TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
133
bir sıra istedadlı sənətkarları ziddiyyətlərin mahiyyətinə nüfuz etməkdən, nöqsanları üzə çıxarmaq təşəbbüslərindən uzaqlaşdırmışdı. 1947-ci ildə böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 800 illiyi İttifaqın mədəni mərkəzlərində təntənə ilə qeyd olundu. Yubiley münasibətilə 1946-cı ildə Gəncədə böyük şairin məqbərə-abidəsi açıldı. SSRİ Yazıçılar İttifaqı ilə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının dahi şairin yubileyinə həsr edilmiş təntənəli plenumu keçirildi. 48
olundu. Azorbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə birinci olaraq S.Vurğuna "Xalq şairi" adı verildi. 50-ci illərdə respublikamızın mədəni həyatında mühüm hadisələrdən biri böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin vəfatının 400 illiyinin (1958-ci il) qeyd edilməsi oldu. Bakıda şairin yubiley tədbirlərində bütün respublikaların nümayəndələri, həmçinin İran, Türkiyə, Əfqanıstan, İraq və başqa ölkələrdən gəlmiş xarici qonaqlar iştirak etdilər. Dekabrın 9-da Moskvada, İttifaqlar Evində şairə həsr olunmuş gecə keçirildi. Füzulinin 400 illiyi Sovet İttifaqında xalqların klassik mədəni irsinin məhəbbətlə qorunmasının və təbliğ edilməsinin parlaq nümayişinə çevrildi. 1968-ci ildə Molla Ponah Vaqifin 250 illik yubileyi geniş qeyd olundu. 1962-ci ildən başlayaraq hər ilin may ayında M.Ə.Sabir poeziyası günləri keçirilməsi ənənəsi yarandı. 50-ci illərdə zəngin həyat materialına və sənətin tarixi təcrübəsinə arxalanan yazıçılar yeni ədəbi nailiyyətlər qazandılar. S.Vurğunun "Aygün" poemasında əməyin qüdrəti və şəxsiyyətin fərdi duyğuları bədii təhlil predmetinə çevrilir. Bu illərdə epik təsvirlərə xüsusi maraq göstərən Azərbaycan nəsri S.Rəhmanın "Böyük günlər", M.Cəlalın "Yolumuz hayanadır", Ə. Sadığın "Mingəçevir", Ə.Vəliyevin "Çiçəkli", M.Hüseynin "Səhər", İ.Qasımov və H.Seyidbəylinin "Uzaq sahillərdə", S Rəhimovun "Ağbulaq dağlarında" romanları ilə zənginləşdi. Əlbəttə, bu əsərlərdə müəllifləri məşğul edən problemlər eyni dərəcədə ictimai əhəmiyyətə malik olmadığı kimi, onların bir qismi sənətkarlıq baxımından da zəif idi. Stalinin vəfatından sonra cəmiyyətdə baş vermiş ictimai prosesləri dərindən öyrənib, onları yüksək qiymətləndirən bir çox yazıçılar yeni, aktual əsərlərlə çıxış etdilər. M.İbrahimovun "Böyük dayaq", İ.Şıxlının "Ayrılan yollar", İ.Hüseynovun "Yanar ürək", B.Bayramovun "Yarpaqlar", İ.Əfəndiyevin "Söyüdlü arx", Ə.Əbülhəsənin "Tamaşa qarının nəvələri", H.Seyidbəylinin "Telefonçu qız" əsərlərində, şairlərin poema və silsilə şeirlərində, habelə Ə.Məmmədxanlının "Şirvan gözəli" komediyasında yadda qalan bədii obrazlar yaradıldı. Bu əsərlərin
134
əksəriyyətində nöqsanlara, cəmiyyətin inkişafına maneə olan əngəllərə, məişətdə və psixologiyada özünü göstərən əyintilərə, meşşanlığa qarşı kəskin tənqidi münasibət vardı. Azərbaycan dramaturgiyası müasirliyə dönüşü daha da gücləndirməklə, bədii kamillik kəsb etdi. Ə.Məmmədxanlının "Od içində", İ.Əfəndiyevin "Atayevlər ailəsi", R.Rzanın "Qardaşlar", İ.Qasımov və H.Seyidbəylinin "Dəniz cəsurları sevir", İ.Səfərlinin "Göz həkimi" əsərlərində bir sıra bitkin ədəbi surətlər yaradıldı. Əldə edilmiş müvəffəqiyyətlərə baxmayaraq, dramaturgiya yaradıcılığı pyeslərin məzmununa, həm də bədii formasına görə açıq-aydın geri qalırdı. Müharibədən sonra SSRİ və dünya xalqları ədəbiyyatlarının ən gözəl nümunələrinin Azərbaycan dilinə tərcüməsi dövlət əhəmiyyəti kəsb edən mədəni tədbirlərdən idi. Klassik və müasir Azərbaycan sənətkarlarının ədəbi irsinin rus dilinə tərcüməsi də genişləndi. 50-ci illərdən başlayaraq, qarşılıqlı tərcümə dövlət əhəmiyyətinə malik
vüsət aldı.
Azərbaycan oxucuları A.Radişşev, N.S.Dobrolyubov, İ.A.Qonçarov, V.Latsis, İ.Çavçavadze, A.İ.Gertsen, M.Saltıkov- Şedrin, K.Fedin, A.Tvardovski, A.Tolstoy, O.Balzak, C.London, D.Fenimor-Kuper və başqa sənətkarların əsərlərini öz dillərində oxumaq imkanı qazandılar. 60-cı illərdə "Yeni nəsr" ədəbi məktəbi meydana gəldi. Bu məktəb yeni estetik və siyasi qayəsi, əxlaqi problematikası ilə fərqlənirdi. Onun qəhrəmanları əvvəlki stereotip qəhrəmanlara oxşamayan, mühitində yad görünən "qəribə adamlar" idi. Cəmiyyətdəki dərin barışmaz ziddiyyətləri, insan hüquqlarının tapdalanmasını, qanunsuzluğun baş alıb getməsini, bəşəri və milli dəyərlərin deformasiyasını, saxtakarlığı və başqa eybəcərlikləri mövcud idarəçilik sisteminin labüd nəticəsi kimi təqdim edən əsərlər yaranmışdı. Cəmiyyətdə, ailədə, nəsillər arasında olan ziddiyyətlərin müxtəlif aşkarlıq formaları və əsas səbəbləri S.Rəhmanın "Yalan", İ.Hüseynovun "Yanar ürək", "Doğma və yad adamlar", Anarın "Molla Nəsrəddin-66", Elçinin "Ağ dəvə", "Sos" əsərlərində, Ə.Əylisli, S.Əhmədov, Rüstəm və Maqsud İbrahimbəyovların roman və povestlərində məharətlə açıqlanırdı. Getdikcə açıq-aşkar dərinləşən ictimai-sosial ədalətsizliyin tənqidi üçün yaradıcı ziyalılar rəmzlərdən, alleqoriyalardan, eyhamlardan, başqa xalqların və tarixi dövrlərin mövzularından geniş istifadə edirdilər. Rəsul Rzanın rənglər silsiləsi bu baxımdan çox səciyyəvi idi. Xəlil Rza təqiblərə məruz qalsa da, sözünü cəsarətlə və açıq deyirdi. Xalqın zəngin qaynaqları olan mənəvi aləmi öz poetik əksini Rəsul Rzanın, Osman Sarıvəllinin, Bəxtiyar Vahabzadənin, Mirvarid Dilbazinin, Əhməd Cəmilin, Nəbi Xəzrinin, Hüseyn Arifin, Əliağa Kürçaylı, İslam Səfərli, Qasım Qasımzadənin və başqalarının əsərlərində ustalıqla tapmışdı. Vahidin qəzəlləri geniş yayılmışdı. Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|