TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
313 ilkin rəyin şərhçi tərəfindən dəyişdirilməsi, baxış bucağının, yana şım tərzinin başqalaşdırılması və seyrçini qiymət verməyə vadar etmə halları manipulyasiyanın əsas elementi kimi çıxış etdiyindən, analitikşərh proqramlarının televiziyanın sosialpedaqoji funk siyasında yeri ən əsas və önəmli hesab olunur. Bəzən müəyyən dəlil ətrafında verilən şərhin insanların təkcə bu məsələdə deyil, ümumilikdə baxışlar sistemində dəyişmələr yaratmaq gücünə malik olması gerçəklikdir. Bu manipulyasiya dini, irqi ayrıseçkili yin, dözümsüzlüyün aradan qaldırılması kimi müsbət nəticələrlə bərabər, mənfi elementlərin yayılması ilə də seçilir. Manipulya siya qrup və korporativ maraqlara qulluq etdikdə, onun ziyanlı tərəfləri cəmiyyətin həyatında özünü asanlıqla göstərir. Televiziya yayımının əhatəliliyi və ifadə vasitələrinin gücə malik olması təsir imkanlarını daha da çoxaldan amil olduğundan, onun müstəqil ol ması, qrup maraqlarına qulluq etməməsi çağdaş cəmiyyətin infor masiya təhlükəsizliyinin başlıca hədəfi kimi müəyyən edilməlidir. Platon təxəyyülün qavrama prosesində yerini mum plastinka da həkk olunma ilə müqayisə edərək, qalan izin təxəyyül oldu ğunu söyləmişdir. Təxəyyül yaradıcı məntiqə və ənənəyə daha az söykənən, kənar təsirlər nəticəsində asanlıqla dəyişən, müəyyən durumlarda yaranan təəssüratlara uyğun biçimlənən qabiliyyət kimi həm təfəkkür, həm də hiss, obrazlar gücünə malik olduğun dan onun vasitəsilə təfəkkürə, hisslərə təsir etmək olduqca yaxın yoldur. Televiziyanın yaratdığı görk təxəyyül və hisslərə yeriyərək, bu yolla bütünlüklə ictimai şüura təsir etmək imkanı qazanır. Ek randa göstərilən faciə, yaxud dramatik situasiya ona tamaşa edən insanın təxəyyülündə özünü və yaxınını oxşar vəziyyətdə canlan dırır və bu zaman emosional təsir prosesi baş verir, situasiyaya uyğun hisslər meydana çıxır. Faciəni törədən səbəbkarın ekranda göstərilməsi, toplanan bu hisslərin ona qarşı yönəlməsi prosesini həyata keçirmiş olur. Bu zaman mümkün qədər məntiqi düşüncə tərzinin bir kənara qoyularaq, lazımi hissi yaradılmış abhavaya uyğun şəkildə yönəltmək əsas mərhələdir ki, televiziya özünün təbiətinə və imkanlarına görə bunun öhdəsindən asanlıqla gəlir. Kütləvi şüurda təxəyyül bilavasitə imitasiya – özünü başqasının yerində görməklə bağlı olduğundan televiziya malik olduğu vi zual imkanlarından, məhrəm ünsiyyətə girmək qabiliyyətindən bəhrələnib, imitasiyanı asanlaşdırır. Televizorun qarşısında əy ləşən insanın təxəyyülündə imitasiya yolu ilə yaranan rəy və ya nəticə onun sonrakı hərəkət tərzini müəyyən etdiyindən, bu
314 vasitə ilə təsirin özünün gerçək nəticəsini verməsi fikrini cəsarətlə söyləmək olar. Yaddaş və diqqət manipulyasiya prosesində ən vacib element olduğundan – yaddaşda həkk olunan informasiya nın təsir gücü və ekranda baş verənlərə diqqəti cəlb etmək əsas məqsədə nail olmağın yoludur. Televiziya bu imkanlardan bütün mümkün yollarla istifadə edərək həm özünün birbaşa kommer siyayayım maraqlarını ödəmiş, həmçinin manipulyasiya işində vasitə kimi çıxış etmiş olur. Audiovizual informasiyanın yaddaşda qalma ehtimalı böyük olduğu qədər, onu təkrartəkrar göstərmək yolu ilə hər zaman xatırlatmaq imkanı və görüntü, səs fəndləri ilə diqqəti cəlb etmək qabiliyyəti onun birbaşa xidmət etmə məramını dəyişdirərək rəyyaradıcı, təsiredici və manipulyativ vasitə kimi istifadə olunması işinin daha da təkmilləşməsinə gətirib çıxar dı. Nəticədə manipulyasiya ölçüyəgəlməz imkanlar qazanaraq sərhədləri asanlıqla aşmaq gücünü əldə etdi. “Şüur manipulyasi yasının texnoloqları diqqəti cəlb etmək, dəyişdirmək, dağıtmaq, onun davamlı və dözümlü olmasına təsir etmək qüdrətində qıcıq landırıcılara sahibdirlər” (199, səh. 53) və imkanlar audiovizual tərzdə təqdim olunduqda daha qüvvətli, təsirli olur. Diqqətin dö zümlü və davamlı olması hər bir insanın sosialictimai mənşəyi ilə bilavasitə bağlı olduğundan yanaşım tərzinin də bu seqmentlərə hesablanmış şəkildə həyata keçirilməsi mühüm şərtdir. Televiziya bilavasitə informasiya bolluğu, çeşidli yayım vahidləri vasitəsilə hər cür qrupu, seqmenti asanlıqla öz əhatəsinə almaq imkanı na malik olur. Televiziya proqramlaşdırılmasında yaş, cins və məşğulluq maraqlarının dəqiq təyini yolu ilə ünvanlı auditoriya nın diqqətini cəlb edərək yayımı sistemləşdirməklə özünün baş lıca kommersiya marağına qulluq etdiyindən bu, manipulyasiya işinə münbit zəmin və seqmentə uyğun hesablanmış fəaliyyətə imkan yaratmış olur. İnsan yaddaşının imkanları və qavrama, saxlama qabiliyyətindən irəli gələrək ortaya çıxan nəticə – neqa tiv və ya pozitiv rəy yaratmasına baxmayaraq, teztez təkrarlanan ifadə və ya informasiya bilavasitə şüura təsir edərək orada özünə məskən tapır. Məhz bu imkandan şoubiznes, televiziya və reklam işində bəhrələnərək istifadə edirlər. Müəyyən bir informasiya və ya mahnının həddindən artıq dövrlənməsi, reklam və anonsların qısa zaman müddətində teztez göstərilməsi bilavasitə yuxarıda göstərilən xüsusiyyətlə bağlıdır. Lakin burada emosional təsir ami li diqqətdən kənarda qalmamalı, təəssüratın yaddaşa buraxdığı iz unudulmamalıdır. Hisslərə toxunan informasiyanın yaddaşda
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|