Tarmoqlarning tasniflanishi va ularni qo’llash xususiyatlar

III. Bob bo’yicha xulosa
1.«Axborot» so`zi kutilayotgan yoki bo`lib o`tgan voqеa, xodisalar to`g`risidagi ma'lumotlarni bildiradi.Kundalik turmushda har bir mutaxassis turli xil axborotlar bilan ish yuritadi. Axborot tushunchasi bir qancha fanlarda turlicha izohlangan. Masalan: falsafada axborot inson ongiga ta'sir etib, ob'еktiv rеallikni aks ettiruvchi va harakatlantiruvchi katеgoriya sifatida ishlatiladi.Kibеrnеtika, informatika fanida axborot voqеa - xodisa to`g`risidagi bilimlarni oshirish yoki noaniqlikni kamaytirish mеzoni sifatida qo`llaniladi.Kompyutеrlarni ishlatish faoliyatida esa axborotdan boshqarish funksiyalarini amalga oshiruvchi ob'еkt sifatida foydalaniladi. Axborot tushunchasi ma'lumot tushunchasi bilan uzviy bog`langan, lеkin har qanday ma'lumot axborot bo`lavеrmaydi. Masalan: olma dеsak, bir nеcha xil ma'noni tushunish mumkin: qizil olma dеganda, mеvaning ma'lum bir rangi tushuniladi, dеmak barcha ma'lumotlar axborotga aylanishi uchun voqеa - xodisa to`g`risidagi butun xususiyatlarni ifodalashi lozim.
2. Zamonaviy axborot tеxnologiyalari va tizimlaridan foydalanish orqali axborotlarni qayta ishlash mеhnat unumdorligini oshirishning muxim omillaridan biri bo’lib qoldi.Axborot, turli sohalarda qo'llanilishi dolzarbligi yoki qo'llanishni hal qilish usullari o'zaro farq qiladi. Bu, axborot turiga, mavzuga va maqsadlarga qarab o'zgarishi mumkin.
3. Axborot tizimi ishga tushgandan so'ng, foydalanuvchilarga tizimdan foydalanishni o'rgatish lozim. Bu o'z ichiga tizimning qo'llanishini, interfeysini, ma'lumotlarni kiritish va olishni tushuntirish, xavfsizlik masalalarini tushuntirish va boshqa foydalanish asoslari haqida ko'rsatmalar va o'quv materiallarini o'z ichiga oladi.Axborot tizimini yaratishda yuqorida keltirilgan asosiy ishlar tizimga qarash kerak. Shuningdek, loyihani boshqarish, xavfsizlikni ta'minlash, monitoring va yangilanishlar tizimning to'g'ri ishlashini ta'minlash uchun muhimdir.
UMUMIY XULOSA
1. Odamzod har daqiqa sеzgi a`zolari orqali atrof muhitdan axborot yig’ib fikr qilishi va hayotiy muammolarni hal qilish choralarini o’ylab topib amalga oshirishi bilan hayot kеchirishini hammamiz bilamiz.Axborot inson nutqida kitoblardagi matnlarda, ziyolilar ixtirosida, mussavir tasvirida, turli o’lchov asboblarida va boshqalarda mavjuddir.Kеyingi paytlarda axborotlarning xaddan tashqari ko’payishi sababli, ularni insonning jismoniy imkoniyatlari doirasida hal etilishi mumkin bo’lmay qoldi. Bunday muammolarni hal etish maqsadida yaratilgan zamonaviy axborot tеxnoligiyalari va tizimlari, ayniqsa shaxsiy komp’yutеrlar insonning eng yaqin yordamchisiga aylandi.
Zamonaviy axborot tеxnologiyalari va tizimlaridan foydalanish orqali axborotlarni qayta ishlash mеhnat unumdorligini oshirishning muxim omillaridan biri bo’lib qoldi.«Axborot» so`zi kutilayotgan yoki bo`lib o`tgan voqеa, xodisalar to`g`risidagi ma'lumotlarni bildiradi.Kundalik turmushda har bir mutaxassis turli xil axborotlar bilan ish yuritadi. Axborot tushunchasi bir qancha fanlarda turlicha izohlangan. Masalan: falsafada axborot inson ongiga ta'sir etib, ob'еktiv rеallikni aks ettiruvchi va harakatlantiruvchi katеgoriya sifatida ishlatiladi.Kibеrnеtika, informatika fanida axborot voqеa - xodisa to`g`risidagi bilimlarni oshirish yoki noaniqlikni kamaytirish mеzoni sifatida qo`llaniladi.Kompyutеrlarni ishlatish faoliyatida esa axborotdan boshqarish funksiyalarini amalga oshiruvchi ob'еkt sifatida foydalaniladi. Axborot tushunchasi ma'lumot tushunchasi bilan uzviy bog`langan, lеkin har qanday ma'lumot axborot bo`lavеrmaydi. Masalan: olma dеsak, bir nеcha xil ma'noni tushunish mumkin: qizil olma dеganda, mеvaning ma'lum bir rangi tushuniladi, dеmak barcha ma'lumotlar axborotga aylanishi uchun voqеa - xodisa to`g`risidagi butun xususiyatlarni ifodalashi lozim.
2. Axborot, turli sohalarda qo'llanilishi dolzarbligi yoki qo'llanishni hal qilish usullari o'zaro farq qiladi. Bu, axborot turiga, mavzuga va maqsadlarga qarab o'zgarishi mumkin. Quyida turli sohalardagi axborotni qo'llashning umumiy usullarini va ularni hal qilishning muhim yo'nalishlarini ko'ramiz:
Ta'lim sohasi:
O'quv materiallari: Kitoblar, darsliklar, elektron o'quv dasturlari, o'quv videolaridan foydalanish.
Online ta'lim platformalari: Onlayn kurslar, web-darslar, interaktiv darslar bilan o'quv.
O'quv markazlari va oliy o'quv yurtlari: O'quv kurslari, ustozlar yordamida amaliy mashg'ulotlar.
Texnologiya sohasi:
Veb-saytlar va bloglar: Teknik maqolalar, ko'rsatmalar, yechimlar uchun ma'lumotlarni topish.
Dasturlash platformalari: Dastur yaratishning yo'nalishida o'quv materiallar, forumlar, jamoatchilik.
Dokumentatsiya va yordamchi manbalar: Resmiy dokumentatsiya, API (Application Programming Interface) do'kumentatsiyalari, texnik yordam.
Sog'liqni saqlash sohasi:
Tashkilotlar va klinikalarning rasmiy veb-saytlari: Tashkilotlar haqida ma'lumotlar, tabiblar bilan onlayn suhbat, elektronlik terapevtik yordam.
Sog'liqni saqlash platformalari va mobil ilovalar: Sog'likni saqlash mavzusida maqolalar, tezkor yordam, tarjimalar, shifokorlar bilan onlayn suhbat.
Biznes sohasi:
Biznes resurslari va tashkilotning veb-sayti: Biznes strategiyalari, marketing, moliya, HR, tadbirkorlik haqida ma'lumotlar.
Biznes konferensiyalar va tadbirkorlik forumlari: Tadbirkorlik sohasidagi so'nggi yangiliklar, tajribalar, hamkorlik imkoniyatlari.
Xususiy maqsadlar:
Akademik tadqiqotlar: Ilmiy jurnal va konferensiyalar, akademik kutubxonalar, ilmiy maqolalar.
Ijtimoiy tarmoqlar va axborot portallari: Yangiliklar, bloglar, ijtimoiy tarmoq maqolalari, ushbu sohaga oid forumlar.
Axborotni hal qilish usullariga qo'shimcha ravishda, axborot tizimlari va platformalardan foydalanish, o'zlashtirish va ta'lim jarayonlarida amaliy mashg'ulotlardan foydalanish, mentorlik va hamkorlik qilish, forumlarda, jamoatchilikda va ijtimoiy tarmoqlarda o'z fikrlaringizni, savollaringizni qoldirish ham keng foyda keltiradi.
3. Asosan, axborotni hal qilish uchun kerakli axborot manbalarini, resurslarni va tashkilotlarni topishning eng yaxshi usuli, o'z maqsadingizga mos ravishda qidirish va o'rganishni davom ettirishdir. Dasturlash platformalari, axborotni hal qilish uchun texnologiya sohasida juda foydali bo'lgan resurslardir. Bu platformalar orqali siz dasturlashni o'rganishingiz, dasturlash tillarida amaliyotni rivojlantirishingiz va dasturlarni yaratib olishingiz mumkin.GitHub: GitHub, dasturlash kodlarini saqlash, boshqarish va hamkorlik qilish uchun eng mashhur platformalardan biridir. Bu platforma orqali siz dasturlash jamoasi bilan aloqada ishlashingiz, kodlar ustida hamkorlik qilishingiz va o'z kodlaringizni boshqa ishlab chiqaruvchilar bilan ulashishingiz mumkin.Stack Overflow: Stack Overflow, dasturlash sohasidagi savollarga javob olish va dasturlash bilimlaringizni rivojlantirish uchun ajoyib bir jamoa platformasidir. Bu platforma orqali siz savollaringizni qoldirishingiz, dasturlash muammolarini yechib olishingiz va dasturlash sohasida tajribalar o'zlashtirishingiz mumkin.Codecademy: Codecademy, onlayn dasturlash kurslari va o'quv resurslari taqdim etuvchi platformalardan biridir. Bu platforma orqali siz dasturlash tillarini o'rganishingiz, amaliy mashg'ulotlar yoki loyihalar ustida ishlashingiz va dasturlashda mahoratni oshirishingiz mumkin.Udemy: Udemy, bir qancha texnologiya sohalariga oid onlayn kurslarni taqdim etuvchi platformadir. Bu platformada sizning dasturlash tillarida, veb-dasturlashda, mobil ilovalar yaratishda va boshqa texnologiya bo'limlarida o'zlashtirish uchun ko'plab kurslar mavjud.FreeCodeCamp: FreeCodeCamp, bepul onlayn dasturlash o'quv kurslari va o'quv resurslarini taqdim etuvchi platformalardan biridir. Bu platforma orqali siz dasturlash tillarini o'rganishingiz, amaliy mashg'ulotlar bajarishingiz va o'zlashtirishni rivojlantirishingiz mumkin.HackerRank: HackerRank, dasturlash uchun kodlash masalalari va algoritmlar ustida amaliy mashg'ulotlar va ustozliklar taqdim etuvchi platformalardan biridir.
4. Bu platforma orqali sizning dasturlash bilimingizni sinab ko'rish, ish bilan bog'liq masalalarni yechishingiz va dasturlashda mahoratni oshirishingiz mumkin.
Bu dasturlash platformalari sizga axborotni hal qilishda yordam berishi uchun samarali resurslardir. Ularning o'ziga xos imkoniyatlari va o'quv usullari mavjud bo'lishi mumkin. Sizning maqsadingiz va tanlagan dasturlash tiliga qarab, bir yoki bir nechta platformalardan foydalanishingiz mumkin.Axborot texnologiyalari ta'lim sohasida keng qo'llaniladi va ta'lim usullarini yanada rivojlantirishga yordam beradi. Quyidagi usullar axborot texnologiyalarini ta'lim sohasida qo'llashning misollarini yoritadi:Onlayn ta'lim platformalari: Internet orqali o'quvchilarga onlayn kurslar, darsliklar va ta'lim materiallari taqdim etish uchun onlayn ta'lim platformalari keng qo'llaniladi. Bu platformalar o'quvchilar uchun interaktiv darsliklar, video darslar, testlar, o'quv materiallari va boshqa ta'lim resurslarini osonlik bilan taqdim etish imkoniyatini beradi.Interaktiv ta'lim vositalari: Interaktiv ta'lim vositalari, masalan, smart doskalar, planshetlar, interaktiv projektorlar, o'quvchilarning o'zlashtirilgan ta'lim jarayonida ishtirok etishini ta'minlaydi. Bu vositalar o'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi aloqani kuchaytiradi va o'quv jarayonini yanada qiziqarli va samarador qiladi.Videomateriallar va vebinarlar: Videomateriallar va vebinarlar, onlayn ta'limning muhim qismini tashkil etadi. Bu usul orqali o'quvchilar darslarni o'z vaqtlarida qayta ko'rish, o'zlashtirish va o'rganish imkoniyatiga ega bo'ladi. O'qituvchilar ham o'quvchilarga interaktiv vebinarlar orqali dars berish va maslahatlar berishlari mumkin.Ta'limning mobil ilovalari: Mobil ilovalar, o'quvchilar uchun ta'lim materiallariga istalgan vaqtda va istalgan joyda murojaat etish imkonini beradi. Bu ilovalar orqali o'quvchilar test topshirish, ta'lim materiallarini o'qish, o'quv jarayonida qatnashish va ma'lumotlarini saqlashlari mumkin.Virtual realitiy (VR) va augmentatsiya (AR): VR va AR texnologiyalari o'quvchilarni o'z o'qitish tajribalariga olib kirish imkonini beradi. Virtual realitiy orqali o'quvchilar virtual muhitda o'qish va o'rganishlarga imkon beriladi, augmentatsiya orqali esa real dunyoda turli ob'ektlar va ma'lumotlar bilan o'quvchilar orasidagi aloqalarni kuchaytirish mumkin.Bu faqat ba'zi misollar ta'lim sohasida axborot texnologiyalarining qanday qo'llanilishi haqida.
Axborot texnologiyalari ta'lim sohasida yanada rivojlantirilib, yangi usullar va ilovalar taqdim etishga davom etmoqda.
Axborot tizimlarining qo’llanilish sohalari turli tumandir. Shuningdek har bir tizimga xos bo’lgan xsusiyatlar va o’ziga xosliklar ham turli tumandir. Muayyan axborot tizimining xsusiyatlari majmuyini belgilovchi ko’plab omillar orasidan uchta omilni ajratib ko’rsatish mumkin, bular : tizimning texnik darajasi , ishlov berilayotgan axborot xarakteri , axborotning ishlatish maqsadlari , yani ushbu tizim hal qilishda yordam berishi mo’ljallangan vazifalar doirasi.
Hozirgai davrda turli maqsadlarga mo’ljallangan turli axborot tizimlari muvoffaqiyatli ishlab turibdi, ular foydalanuvchilarning axborot so’rovlarini qondirish uchun yo’naltirilgan. Bunday tizimlarning o’ziga xos xsusiyati shundaki ularda so’rovga muvofiq topilgan axborotdan aynan shutizimning doirasida bevosita foydanilmaydi, balki foydalanuvchiga beriladi, u olingan axborotda o’ziga zarur istalgan maqsadda foydalanadi.
5. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi turli tashkilot va korxonalarda axborot tizimlaridan foydalanish bilan uzviy bog‘liq. Shunday qilib, yangi axborot texnologiyalarini boshqaruvchilar, mutaxassislar, texnik xodimlar uchun axborotni qayta ishlash, qarorlar qabul qilish hamda axborotlarni to‘liq va aniq ma’lumotlar bilan ta’minlashga yordam beruvchi zamonaviy axborot tizimlarini yaratish imkonini beradi. Inson, jamoa va tashkilotning samarali faoliyati ko‘p jihatdan axborotga egalik darajasi va undan samarali foydalanish imkoniyatiga bog‘liq. Boshqacha aytganda, biror to‘g‘ri qarorni qabul qilishdan avval axborotlarni to‘plash, qayta ishlash, tahlil qilish kerak. Istalgan sohada to‘g‘ri qaror qabul qilishda katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash zarurati mavjud, buni osonlashtirish uchun esa maxsus texnik va dasturiy vositalarni jalb etish mumkin. Buning natijasida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga tayangan yangi axborot tizimlarini yaratishga talab ortib bormoqda. Tashkilot, korxona yoki muassasalarning tashkiliy-huquqiy bazasidan qat’i nazar aynan dolzarb va aniq axborotga egalik bilan bir qatorda, ularga mos ravishda ushbu axborotlarni to‘plash, qayta ishlash va uzatishning samarali usul va uslublaridan foydalanish muvafaqqiyatning asosiy garovi hisoblanadi.
6. Axborotlashgan jamiyat iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy jihatdan yanada yuksalishga, mamlakatda ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini va mehnat unumdorligini oshirishga, iqtisodiyotni makro va mikro darajada boshqarishni takomillashtirish hamda istiqbolli ilmiy yo’nalishlarni rivojlantirishga katta zamin yaratib beradi. Bunday jamiyatni barpo etish ilmiy-texnika tarakkiyoti yutuklari va axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalarini ilg’or ishlab chiqarish sohalarida qo’llash hamda materiallar va xom-ayosh yaratish bilan chambarchas bog’langan. Jamiyatning asosiy ijtimoiy ishlab chiqaruvchi kuchi sanalmish inson barkamolligi yo’lida axborotlashtirish jarayonlari asosiy negiz bo’lib xizmat qiladi. Insonning axborotni qayta ishlash bo’yicha imkoniyatlarini kuchaytiruvchi zamonaviy texnologiyalar bilan qurollantirish - axborotlashtirish sanoatini jadal rivojlantirishni talab etuvchi eng muxim texnik, iqtisodiy vazifa hisoblanadi. Iqtisodiyotda axborot texnologiyalaridan foydalanish iqtisodiy axborotlar sifati, uning aniqligi, ob'ektivligi, tezkorligini va buning natijasi sifatida esa boshqaruv qarorlarini o’z vaqtida qabul qilish imkoniyati oshishini ta'minlaydi. Demak, axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish shu kunning eng dolzarb vazifalardan biri bo’lib, jamiyat taraqiyotining asosiy omili hisoblanadi.
7. Axborot texnologiyalarini joriy qilishning asosiy mezoni har bir insonning, har qanday bozor munosabatida va davlat boshqaruvida yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Axborot texnologiyalari inson faoliyatining barcha sohalarida qo’llaniladigan, tashkiliy, iqtisodiy va ijtimoiy tuzilishga ega bo’lgan axborot tizimini o’z ichiga oladi. Axborot tizimlari va texnologiyalari yildan-yilga kishilik faoliyatining turli sohalarida yanada keng qo’llanilib borilmoqda. Ularni yaratish, ishga tushirish va keng qo’llashdan maqsad - jamiyat va insonning butun xayot faoliyatini axborotlashtirish borasidagi muammolarini hal etishdir.