Təbiət
2009
XII sinif
Kimya
İcbari və seçim kursu
İlin sonunda əldə edilən nəticələr:
İstiqamət: kimyəvi hadisələr
Kim XII. 1. Şagird atomun quruluşunu və onda baş verən prosesləri təsvir edir.
Kim. XII 2. Şagird oksidləşmə-bərpaedici prosesləri xarakterizə edir.
Kim. XII 3. Şagird maddələrin xassələrini atom elektron quruluşu və kimyəvi rabitə
xarakteri ilə əlaqələndirir.
Kim. XII 4. Şagird kimyəvi reaksiyanı kinematik göstəricilərə əsasən xarakterizə edir,
kimyəvi reaksiyanın tarazlığının yönəlməsini qabaqcadan nəzərdə tutur.
Kim. XII 5. Şagird kimyəvi elementlər və onların birləşmə xassələrini xarakterizə edir,
onların əhəmiyyətini müzakirə edir.
Kim. XII 6. Şagird üzvi birləşmələri xarakterizə edir, onların əhəmiyyətini müzakirə edir.
İlin sonunda əldə edilən nəticələr və onların indikatorları
İstiqamət: kimyəvi hadisələr
Kim. XII 1. Şagird atomun quruluşunu və onda baş verən prosesləri təsvir
edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Atomun quruluşu haqqında təsəvvürlərin inkişafı haqqında informasiya toplayır. Referat
•
hazırlayır.
Hər energetik səviyyənin elektronlarının maksimal sayının hesablanılması və orbital sayın
•
elektron formullarının qeyd edilməsi üçün formullardan istifadə edir.
Elektronların bölünməsinin əsas prinsiplərindən istifadə edir, atomların elektron örtüyünü
•
elektron formulları və orbital diaqramla təsvir edir.
Alfa, beta və qamma şüalanmasının xassələri haqqında informasiya əldə edir, göstəriciləri
•
cədvəl şəklində təqdim edir. Onların istifadəsi haqqında müzakirə edir.
Uyğun simvollardan istifadə edir və atom-nüvə reaksiyalarının bərabərliyini təyin edir.
•
Nüvə sintezi və nüvə parçalanması reaksiyalarını fərqləndirir və yazır, onların istifadə
•
misallarını gətirir, kütlənin defekti halını izah edir.
Təb.E. XII. - 1
Təbiət
2009
Ədəbiyyatda əldə edilən göstəricilərin əsasında stabil və qeyri-stabil izotopları fərqləndirir,
•
təbiətdə və insan fəaliyyətində onların əhəmiyyətini müzakirə edir.
Kim. XII 2. Şagird oksidləşmə-bərpaedici prosesləri xarakterizə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Valentlik və oksidləşmə dərəcəsini fərqləndirir və müqayisə edir, element qrupları arasında
•
nömrə və onun valentlik və oksidləşmə dərəcəsi arasında əlaqəni axtarıb tapır.
Oksidləşmə və bərpaedici prosesləri nümayiş etdirmək üçün təcrübələr aparır. Oksidləşdiriclər
•
və bərpaedicilərə misallar gətirir, onların istifadə edilməsini müzakirə edir.
Bərpaedici reaksiyaların yazılışı üçün oksidləşmənin uyğun simvollarından adekvat şəkildə
•
istifadə edir.
Oksidləşmə-bərpaedici reaksiyaları onların növlərinə (mollekullararası, daxilimolekulyar
•
və öz-özünə oksidləşmə-öz-özünə bərpa olunma) əsasən təsvir edir və qruplara ayırır.
Oksidləşmə-bərpaedici reaksiyaların təbiətdə və gündəlik həyatdakı misallarını sadalayır
•
və onların müsbət və mənfi nəticələri barədə fikrini söyləyir.
Sadə qalvanik elementi qurur və onun funksiya mexanizmini izah edir.
•
Elektrolizlə əlaqədar miqdar məsələlərini həll edir.
•
İstehsalatda (məs.,
•
metalların və qeyri-metalların istehsalı, qalvanostegiya) elektroliz
proseslərinin rolunu qiymətlədirir və göstəriciləri axtarır.
Kim. XII 3. Şagird maddələrin xassələrini atom elektron quruluşu və kimyəvi
rabitə xarakteri ilə əlaqələndirir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Müxtəlif növ rabitələrin yaranma sxemlərini hazırlayır, bir-biri ilə əlaqələndirir və onlar
•
arasında fərqləri müzakirə edir, misallar gətirir.
Elementlərin nisbi elektromənfilik əhəmiyyəti cədvəlindən istifadə edir, uyğun hesablamalar
•
aparır, birləşmənin rabitə xarakteri və onların yaranma mexanizmini müzakirə edir.
Struktur formullarını tərtib edir və maddələri rabitə əlamətlərinə əsasən fərqləndirir və
•
rabitənin xarakterinin həmin maddələrin xassələrinə göstərdiyi təsiri haqqında müzakirə
aparır.
İon, atom və molekulyar kristallar modellərini yaradır, quruluşuna görə onları bir-biri
•
ilə müqayisə edir və oxşar quruluşu olan rabitənin xassələrini (ərimə temperaturu, suda
həllolunma, buxarlanma) və onların istifadə edilməsini müzakirə edir.
Təbiətdə mövcud kristal quruluşlu maddələri sadalayır, onları kristal qəfəs növünə əsasən
•
müzakirə edir və onların istifadəsini müzakirə edir.
Təb.E. XII. - 2
Təbiət
2009
Kim. XII 4. Şagird kimyəvi reaksiyanı kinematik göstəricilərə əsasən
xarakterizə edir, kimyəvi reaksiyanın tarazlığının yönəlməsini
qabaqcadan nəzərdə tutur.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Kimyəvi reaksiyanın sürətinin dəyişməsini təyin etmək üçün təcrübə aparır, göstəriciləri
•
qrafik şəkildə təqdim edir və reaksiyanın ani sürətini hesablayır. Uyğun nəticə çıxarır.
Fəaliyyətdə olan kütlə qanunlarından istifadə etməklə hesablamalar aparır.
•
Təcrübələr əsasında çevrilən və çevrilməyən reaksiyalar arasında fərqləri aparır, uyğun
•
bərabərlikləri tapır.
Le-Şatelye prinsipindən istifadə edir, müxtəlif amillərin (təzyiq, maddələrin konsentrasiyası,
•
temperatur) kimyəvi tarazlığa təsirini əvvəlcədən nəzərdə tutur, təcrübə vasitəsilə öz fikirlərini
yoxlayır.
Texnoloji proseslərin optimizasiya zamanı tarazlıq prinsiplərinin istifadə misallarını təhlil
•
edir.
Kim. XII 5. Şagird kimyəvi elementlər və onların birləşmə xassələrini
xarakterizə edir, onların əhəmiyyətini müzakirə edir.
Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird:
Dövri sistemi araşdırır və elementlərin yerləşmə qaydasının pozulma hallarını tapır, həmin
•
pozuntuların səbəblərini izah edir.
IV – VII qrup elementlərinin oksidləşmə dərəcəsinə əsasən həmin elementlərin oksigen
•
birləşməsinin ümumi formulunu hazırlayır.
Eyni qrup (dövr) elementlərini müqayisə edir və onlara uyğun sadə maddələrin xassələrinin
•
(məs., ionizasiya enerjisi, elektrona yaxınlıq, elektromənfilik, atomların və ionların
radiuslarının uzunluqları) dəyişkənlik qanunauyğunluğunu izah edir.
Element və onun birləşməsinin xassələrini təyin etmək üçün təcrübələri planlaşdırır və
•
həyata keçirir.
Elementin və onun birləşməsinin alınması və istifadəsi prosesləri ilə əlaqədar ekoloji
•
problemlər haqqında informasiyanı tapmaq üçün müsahibələr planlaşdırır və aparır, həmin
problemlərin həllində özünün variantını təqdim edir.
Elmi fikirlərin, planların və tədqiqatın nəticələrini vermək üçün lazımi qrafiklərdən,
•
simvollardan və terminologiyadan istifadə edir.
Elementlərin kəşfi və təbiətdə yayılması haqqında informasiya toplayır. Materialı referat
•
şəklində təqdim edir.
Metal birləşməsini təsvir edir, dövri sistem qruplarında və dövrlərində metallar və onların
•
birləşmələrinin fiziki xassələrinin dəyişkənliklərinin qanunauyğunluqları haqqında ehtimalını
söyləyir.
Metalların aktivliyini müqayisə etmək üçün (oksigenlə, maye ilə, turşularla qarşılıqlı təsir)
•
təcrübəni planlaşdırır və həyata keçirir. Nəticələrin düzgünlüyünü metalların elektrokimyəvi
gərginlik cərgəsinə əsasən yoxlayır.
Təb.E. XII. - 3