Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
42
yüzyılda Ġran sahasına doğru yoğun bir göç dalgası baĢlatmıĢlar ve Hazar Denizinin kıyılarına dayanmıĢlardır 46 . Bu göç dalgası Hazar, Hun ve Sabir topluluklarının MS IV. yüzyılda Ġran sahasına girme teĢebbüslerinden sonraki en büyük tazyiki oluĢturmaktadır. MS 11. yüzyılda Türkmenlerin Ġran Selçukluları ile aralarındaki iç savaĢlar ve Türkmenlerin yönetimden uzak tutulmaları Türkmenlerin diğer Oğuz boyları ile kaynaĢması önünde büyük bir engel teĢkil etmiĢtir 47 . Ebu‟l- Gazi Bahadır Han, ġeceretü‟t-Terakime adlı eserinde Selçuklu sultanlarının Alper Tunga soyundan bir ailenin Türk ve Türkmenlerin arasına sığındığını ve kendilerinin bundan dolayı Alper Tunga‟nın soyundan geldiklerini iddia ettiklerini rivayet etmektedir 48 . Bundan dolayı Bahadır Han, Selçukluları yererek onların ne Türklere ve ne de Türkmenlere bir faydalarının olmadığını iddia etmiĢtir. Bundan dolayı Selçuklular kendileri ile beraber Ġran sahasına inen Türkmen topluluklarından kurtulmak amacıyla onları Anadolu ve Suriye topraklarına yönlendirmeye çalıĢmıĢlardır 49 . Dolayısıyla bu çekiĢmeler sonucunda MelikĢah‟ın oğlu Sencer Türkmenlerin eline esir düĢmüĢ ve Ġran Selçukluları dağılma sürecine girmiĢlerdir 50 . KutalmıĢ oğlu Süleyman ġah‟ın Anadolu'daki fetih hareketleri sırasında en büyük destekçileri Türkmenler olmuĢlardır. Süleyman ġah‟ın 120 bin kiĢilik ordusu içerisinde Türkmenlerin varlığı 70 000 bin civarındadır. Türklerin Anadolu topraklarına kesin olarak yerleĢmeye baĢladıkları bu dönemde Oğuzlar ve Türkmenler birbirinden ayrı topluluklar olarak bahsedilmekteydiler. Ġbn Bibi ise Türkmen ve Türk arasındaki farkı anlatırken; Oğuzlardan Türk olarak bahsetmiĢ ve “Türkmen Kurt gibidir, fakat Türk ise koyun” Ģeklinde bir cümle kullanmıĢtır 51 . Türkmenler, Selçuklu bünyesindeki diğer Oğuz boylarının aksine daha serbest hareket etmiĢlerdir. Selçuklu bünyesindeki Oğuzlar ise daha örgütlü ve teĢkilatçı yapıya sahiptirler. Türkmenlerin serbest olarak hareket etmeleri birçok noktada Selçukluların iĢine yaramıĢtır. Selçuklular Ön Asya‟da düĢmanları ile yaptıkları savaĢlarda gittikleri her yerde Türkmenlerle
46 Gulam Rıza Hasanî, agm, s. 141; Asameddin Göglan, agm, s. 101. 47 W. Barthold, age, s. 84. 48 Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine GiriĢ, C. 1, Ankara, 1978, s. 233. 49 M. Altay Köymen, Selçuklu Ġmparatorluğu Alpaslan Dönemi, C. 3, Ankara, 1989, s. 49. 50 Zeki Velidi Togan, age, s. 194, 15. 51 Zeki Velidi Togan, age, s. 198. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 43 karĢılaĢmıĢlar ve onları fetih iĢlerinde öncü olarak kullanmıĢlardır 52 . Selçukluların, devlet teĢkilatı içerisinde Türkmenleri dengelemek amacıyla Ġranlı unsurlara ve kölemen Türklere devlet memuriyetlerini açınca Türkmenler devletten kopmuĢlardır 53 . Selçukluların Türkmenleri devlet yaĢamından çıkarmaları onların Ġran‟ın yerleĢik Ģehir yaĢamına zarar verdikleri düĢüncesinden kaynaklanmaktaydı. Bundan dolayı Türkmenlerin, Azerbaycan toprakları üzerinden Anadolu‟ya, Bizans üzerine, yönlendirilmesi düĢüncesi hâkim olmuĢtur 54 . Türkmenler Anadolu üzerine yapmıĢ oldukları seferler sırasında, merkez olarak Azerbaycan topraklarını kullanmıĢlardır 55 . Bundan dolayı Ön Asya'daki Türkmenlerin en yoğun olarak bulundukları bölge Ġran toprakları içerisindeki Güney Azerbaycan topraklarıdır. Büyük devlet adamı Nizamü‟l-Mülk, Siyasetname adlı eserinde Türkmenlerin Selçuklu devletinin kuruluĢunda önemli görevler ifa ettikleri ve bundan dolayı kendilerinin devletin asli gücü sayılmaları gerektiği ve onların devlete karĢı küstürülmemesi gerektiği üzerinde durmuĢtur 56 .
yerleĢtikleri MS 10. yüzyılda genel olarak Erran ve Irak topraklarına yerleĢmiĢlerdir. Gazneliler, Oğuzlara karĢı destek alabilmek amacıyla kalabalık Türkmen guruplarının Horasan sahasına inmelerine göz yummuĢlardır 57 . MS 1018 yılında Azerbaycan topraklarına akın eden Türkmenler burada Van Gölü etrafında bulunan Ermeni Vaspuhregan krallığı ile mücadele etmeye baĢladılar 58 . MS 1042 dolaylarında Türkmen toplulukları Güney Azerbaycan‟daki Mervanilerle mücadele ederek, Hakkari ve Musul‟u ele geçirmiĢler Nisibis ve Singara Ģehirlerini ele geçirerek Cezire topraklarına girmiĢlerdir 59 . TutuĢ öncülüğünde büyük Türkmen kitleleri Halep üzerine 52 M. Altay Köymen, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara, 1989, s. 32, 33; ġevket Koçsoy, agm, s. 73-188. 53 M. Altay Köymen, Selçuklu Ġmparatorluğu Alpaslan Dönemi, C. 3, s. 49. 54 Osman Turan, Selçuklular ve Ġslamiyet, Ġstanbul, 1971, s. 34; Osman G. Özgüdenli, Ortaçağ Türk-Ġran Tarihi AraĢtırmaları, Ġstanbul, 2006, s. 24, 25. 55 Osman Turan, age, s. 36. 56 Nizamül Mülk, Siyasetname, (M. Altay Köymen), Ankara, 1999, s. 73. 57 Ġbrahim Kafesoğlu, Sultan MelikĢah Devrinde Büyük Selçuklu Ġmparatorluğu, Ġstanbul, 1953, s. 2. 58 Mükrimin Halil Yinanç, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, Ġstanbul, 1944, s. 34, 36; Ġbrahim Kafesoğlu, "Ġlk Türk-Ġslam Siyasi TeĢekkülleri", Türk Dünyası El Kitabı, C. 1, Ankara, 1992, s. 250, 251. 59 Ġbrahim Kafesoğlu, age, s. 4. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|