TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
305 tətbiqi, daha baxımlı olması üçün forma axtarışları, estetik həllin cəzbediciliyi ciddi zərurət kimi önə çıxır. Azərbaycan televiziyasında uşaq verilişlərinin təhlili televiziya şünaslığın çözümünü gözləyən problemlərindəndir. Böyüməkdə olan nəslin mənəvi tərbiyəsi və onun cəmiyyətə hazırlanması mək təb pedaqogikası, ailə tərbiyə metodları ilə yanaşı, televiziya nın da üzərinə düşən mühüm bir vəzifədir. Müəyyən zaman daxilində əhatə etdiyi məkanın, bəzənsə peyklə yayımlanması he sabına dünyanın bir çox yerlərində eyni bir informasiyanı yaymaq gücünə malik, insanların məişətinə, davranışına, dünyagörüşlərinə nüfuz edərək şəxsiyyətin biçimlənməsində iştirak edən televiziya yayımı, uşaqların da həyatından izsiz ötüşə bilməz. Televiziya ilk yaradılış tarixindən uşaqları bir auditoriya kimi nəzərə alaraq, onla rın zövqünə, qavrama gücünə uyğun, maraqlandırıcı, həvəsyaradıcı tərzdə bilgilərin verilməsi, tərbiyəvi tövsiyələrin çatdırılması yolu ilə mənəviintellektual formalaşmalarında iştirak edən layihələrlə çıxış etməyə başladı. Burada müxtəlif yaş qrupları, onların istəkləri nəzərə alınaraq əyləncəli, intellektual, tədris və musiqili xarakter da şıyan verilişlər müəlliflərin başlıca ideyasını – cəmiyyətə yeni insan hazırlamaq, onun intellektual qabiliyyətini yüksəltmək, bilgilərini zənginləşdirmək, davranış qaydalarını öyrətmək və bununla da, ümumiləşmiş şəkildə desək, lazımi biliklərlə silahlandırmaq, yəni tədris etmək işi uğurla təcəssüm olunmağa başlayırdı. Televiziyada tədris və ya uşaq verilişlərinin özünün lazımi təsirini verə bilməsi üçün günün marağı, uşaqların dəyişkən zöv qü diqqətlə nəzərə alınmalı və onların məhz istədiyi və ya qav raya biləcəyi tərzdə verilişlərlə onlara təsir etmək imkanı əldə etmək olar. Burada mövzu əlvanlığı özünün ekran təcəssümündə uşaq dünyasına uyğun tərzdə biçimlənmiş forma ilə təqdim olunduqda o, ekran qarşısında maraqla əyləşərək, onun üçün nəzərdə tutulan verilişi izləyə bilər. Belə verilişlərin müsbət təsiri barədə müxtəlif mülahizələr və fərziyyələr irəli sürülsə də, bir şey aydındır ki, onlar televiziyadan maraqlandıqları məlumatı almaqla, sevimli personajları ilə görüşməklə dünyagörüşlərini artırmaq imkanı qazanırlar. “Tədqiqatçıların fikrincə, hər gün televiziya qarşısında orta hesabla bir saat oturan uşaqlar özlə rinin inkişaf səviyyəsinə, maraq dairəsinə görə televizora az ba xan yaşıdlarından üstündürlər” (52, səh. 176) və onların televizor vasitəsilə aldıqları bilgilər tədris prosesində köməkçi vasitə ki mi daha ətraflı məlumata yiyələnmələrinə, həmçinin qavranılan məlumatların yaddaşda daha möhkəm qalmasına imkan verir. 306 Verilən informasiya görüntü ilə müşayiət olunduğundan onun təsir effekti çox olmaqla bərabər, yaddaşa həkk olunaraq, uzun müddət özünə yer almasına imkan verir. Deməli, uşaqlar və ye niyetmələr televizor qarşısında oturmaqla həm asudə vaxtla rını səmərəli keçirərək mədəni səviyyələrini artırmaq, həm də müəyyən sahələr ətrafında biliklər əldə etmək imkanı qazanırlar. Uşaq və yeniyetmələr üçün verilişlər, ilk növbədə, yaş qrupları na görə bölünür və onların qavrama imkanlarına uyğun təqdimat formaları seçilir. Azyaşlı və məktəbəqədər uşaqlar üçün hərflərin, sayların öyrədilməsi, gülməli personajların ifasında nağıl danışıl ması, cizgi filmlərinin nümayişi yolu ilə tədris icra olunur və on lara ümumi məlumatlar verilir. İbtidai və yuxarı sinif şagirdləri üçün məzəli əhvalatlar, mahnılar, ensiklopedik məlumatlar, müəyyən sahələr – din, mədəniyyət, davranış və s. üzrə ətraflı məlumat, tədrislə paralel ədəbi əsərlərin səhnələşdirilməsi, uşaq teatrı, rəqs, heyvanlar aləmi ilə tanışlıq, təhsildə uğurları ilə seçilən yaşıdları ilə tanışlıq, idman yarışları, müxtəlif oyunlar üzərində qurulan verilişlər təqdim olunur. Yeniyetmələr və buraxılış sinif şagirdləri üçün intellektual oyunlar, yaşıdlarının üzləşdiyi sosial, psixoloji problemlər, onların yaradıcı fəaliyyəti ətrafında qurulan və daha çox zərərli vərdişlərin əleyhinə təbliğat aparan, onları əməyə, təhsilə, sənətə yönəldən, mənəvi, mədəni dəyərlərə yaxın laşdıran, humanizm, vətənpərvərlik tərbiyəsini aparan verilişlər təqdim olunur. Dünya televiziya təcrübəsində uşaqlar üçün seri allar, silsilə proqramlar və əyləncəli şoular ən çox yayılmış forma kimi neçəneçə nəslin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışdır: SSRİ dönəmində “Gecəniz xeyrə qalsın, körpələr”, “ABVQDeyka”, “Budilnik”, “Nağılların qonağı, “16ya qədər və ondan yuxarı”; ABŞda “Tilsimli küçə”, İtaliyada “Fantastiko”, əksər ölkələrin televiziyalarında “Telepuziklər” serialları böyük tərbiyəvi və öy rədici gücə malik olan layihələr kimi dəyərləndirilməlidir. Azərbaycan televiziyasında da uşaqlara və yeniyetmələrə ün vanlanan verilişlər təqdim olunurdu: “Piri babanın nağılları”, “Poçtalyon əmi”, “Huşsuz”, “Cırtdan və dostları”, “Fırçam, karan daşım var”. Özünün yaradıcı həllinə və mövzu xüsusiyyətinə görə Mərkəzi kanalların verilişlərindən geri qalan və bir qədər primi tiv tərzdə təqdim olunan bu verilişlər seçim imkanı olmadığından azərbaycandilli auditoriya tərəfindən böyük maraqla qarşılanırdı. Çağdaş teleməkanda uşaq verilişlərinin əhəmiyyəti daha da artmışdır. Belə ki, xarici filmlərin geniş yayımlanması, Rusiya və Türkiyə kanallarının ölkədə yayımı, həmçinin peyk antenaları Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|