Tarmoqlarning tasniflanishi va ularni qo’llash xususiyatlar

MUNDARIJA

	KIRISH…………………………………..…………………………….	2
I BOB	TARMOQLARNING TASNIFLANISHI VA ULARNI QO’LLASH XUSUSIYATLAR ………….	7
1.1§.	Axborot texnologiyalarining ijtimoiy o’zgarishlarga ko’rsatadigan ta’sirlari.……………………………………...	7
1.2§.	Axborotlashtirilgan axborot tizimlari muammolarini hal qilish yo’llari …….…………………………..	11
II BOB	AXBOROT TIZIMIDAGI JARAYONLAR, AXBOROT TIZIMINI YARATISH ………………………………………….....	17
2.1§.	Axborot tizimidagi jarayonlar va ularni joriy etishdagi muammolar ………….................................	17
2.2§.	Axborot tizimini yaratishda olib borilayotgan chora-tadbirlar …..….... .……………………………………………………..	22
	XULOSA……………………………..………………………………..	29
	FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YHATI……….………	35

KIRISH
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi va zarurati. Axborot va axborot tizimlari, saqlash, o’tkazish va ishlatish uchun kerakli tuzilmalar va usullar to’plamini ifodalaydi.Bu tizimlar ,ma’lumotlarni qayta ishlash, saqlash, izlash, tarqatishva boshqarish imkonini beradi.
Axborot tizimining maqsadi – muayyan professional faoliyat bilan bog’liq boʻlgan professional axborot ishlab chiqarish. Axborot tizimlari har qanday sohadagi vazifalarni hal qilish jarayonida zarur boʻladigan axborotni toʻplash, saqlash, ishlov chiqarib berishni ta’minlaydi.
Axborot tizimi – qoʻyilgan maqsadlarga erishish yoʻlida axborotni toʻplash, saqlash, ishlov berish va chiqarishda foydalaniladigan vositalar, usullar va xodimlarning oʻzaro bog’liq majmui.Bugungi kundagi zamonaviy axborot tizimi tushunchasi axborotga ishlov berishning asosiy texnik vositasi sifatida shaxsiy kompyuterlardan foydalanishni koʻzda tutadi. Yirik tashkilotlarda shaxsiy kompyuterlar bilan bir qatorda axborot tizimining texnik bazasi tarkibiga meynfreym yoki super elektron hisoblash mashinalari kirishi mumkin. Bundan tashqari, agar ishlab chiqarilayotgan axborot foydalanuvchisi boʻlgan va usiz bu axborotni olish va taqdim etish mumkin boʻlmagan odamning roli hisobga olinmas ekan, axborot tizimi texnikaviy timsolining oʻzi hech qanday ahamiyatga ega boʻlmay qoladi.Tashkilot deganda umumiy maqsadlar yoʻlida birlashgan va umumiy moddiy hamda moliyaviy vositalardan moddiy va axborot mahsulotlarini hamda xizmatlarini ishlab chiqarish uchun foydalanadigan odamlar hamjamiyati tushuniladi. Matnda ikki soʻz - «tashkilot» va «firma» soʻzlari teng ma’nolarda qoʻllaniladi.Kompyuterlar va axborot tizimlari oʻrtasida farq mavjudligi ravshandir. Kompyuterlar ixtisoslashgan dasturiy vositalar bilan jihozlangan boʻlib, axborot tizimlari uchun texnikaviy baza va vosita hisoblanadi. Kompyuterlar va telekommunikatsiyalar bilan ish olib boradigan xodimlar har qanday axborot tizimining majburiy, tarkibi, hisoblanadi.
Axborot tizimlarining qoʻllanish sohalari turli-tumandir. Shuningdek, har bir tizimga xos boʻlgan xususiyatlar va oʻziga xosliklar ham turli-tumandir. Muayyan axborot tizimining xususiyatlari majmuini belgilovchi koʻplab omillar orasida uchta asosiy omilni ajratib koʻrsatish mumkin, bular: tizimning texnik darajasi; ishlov berilayotgan axborot xarakteri; axborotning ishlatish maqsadlari, ya’ni ushbu tizim hal qilishda yordam berishi moʻljallangan vazifalar doirasi. Sanab oʻtilgan omillar ham tizimning oʻzida, ham foydalanuvchilar uchun taqdim etiladigan axborot shaklining, axborotga ishlov berish jarayonlari xarakterining va tizimning tashqi muhit bilan oʻzaro aloqasining, tizimning algoritmik va dasturiy ta’minoting tarkibini belgilab beradi.
Axborot tizimlari, ma’lumotlarni qayta ishlash va saqlash uchun zarur bo’lgan qurilmalar, dasturlar, tarmoqlar va protokollardan iborat.bu tizimlar, ma’lumotlarni to’plash, saqlash, o’tkazish va qayta ishlash jarayonlarini bosharish imkonini beradi. Ba’zi axborot tizimlari quyidagi elementlardan iborat bo’ladi:
1.kutilmagan axborot tizimlari (hardware): Bu tizimlar, ma’lumotlarni saqlash uchun kerakli qurilmalar to’plamini ifodalaydi. Masalan, serverlar, komputerlar, qurilmalar, tarmoqlar va boshqalar.
2.Axborot o’tkazmalar tizimi (communication system): Bu tizimlar, ma’lumotlarni bir joydan boshqasiga o’tkazish uchun mo’ljallangan . Ular, tarmoqlar, kommunikatsiya protokollari va qo’shimcha vositalardan iborat bo’ladi. Internet, telefon tarmoqlari, television va radio tarmoqlari bu tizimlarning misollaridir.
3.Dasturlash tizimi (software system): Bu tizimlar, ma’lumotlarni boshqarish uchun dasturlar va tizimlardan iborat. Ular, operatsion tizimlar, ma’lumotlar bazalari, dasturlar, ilovalar va tizimlarni boshqarish vositalarini o’z ichiga oladi.
4.Ma’lumotni saqlash tizimi (storage system): Bu tizimlar, ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash uchun mo’ljallangan. Ular, serverlar bulut saqlash xizmatlari, disklar, flash xotiralar va h.k bilan ifodalangan.
Axborot tizimlari, bizning hayotimizning bir qismini egallaydi. Ulardan foydalanib, biz ma’lumotlarga qulay va tez kirish, ulardan foydalanish, ularni turli shakllarga o’tkazish va tarqatish imkoniyatiga ega bo’lamiz. Axborot va axborot tizimlari, bizning dunyoda qo’shimcha muvaffaqiyat va imkoniyatlarni yaratishda muhim rol o’ynaydi.
Axborot tizimlari, ma’lumotlarni qayta ishlash uchun bir necha usullarni qo’llaydi. Bu usullar quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin:
1.Ma’lumotlar bazasi tizimlari: ma’lumotlar bazasi tizimlari, ma’lumotlarni tuzish, saqlash va qayta ishlash uchun optimallashtirilgan tizimlardir. Ular ma’lumotlarni strukturlash, indekslash va so’rovlar bilan ma’lumotlarni qidirish imkonini beradi. SQL (Structured Query Language) tili ma’lumotlar bazasi tizimlarida keng qo’llaniladi.
2.Qayta ishlash dasturlari: ma’lumotlarni qayta ishlash uchun dasturlar va skriptlar ishlatiladi. Bu dasturlar ma’lumotlarni o’qib, ozgartirib, to’plab to’g’irlaydi. Python, JavaScript, Ruby, Java kabi dasturlash tillari ma’lumotlarni qayta ishlash uchun keng qo’llaniladi.
3.EXT (Extract, Transform, Load) jarayoni: ETL jarayoni, ma’lumotlarni bir tizimdan yoki manbadan olib, ulardagi kerakli o’zgarishlarni amalga oshirib, keying tizimga ko’chirishni o’z ichiga oladi. Bu jarayon ma’lumotlarni qayta ishlash, to’plash va saqlashning muhim qismini tashkil etadi. ETL vositalari, ma’lumotlar omborini integratsiya qilishda va analitik ma’lumotlarni tuzishda keng qo’llaniladi.
4.API (Application Programming Interface): API, bir tizimdan boshqasiga ma’lumotlarni o’tkazib olish va ularga kirish imkonini beradi. API, ma’lumotlarni qayta ishlash uchun ma’lumotlar omborlarini, aloqalar va tizimlarni birlashtiradi. API, ma’lumotlarni ayta ishlash uchun ma’lumotlar omborlarini,aloqalar va tizimlarni birlashtiradi. API, ma’lumotlarni qayta ishlash uchun ma’lumotlar omborlarini, aloqalar va tizimlarini birlashtiradi. API lar orqali ma’lumotlar almashish va uzatishning keng qo’llaniladigan usullari mavjud.
5.Data Integration Tools: Ma’lomot integratsiya vositalari bir nechta manbalar va tizimlardan ma’lumotlarni yig’ish, biriktirish va ulardan foydalanishni osonlashtiradi. Bu vositalar ma’lumotlarni qayta ishlash, to’plash va ulardan foydalanish jarayonlarini avtomatlashtirishga yordam beradi.
6.Data Warehousing: ma’lumotlar ombori, ma’lumotlarni bir joyda to’plash va saqlashga imkon beradi. Ushbu omborlar ma’lumotlarni qayta ishlash, analitika va ma’lumotlardan foydalanishni o’rganishga yordam beradi. Ma’lumotlar omborlari tizimlari, ma’lumotlarni qayta ishlash, tahlil qilish va ma’lumotlardan foydalanishni osonlashtiradi.
Bu usullar, axborot tizimlarini qayta ishlash va ma’lumotlarni boshqarish imkoniyatini yaratishda keng qo’llanildi. Ulardan foydalanib, ma’lumotlarni kerakli formatlarga olib kelish, ulardagi xatolarni to’g’irlash, ma’lumotlarni to’plab olish, o’zgartirish va yangilash, ma’lumotlarni boshqa tizimlarga o’tkazish va bosharish uchun kerakli ishla bajarish mumkin bo’ladi.
Axborotni jamiyat rivojida o'rni juda katta bo'lgan sabablar mavjud. Endi, kompyuterlar, internet va boshqa texnologiyalar jamiyatning har bir sohasida katta o'rin egallab kelmoqda. Quyidagi sabablar axborotni jamiyat rivojida tutgan o'rni ko'rsatish uchun muhimdir:
1.Kommunikatsiya: Axborot texnologiyalari jamiyatdagi kommunikatsiya jarayonlarini o'z-o'ziga o'zlashtirgan. Odamlar boshqa shaharlar, mamlakatlar va mamlakatlararo cheklovlar bilan bog'liq bo'lmagan ma'lumotlar almashishlari mumkin bo'ldi. Telefonlar, elektron pochta, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa axborot vositalari orqali odamlar bir-biriga tez va osonlik bilan bog'lanishadi.
2.Yangiliklar va ma'lumotlar olish: Axborot texnologiyalari yordamida, yangiliklar va ma'lumotlar tez va osonlik bilan dunyoning har bir qismidan olinadi. Internet orqali yangilik portallari, saytlar, bloglar va ijtimoiy tarmoqlar orqali eng so'nggi yangiliklar va ma'lumotlar keng doirada tarqaldi. Bu, insonlarning o'zlarini dunyo bilan hamkorlikda his qilishi va ma'lumotlardan foydalanishlari uchun yaxshi imkoniyat berdi.
3.Ta'lim va o'qish: Axborot texnologiyalari ta'lim sohasidagi o'zgarishlarni katta ahamiyatga ega bo'ldi. Internet orqali onlayn ta'lim platformalari, masofaviy o'qitish dasturlari va elektron kitoblar orqali o'quvchilar o'zlarini o'qish va o'rganish imkoniyatlariga ega bo'ldilar. Bu, ta'limning demokratiklashtirilishi, o'qituvchilar va o'quvchilar uchun yangi imkoniyatlar yaratishi va dunyo bo'ylab bilimlarga kirishni osonlashtirishi mumkin.
4.Iqtisodiy rivojlanish: Axborot texnologiyalari iqtisodiy rivojlanishning muhim aspektlaridan biridir. Internet orqali elektron savdo, onlayn xizmatlar va masofaviy ish imkoniyatlari o'sib bordi. Shuningdek, axborot tizimlari va kompyuterlarning ishlab chiqarish, ma'lumotlarni saqlash va analitik jarayonlarda ishlatilishi iqtisodiy faoliyatning effektivligini oshirdi.
5.Ijtimoiy o'zgarishlar: Axborot texnologiyalari ijtimoiy o'zgarishlarga ham katta ta'sir ko'rsatdi. Ijtimoiy tarmoqlar orqali odamlar o'z fikrlarini, tajribalarini va xabarlarini o'zaro almashishadi. Bu, ijtimoiy tarmoqlarning siyosiy, ijtimoiy va madaniy muammolar haqida muloqot va muzokaralar o'tkazishiga imkon berdi. Shuningdek, ijtimoiy tarmoqlar orqali odamlar yaxshi amaliyotlarni keng tarqatish, ko'plovchi kampaniyalar tashkil etish va o'zaro hamkorlikni rag'batlantirish imkoniyatlarini berdi.
Bular faqat ba'zi asosiy sabablardir va axborotni jamiyat rivojida tutgan o'rinlarini to'liq qamrab olmaslik mumkin. Axborot texnologiyalari vajamiyat o'rtasidagi munosabatlar juda kompleksdir va turli sohalarga ta'sir qiladi. Bunga qo'shimcha faktorlar, mamlakatlar, madaniyatlar, iqtisodiyotlar va boshqa amaliyotlar jamiyat rivojida tutgan o'rinlarga ta'sir qilishi mumkin.