«Tasdiqlayman» Oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari, dotsent

Omixta yemning ozuqa qiymatini baholash. Qishloq xo`jalik hayvonlari va kushlarning me`yorlangan ozuqasining ilmiy asoslari.
Omixta yemning ozuqa qiymatini baholash omixta yemning hazm bo`lishi hayvonlar ustida bajariladigan maxsus tajribalar asosida aniqlanadi. Omixta yemning aloxida ozuqa moddalarning hazm bo`lishi foizlarda ifolanadi. Turli hayvonlarda hazm qilish apparatining tuzilishi turlicha. SHuning uchun aloxida turdagi hayvonlarning bir xildagi omixta yemni hazm qilish har xil. Har bir omixta yemning ozuqa qiymati oziqlantirishning oxirgi natijasi, ya`ni mahsuldorligi bilan tavsifladi.
Omixta yemning va ozuqa mahsulotlarning ozuqa qiymati ozuqa birligi hisoblanadi va u namligi 13%, hajmiy ogirligi 450 – 480 g/m<sup>3</sup> bo`lgan 1 kg sulining ozuqa qiymatiga ekvivalentdir.
Omixta yemning sifati davlat standartlari va texnik shartlar asosida me`yorlashtiriladi. Omixta yemning belgilanishiga kura (yirik shoxli hayvonlar, buzoklar, gushtga boqiladigan cho`chqalar, jujalar, tuxum qo`yuvchi tovuklar va boshqalar uchun) undagi hamda turli ozuqa mahsulotlarning ozuqa qiymati keng doirada o`zgaradi 1 – jadval. Har xil turdagi va yoshdagi hayvonlarning omixta yemiga aloxida komponentlarning maksimal kiritilish me`yorlari urnatilgan.


CHorva mollarini oziqlantirishni me`yorlashtirish. CHorvachilikni rivojlantirishda va oziq ishlab chiqarishda mamlakatimiz turli zonalarining tabiiy va iqtisodiy sharoitlari turli xildir. CHorva mollarini oziqlantirish tiplari va tipovoy ratsionlari ishlab chiqarishda shu sharoitlar hisobga olindi. Oziqlantirish tipi ratsionlarning strukturasi, ya`ni ular tarkibiga kiruvchi turli oziq gruppalarining solishtirma oziqligi (oziqa birligi bo`yicha) bilan harakterlanadi. Oziqlantirish tipining nomi odatda ratsionda qaysi oziqning yoki oziq gruppalarinning ko`pligi bilan belgilanadi.
Mamlakatimizda turli zonalarida qoramollar uchun quyidagi oziqlantirish tiplari qo`llaniladi: pichanli, silosli, kontsentrat, silosli – pichanli, silosli – ildizmevali, silosli – jomli (turpli), silosli – senajli, silosli – senajli – kontsentratli va hokazo. YOz davrida oziqlantirish tiplari asosan yashil o`tlarning, silosnigo va omixta yemlarning kushilishlar bilan belgilanadi. Bu davrda yashil o`tli, o`tli – silosli va o`tli – kontsentratli oziqlantirish tiplari ko`p tarkalgandir.
CHorva mollarrini oziqlantirish tiplari dexkonchilik va oziq ishlab chiqarish sistyemalari bilan chambarchas bog`liq bo`lib, sistyemalarining rivoljlanishida hamda takomilashishida muhim ahamiyat kasb etadi. Karamol va qo`ylarning oziqlantirish tiplarigva tabiiy pichanzorlar va yaylovlarning mavjudligi katta ta`sir ko`rsatadi. Har qanday oziqlantirish tipi baholanganda uning hayvonlar mahsuldorligi, jumladan, mahsulot sifatiga ta`siri, hayvonlarning salomatligiga ularning qayta ishlab chiqarish funktsiyalariga ta`siri va iqtisodiy samarasiga hisobga olinadi.
Ratsion – oziqlantirish tipining konkret ifodachisidir. Agar ratsionlar turli oziqlarning tirlashuvi va solishtirma ogirligi bo`yicha ilampiy asoslangan tipga to`g`ri kelsa va zona shart –sharoitlarini kanoatlantirsa, ular tipovoy ratsionlar deb ataladi. Har qanday tipovoy ratsion – uning to`yimligi bo`yicha bo`yicha hayvonlarning extiejiga karab asosiy to`yimli moddalar bilan balanslanganligiga binoan baholanadi. Tipovoy ratsionlar yuqori mahsuldorligini, qayta ishlab chiqarish funktsiyasining normal faoliyatini va oziqni mahsulot bilan yaxshi ta`minlashi kerak. SHuning uchun ham chorvachilikni sanoat nyog`iziga kuchirishda tipovoy ratsionallarning ilmiy muassasalar ishlab chiqadi, xo`jalik sharoitida esa mo`taxassislar maxaliy sharoitlarni hisobga olgan holda ularga tuzatish kiritishlari mumkin.