Tarix o’qitish metodikasi

2. Markaziy Osiyo xalqlarining Yunon-makedonlar bosqinchilariga 

qarshi kurashi. 
Maroqandadan so'ng yunon-makedon qo'shinlarining yurishlari nihoyatda 
qiyin va murakkab kechdi. Chunki ular endilikda mahalliy xalqning qudratli
qarshiligiga duch keldi. Iskandar bosqinidan, uning yurtga solayotgan qirg'ini-
yu, zulm, asoratidan ko'zi g'aflat uyqusidan ochilgan, erk, ozodlik qadrini har
narsadan afzal bilgan ona zamin kishilari bir yoqadan bosh chiqarib, ajnabiy 
istilochilarga qarshi harakatga keladi. Mil. av. 329 yil kuzida Sug'diyonada
boshlanib, O'rta Osiyo mintaqasining boshqa hududlarida keng aks sado bergan 
xalq qo'zg'oloni yurtimiz ozodligi tarixida chinakam yangi sahifa yozgan.
Iskandar tajovuzi va zulmiga qarshi ko'tarilgan bu ommaviy harakatga 
so'g'd xalqining mard o'g'loni Spitamen boshchilik qildi. So'g'diyona va
Baqtriyada mahalliy xalqlarning chuqur ishonchini qozongan, katta harbiy 

---

9
salohiyat sohibi Spitamen xalqdan lashkar tuzib, dastlab Iskandarning 

Marokandada qoldirib ketgan harbiy garnizoniga hujum qilib uni yanchib

tashlaydi. Bu xabar erli aholiga katta ruhiy quvvat bag'ishlab, uning ajnabiylarga 
qarshi faol kurashiga turtki beradi. Iskandar o'z qo'shinining bir qismini
qo'zg'olonchilarga qarshi Marokandaga yo'llaydi. Bu davrda Iskandarning o'zi 
Yaksart (Sirdaryo)ning chap sohilidagi shaharlar va aholi turar joylarini
bo'ysundirish uchun og'ir janglar olib borayotgan edi. Ajoyib jang taktikasini 
qo'llagan Spitamen Iskandar lashkari Marokandaga yaqinlashib kelayotganini
eshitgach, darhol shaharni tark etib, Politimet (Zarafshon) daryosining quyi 
oqimi tomon jang qilib chekinadi. So'ngra bu erdagi dashtli ko'chmanchilarning
otliq askarlari bilan qo'shilib kutilmaganda qarshi hujumga o'tadi. Bundan 
sarosimaga tushgan yunon qo'shini katta talofatga uchrab, qolgan-qutgan
jangchilari bilan shaharga chekinadi. Spitamen Marokandani qamal qiladi. 
Bundan xabar topgan Iskandar Sirdaryo bo'yidagi hujum harakatlarini vaqtincha
to'xtatib, o'zi qo'shinga bosh bo'lib Spitamenga qarshi yurish boshlaydi. U 
Marokandaga etib kelganida Spitamen kuchlari allaqachon bu joyni tark etib,
So'g'diyonaning cho'llik qismiga chekingan edi. Iskandar Spitamendan o'ch 
ololmagach, butun qahri-zahrini Zarafshon aholisiga qaratadi. U Spitamen
kuchlarini ta'qib qilib, Marokandadan cho'lli hududlar tomon borar ekan, yo'l-
yo'lakay 120 mingdan ziyod tinch aholini qirib tashlagani tarixiy manbalarda
uchraydi. Biroq u bari-bir mahalliy xalqlarni o'ziga uzil-kesil bo'ysindira 
olmaydi.
Iskandar Doroning yuz minglab muntazam lashkarlariga qarshi jang olib 
borishdan ko'ra Spitamen boshchiligidagi qo'zg'olonchilarga qarshi kurashish
qiyin ekanligini tushunib etadi. Negaki, erli aholi o'zining har bir qarich tuprog'i, 
daryo-ko'li, qir-adiri, qoyasi uchun dushman bilan jon berib, jon olishib
kurashgan. Iskandar armiyasining engilmasligi to'g'risidagi afsonalar ham 
bizning yurtimizda barham topdi. Oxiri shunday bo'lib chiqdiki, O'rta Osiyo
erlarini kuch, qurol bilan enga olmasligiga ko'zi etgan Iskandar aqlu zakovat, 

---

10

hiyla yo'li bilan ish tutib, mahalliy aholining yuqori tabaqasi, zodagonlari bilan
umumiy til topishga, erli xalqning milliy udumlari, urf-odatlari, marosimlarini 
qabul qilishga majbur bo'ladi. Shunday yo'l bilan So'g'diyona ulug'laridan