Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Türkmen Sahra‟nın Coğrafi Alanı
- 4. Türkmen Sahra‟nın Önemli Su Kaynakları: 4.1. Gürgen Irmağı
- 5. Türkmen Sahra Türklerinin Merkezi Sayılan Gonbed-e Kâvus‟ın Bulunduğu Bugünkü Golistan Eyaletinin Yeri
- 5.1. Gonbed-e Kâvus‟un Tarih ve Coğrafyası
- 5.2. Gonbed-e Kâvus ve çevresinde kültür ve edebiyat
- 5.2.2. Hemzisti Haftalık Dergi
- 5.2.4. Mahtumguli Firagî Dergisi
208
eline geçmiĢtir 17 . Türkmenlerin bu coğrafyada tarihinin çeĢitli dönemlerindeki özgürlük mücadelesi yakın döneme kadar devam etmiĢtir 18 . 3. Türkmen Sahra‟nın Coğrafi Alanı: Günümüzde Ġran‟da Türkmen Sahra adında bir eyalet bulunmasa da batıda Hazar Denizine, doğuda Bocnurd‟a, güneyde Esterabad‟a ve kuzeyde Türkmenistan‟a kadar uzanan Ġran‟ın Golistan, Kuzey Horasan ve Horasan-e Rezevî eyaletlerinin bir bölümünü içine alan batıdan doğuya 400 kilometre uzunluğundaki coğrafyaya Türkmen Sahra denir. Ġran'ın kuzeydoğusunda yer alan ve nüfusunun çoğunluğu Türkmenlerden oluĢan Türkmen Sahra‟da irili ufaklı Türkmen aĢiret, boy, taife veya kollarının yaĢadığı yerleĢim yerleri Ģunlardır: Gonbed-e Kavus: Gocuk, Kan Yakmaz ve birkaç diğer taife. Bender Türkmen (Türkmen Limanı): Yumuntların Cafer Bey taifesi ve birkaç diğer boy ve taife. Yumunt boyu ayrıca Afganistan ve Karakalpakistan topraklarında dağınık küçük
guruplar halinde
yaĢamaktadırlar 19 . Akkale: Atabay, Ak Atabay, Ak, Yılgı ve birkaç diğer boy ve taife. MeĢhed: Ersari ve Teke boyları. Büyük Türkmen boylarından biri olan Teke boyu mensupları günümüzde ayrıca Türkmenistan‟ın Ahal ve Mari Ģehirlerinde ve çevresinde yer almaktadırlar. Ersari boyuna mensup Türkmenler de Türkmenistan, Özbekistan ve Afganistan‟ın kuzey bölgelerinde yaĢamaktadırlar 20 .
olan Türkmenler, ayrıca Azerbaycan ve Türkiye‟de de bulunmaktadırlar 21 . Kelale: Göklen ve birkaç diğer boy ve taife. Hisarçe: Nahurlu ve Teke taifeleri Merâve Tepe: Yumunt ve Göklen taifeleri.
17 Deveci, Abdurrahman, “Ġran Türkmenleri: Türkmen Sahra”, Ortadoğu Analiz, C. 1, S. 10, Ankara, Ekim 2009, s. 51-60. 18 Murat Saraçlı, “Ġran‟da Azılıklar”, Akademik Orta Doğu, C. II, S. 2, Ġstanbul, Mart 2008, s. 141-160. 19 SoltanĢa Ataniyazov, “Türkmen Boylarının GeçmiĢi, YayılıĢı, Bugünkü Durumu ve Geleceği”, Bilig- Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 10, Ankara, 1999, s. 1-30. 20 SoltanĢa Ataniyazov, a.g.m, s. 1-30. 21 SoltanĢa Ataniyazov, a.g.m, s. 1-30. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 209 Türbet-e Cam: Ersari ve Teke taifeleri. Ġran‟daki Türkmenlerin nüfusu konusunda belli bir resmi kaynak yoktur, ancak Ġran Türkmenlerinin nüfusunun iki milyon civarında olduğu sanılmaktadır. Ġran Türkmenleri, Sünni ve Hanefi mezhebine bağlı olup Türkiye Türkçesine en yakın konuĢma lehçesine sahip Türklerdendir.
Bocnurd civarındaki Aladağ‟dan baĢlayarak doğudan batıya akar. Gunbed-e Kâvus Ģehrinden ve Bender Türkmen Ģehrinin kuzeyindeki Hacı Nefes köyünden geçerek 300 km‟lik bir mesafeden sonra Hazar Denizine dökülür. Bu ırmak Türkmen halkının hayvancılığı ve tarımı için çok önemlidir.
uzunluğunda olup doğu Hazar Mescit Dağından çıkar ve batıya doğru Gürgen Irmağı ile paralel olarak Türkmenistan topraklarından Hazar Denizine dökülür. 4.3. Karasu Irmağı: Gorgan‟ın doğusundaki dağlardan baĢlar. Doğudan batıya 80 km. bir mesafeden sonra Hazar Denizine dökülür. 5. Türkmen Sahra Türklerinin Merkezi Sayılan Gonbed-e Kâvus‟ın Bulunduğu Bugünkü Golistan Eyaletinin Yeri: Daha önce Mezandaran Eyalatine bağlı olan Gorgan ve Gonbed-e Kâvus, 22 Haziran 1997 tarihinde Gülistan adıyla yeni bir Eyalet olmuĢ ve eyalet merkezi Gorgan‟dır. Bu eyaletin, kuzeyinde ve kuzeybatısında Hazar Denizi ve batısında Mazendaran, güneyinde Semnan, doğusunda ise Horasan eyaletleri bulunmaktadır. Ġran‟ın Orta Asya Cumhuriyetleriyle olan önemli deniz ve kara yolu ulaĢımı bu eyaletin sınırları içinden geçmektedir. Ilıman, nemli Akdeniz iklimi görülür. 5.1. Gonbed-e Kâvus‟un Tarih ve Coğrafyası: Gunbed, Timurluların ve Moğolların saldırısıyla yıkılan eski Curcan Ģehrinin kalıntılarının 3 km yakınına kurulmuĢ ve 1316/1937 yılında Gonbed- e Kâvus adını almıĢtır. ġehrin adı Âl-i Ziyar hükümdarlarından Kâbûs b. 210
VeĢmgîr (ö. 403/1012)‟in dönemine kadar dayanmaktadır 22 . 17 köyü bulunan Ģehrin merkez nüfusu 150.000 kiĢidir ve bunun % 80‟i Sünni Türkmen‟dir. Gonbed-e Kâvus ve köylerinde Göklen, Yumund, Teke gibi Türkmen aĢiretleri yaĢamaktadır. Bunlardan Teke aĢiretine mensup Türkmenler, sadece Gonbed-e Kâvus ilçe merkezinde ikamet etmektedir. Ayrıca Ģehir merkezinde, Payam Nur Üniversitesi, Muctemi‟-i AmuziĢ-e Âlî-ye Gonbed-e Kâvus, Azâd Üniversitesinin Ziraat bölümü ve hipodrom gibi alanlar ve tesisler de yer almaktadır.
Burada kültür, sanat ve edebiyat adına yapılan bazı faaliyetler Ģunlardır:
baĢyazarlığı altında “Sahra” adında ilk gazete 1998 yılında Farsça-Türkmence olarak yayın hayatına baĢlamıĢtır. Türkmenlerin yaĢadığı Horasan ve Golistan eyaletlerinde dağıtımı yapılmaktadır. Yazıların % 90‟a yakını Türkmenlerle ilgilidir.
Hemzisti haftalık dergisi Tac Muhammed Kazimî‟nin baĢyazarlığı altında Türkmenlerle ilgili konularda Farsça-Türkmence yayınlanmaktadır.
Kültür, Edebiyat ve Toplum Dergisi olarak üç ayda bir Farsça- büyük bir bölümü Türkmence yayınlanan Türkmen kültür ve edebiyatı dergisidir.
yönetiminde Uluslararası Kültür, Edebiyat, Sanat ve Toplum Dergisi adıyla Farsça- büyük bir bölümü Türkmence yayınlanan Türkmen kültür ve edebiyatı dergisidir. Tarihle ilgili konular bu dergide daha çok yer almaktadır. Bu derginin 2007 yılında yayınlanan 25. sayısı “Türkmen ġairi Mahtumguli Firâgî‟nin DüĢünceleri Çevresinde Birinci Uluslararası Bilim Kongresi” ile ilgili haberlere yer vermekte ve bu kongreye gönderilen makalelerden 50 tanesinin özetini içermektedir.
22 Me„tufi, a.g.e., s. 475-477. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|