TarġXĠ ən qədimdən bizim eranın III əsri yeddġ CĠlddə
Yüklə 3,9 Mb.
|
249
ağlasığmaz dərəcədə uzanırdı; təkcə araba karvanının mühafizəsi üçün qoyulmuş dəstənin uzunluğu 10-12 kilometrə bərabər idi ki, bu da bir çox çətinliklər törədirdi. İkincisi, Fraaspanın hasarı yaxınlığında, o yerdə ki, torpaq töküb bənd düzəltmək lazım gəldi, ordu əslində fəaliyyətsiz idi. Yeri gəlmişkən deyək ki, Antoninin gözləmədiyi halda Fraaspa uzunmüddətli müdafiəyə hazır idi. Hər şeydən göründüyü kimi, orada çox sanballı bir qarnizon və böyük ərzaq ehtiyatı varmış. Üçüncüsü, Roma ordusunun əsas kütləsindən ayrı düşmüş dəstələrə - Oppi Statianın dəstələri və Antoninin müttəfiqlərinin dəstələri üçün bilavasitə təhlükə yaradırdı. Mühasirəyə alınmış Fraaspanın köməyinə gələn IV Fraat bundan istifadə etdi. Çevik Parfiya ordusu təqribən 40-50 min süvaridən, o cümlədən Atropatena süvarilərindən ibarət idi. Oppi Statianın dəstələrindən xəbər tutcaq Fraat, Plutarxın yazdığına görə, "güclü süvari dəstəsi göndərdi və bu dəstə Statianı dövrəyə alıb 10 min Roma əsgərini qırdı. Statian özü də həlak oldu. Barbarlar maşınları sındırdılar və dağıtdılar. Onların əlinə maşınlardan əlavə, çoxlu əsir də keçdi, əsirlər arasında çar Polemon da vardı" Antoni köməyə gəldikdə, Dion Kassinin dediyinə görə, "meyitlərdən başqa heç nə tapmadı". Ermənistan çarı Artavazd öz dəstəsi ilə birlikdə döyüş meydanını tərk etmişdi. Aryerqardın məhv edilməsi və Ermənistan çarının qaçması əslində kampaniyanın müqəddəratını həll etdi. Lakin Antoni Fraaspanın mühasirəsini dayandırmadı. Bu vaxt Parfiya-Atropatena süvari qoşunu romalıların geriyə yolunu tamamilə kəsərək əslində onları bütünlüklə mühasirəyə almışdı. Romalıların düşərgəsində aclıq başlanmışdı. Öz qoşunlarını təhlükə altında qoymaq istəməyən Parfiya-Atropatena komandanlığı Antoninin qoşunları ilə ciddi döyüşlərə bilə-bilə girməməyə çalışırdı. Müttəfiqlərin dəstələri "gah bir, gah digər tərəfdən basqın edərək" [ P l u t a r x] romalıları taqətdən salırdılar. Fraaspanın uzunmüddətli mühasirəsi, mühasirəyə alınmışların inadlı müqaviməti, yem tapmaq üçün göndərilən dəstələrin məhv edilməsi, aclıq və bir çox başqa amillər Antoninin qoşunlarına pozğunluq salırdı. Antoni legionerlərin döyüş əhvali-ruhiyyəsini qaldırmağa və qış düşənədək uzanarsa, romalılar üçün hökmən faciəyə çevrilə biləcək kampaniyanı tez başa çatdırmağa çalışaraq... on legion 6 , üç pretor koqortası 7 və bütün süvari qoşunu 8 ilə birlikdə 6
Legionda 4000 əsgər olurdu.
7 Pretor koqortası-komandanın şəxsən mühafizə dəstəsi . 8
Antoninin 10000 nəfərdən ibarət ispan və qallardan ibarət süvari qoşunu vardı.
250
qoşun üçün ərzaq və atlar üçün yem tədarükünə yola düşdü - ümid edirdi ki, bu yolla düşmənləri açıq döyüşə atılmağa vadar edər [P l u t a r x]. Romalılar müttəfiqlərlə üz-üzə gəldikdə dərhal həmlə etdilər, lakin çevik süvarilər tez gizləndilər; onlardan cəmi 80 adam öldürüldü, 30 adam əsir tutuldu. Plutarxın verdiyi məlumata görə, romalıları "acizlik və ümidsizlik hissləri bürümüşdü, belə bir dəhşətli fikir hamısına əzab verirdi ki, qələbə onlara çox cüzi üstünlük qazandırır, məğlubiyyət isə onları yenidən arabaların yanında baş vermiş döyüşün uğradığı qədər tələfata uğrada bilərdi" 9 . Ertəsi gün romalılar Fraaspa yaxınlığındakı düşərgəyə qayıdanda müttəfiqlərin qoşunları düşmənlərlə, necə deyərlər, "əsəblər müharibəsi" apararaq ona bir neçə dəfə basqın etdilər, "belə ki, romalılar öz düşərgələrinə güc-bəla ilə gəlib çatdılar" [Plutarx]. Bu arada "Fraaspada mühasirəyə alınmış midiyalılar (yəni atropatenalılar -
hürküdüb geri oturtdular..." [P l u t a r x]. Plutarxın və Dion Kassinin dediklərinə əsaslanaraq, belə güman etmək olar ki, mühasirəyə alınanlar Antoni olmayanda cəsarətli bir çıxış etmişdilər və Antoni qayıdan kimi öz qoşunlarının düşməni düşərgəyə buraxmış hissələrini "desimasiya" yolu ilə bərk cəzalandırmışdı. Plutarx yazır ki, Antoni "...onları (müəllifin təbirincə, "ürəksizlik" göstərmiş döyüşçüləri - məsul red.) on-on bölmüş və hər on nəfərdən birini - püşk hansının bəxtinə çıxsa - ölümə məhkum etmiş, qalanlarına isə buğda əvəzinə arpa verilməsini əmr etmişdi". Qışın yaxınlaşması həm romalıları, həm də Atropatenanın müdafiəçilərini – parfiyalıları və madalıları eyni dərəcədə narahat edirdi. Antoni yaxşı başa düşürdü ki, əhalisi romalılara düşmən kəsilmiş bir ölkədə qış mənzillərinə çəkilmək əsla mümkün deyildir. IV Fraat və onun müttəfiqi Atropatenalı Artavazd da başa düşürdülər ki, əsasən süvarilərdən ibarət (40-50 min) olan nəhəng bir ordunu qışda çöl şəraitində saxlamaq qeyri-mümkündür. Plutarx əsla mübaliğə etmədən yazır: "...müharibə iki tərəfin heç biri üçün asan deyildi, gələcək isə daha dəhşətli görünürdü". Dözməyib ilk addım atan Antoni oldu - o, IV Fraatın yanına elçilər göndərib köhnə və onun yürüşü zamanı ələ keçirdiyi bayraqların və əsirlərin qaytarılmasını tələb etdi. Parfiya çarı romalıları qəbul edərkən özünü çox təkəbbürlü apardı (bu səhnəni Dion Kassi təsvir etmişdir), onların tələbini rədd etdi, lakin bildirdi ki, mühasirəni dayandırıb ölkəni dərhal tərk etsələr, onun qoşunları maneçilik törətməyəcək və romalıların arxayınlıqla vətənə qayıtmasına imkan verəcəklər.
9
Yüklə 3,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|