gazel 6. beyitte Gevherî, vatan toprağından ayrılıĢın verdiği hüznü, üzerinde bıraktığı etkiyi anlatmaktadır: Kıldın hevâ-yı hâk-i vatan terkini yine DüĢdi diyâr-ı gurbete dil bî-Ģekîbdir
Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|