Tasdiqla yman

Rivojlantiruvchi maqsad - O'quvchilarni mustaqil ishlash, ijodiy izlanish, guruxlarda 
ishlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlash, fikrni aniq 
ifodalashga o'rgatish, til madaniyatini o'stirish.
V-Dars turi: 
Yangi tishuncha va qonunlarni o'rgatuvchi dars.
VI-Darsda foydalaniladigan metodlar: Hamkorlik texnologiyasi, "Aqliy hujum" ,
VII-ODarsda foydalaniladigan jihozlar: ko'rgazmalar
VIII-Tashkiliy qism:
a) salomlashilsh 
b) navbatchi axboroti
c) davomatni aniqlash 
d) uyga vazifani tekshirish
IX-Darsning rejasi:
a) o'tilgan mavzuni takrorlash 
b) yangi mavzu bayoni 
c) 
mustahkamlash. 
d) 
O'quvchilarni 
baxolash
X-O'tilganlarni takrorlash:
1. A n ta rk tid a n in g asosiy xususiyatiari n im a la r d a n ib o rat?
2. Tadqiqotchi va qutbchilarning kashfiyotlarini aytib bcring.
3. M a te rik relyefi h a q id a n im a la rn i bilasiz?
XI-Yangi mavzu bayoni:
Asosiy xususiyatiari. 
Dunyodagi eng sersuv daryosi, eng baland va 
eng keng sharsharasi, eng katta iloni, eng mitti „odamxo‘r“ balig‘i, eng 
uzun tog‘i, eng katta daryo havzasi, eng balandda joylashgan chuchuk 
suvli katta ko4i, eng baland harakatdagi vulkani, eng qalin Amazoniya 
o‘rmonlari — „sayyoramiz o‘pkasi“ bor. Eng sernam materik.
G eografik o ‘rni. Janubiy Amerika to ‘liq G ‘arbiy yarim sharda 
joylashgan. Lining shimoliy qismidan ekvator kesib o ‘tadi. Shimoldan 
janubga 7000 km, g‘arbdan sharqqa 5000 km cho‘ziIgan. U Amerika 
qit’asining bir bo‘lagi. Shimoliy va Janubiy Amerika materiklarining 
chegarasi shartli ravishda Panama kanali orqali o4kaziladi. Materikni 
g‘arbda Tinch, sharqda esa Atlantika okeani suvlari yuvib turadi.
0 ‘rganish tarixi. 
Amerikaning kashf etilishi haqida aniq m a’lumotlar 
yo‘q. X. Kolumbgacha, ya’ni XV asrdan oldin Amerikaga xitoylar, yaponlar, 
fm ikiyaliklar, arablar, inglizlar, skandinaviyaliklar, okeaniyaliklar 
borganligi haqida dalillar topilmoqda. Vatandoshimiz Abu Rayhon 
Beruniy o‘zining ,,Hindiston“ asarida Amerika quruqligining mavjudligini

---

X. Kolumb kashfiyotidan 450 yil oldin bashorat qilgan. Jumladan, u: 
„Bizning tekshirishimizcha, Yerning shimoliy (ikki) choragidan biri 
quruqlik bo‘lganligidan uning ham qurt (diametral qarama-qarshisi) 
choragi ham quruqlik bo‘lishini taxmin qilamiz“ , deb aytgan.
X. Kolumb „Yer shar shaklida“ degan g‘oyaga asoslanib, Hindis- 
tonga g‘arbdan yaqin dengiz yo‘li bilan borish uchun safarga chiqadi.
U 1492- yilning 12- oktabr kuni San-Salvador (ispancha 
xaloskor
degani) oroliga keladi. Bu sana Amerikaning kashf etilgan kun tariqasida 
geografiya tarixiga kiritilgan. Buyuk geografik kashfiyotlar davrini boshlab 
bergan X. Kolumb o ‘zining to‘rt marta Amerikaga qilgan safarlari 
chog‘ida ham o ‘zi borgan yerlarini Hindiston deb o‘ylagan.
Amerigo Vespuchchi (asli italiyalik, lspaniya dengiz flotida xizmat 
qilgan) 1499-1504- yillardagi Janubiy Amerikaga uyushtirgan ikkita 
sayohati davrida birinchi bo ‘lib bu yerlar Hindiston emas, balki yirik 
quruqlik — Yangi Dunyo ekanligini aytib, uning tabiatini mohirona 
tavsiflab yozadi. 1507- yildan boshlab Yangi Dunyoga Amerika deb nom 
berildi.
Janubiy A m erikani ilmiy jih atd an o ‘rganishda nem is sayyohi 
A. Gumboldt va fransuz botanigi E. Bonplanning xizmatlari katta bo‘ldi. 
Ular materikning tabiati, And togiaridagi balandlik mintaqalari, geolo- 
gik tuzilishi, g‘arbdagi sovuq dengiz oqim lari haqida m a’lum otlar 
to ‘pladilar va um um lashtirdilar. M aterikning tabiati va aholisi haqi- 
dagi qiziqarli m a’lum otlarni rossiyalik olim lardan G. I. Langsdorf, 
N. G. Rubsov, A. I.