Tashkent Medical Academy Volume 4

 
shartsiz ta’sirlovchi 5-30 sekund 
davomida
 
2-10 marta takrorlab va mustahkamlanib turgandagina shartli refleks hosil
 
bo‘ladi 
Shartli refleksii hosil bo‘lishi va
 
tormazlanishi bola oliy
 
nerv faoliyatining tipiga ham bog‘liq.
 
Bola ulg‘ayib jinsiy balog‘atga etgan davrda shartli reflekslarning hosil bo‘lishi bir qadar 
sekinlashadi. Yoshi katta bo‘lgan sari harakat reflekslari (yurish, yugurish va boshqalar), og‘zaki 
va yozma nutq reflekslari shakllana boradi. Bolada eng avvalo eshitish, ko‘rish va, asta-sekin 
sezgi, ta’m bilish shartli reflekslari hosil bo‘ladi. Maktab o‘quvchilarida yangi harakat 
ko‘nikmalarining hosil bo‘lishi ularning ongi, maqsadli harakati, fikrlashi, oddiy harakat 
ko‘nikmalarini esda saqlab qolishi va bu xususiyatlarning nerv sistemasida qayta ishlanishi 
natijasida amalga oshadi. 
Bolalarda harakat ko‘nikmalarining hosil bo‘lish tezligi, avvalo, uning ongiga, 
maqsadni qanchalik tushunganligiga, qiziqishiga va ixtiyoriy harakatlarni qanchalik to‘g‘ri 
hamda aniq bajara olishiga bog‘liq. Maktab o‘quvchilarida harakat ko‘nikmalarini hosil 
qilishda, ularni mustahkamlashda va yanada shakllantirishda o‘qituvchi tomonidan ular 
faoliyatini baholab «to‘g‘ri» degan so‘zni takrorlab turilishi amaliyotda ko‘pincha ijobiy natija 
berishi kuzatilgan. 
Vaqtga aloqalar shartli refleks ichki organlardan, to‘qimalardan yoki tashqi 
retseptorlardan nerv sistemasiga boradigan impulslarning so‘z ta’siroitlari bilan bog‘lanishi 
tufayli vujudga keladi. Bunday reflekslarga maktab yoshidan boshlab bolaning kun tartibiga 
rioya qilishi – belgilangan vaqtda uxlashi, uyg‘onishi, dars tayyorlashi, harakatlanishi, dam 
olishi kabilar misol bo‘ladi. Bu reflekslarning barqarorligi nerv 
sistemaning tipiga, qo‘zg‘aluvchangligiga, diqqatni jamlay olishiga va 

---