TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
301 və texniki nailiyyətlər hesabına müxtəlif mövzulu verilişlərin hazırlanmasına yaranmış münbit şərait mavi ekran vasitəsilə müxtəlif ünvanlı vasitələrə qulluq edən spesifik proqramların yaranmasına imkan verdi. Tədrisin cəmiyyətdəki yeri və yeni nəslin biçimlənməsində əhəmiyyəti audiovizual sənət növü kimi televiziyanın yaradıcı imkanlarından bəhrələnərək, onun kütləviliyindən istifadə edərək tədris verilişlərinə yer verilməsi hər bir ölkənin teleyayım işində vacib mərhələ hesab olunmağa başladı. Dövlət televiziya sistemində olan ölkələrdə bu, birbaşa yerinə yetirilirdisə, digər ölkələrdə ictimai və ya kommersiya ka nallarında bu məqsədə yönələn layihələrin maliyyələşməsi yolu ilə dövlətin iştirakı; özünün əhatəsini artırmaq məqsədi ilə tele universitet, teleməktəb, fiziki çatışmazlıqları olan uşaqlar üçün yardımçı ev məktəbi şəklində tədris müəssisələri və kommersiya qurumları maliyyəçi kimi çıxış etdilər. Özünün məzmun və forma xüsusiyyətlərinə görə konkret zaman və məkan kontekstində ün vanlı tamaşaçı kütləsi üçün nəzərdə tutulan belə verilişlər çoxluq tərəfindən deyil, yalnız bunda maraqlı olan şəxslər tərəfindən ba xıldığına görə reytinq vermədiyindən və üstəlik bir çox ölkələrin qanunvericiliyində uşaq verilişlərində reklamın qadağan olunma sı ilə əlaqədar maliyyələşdirilmənin dövlət tərəfindən və ya spon sorların cəlb olunması hesabına aparılması zərurət kimi meydana çıxır.
Sovet dövləti təhsilə yeni kommunist nəslinin tərbiyəçisi, televi ziyaya mühüm ideoloji təbliğat vasitəsi kimi baxdığından bu iki si lahın öz məqsədləri naminə birləşdirilməsini televiziya qarşısında mühüm vəzifə kimi qoydu. Mərkəzi televiziyanın bazası əsasında 1956cı ildə ikinci, üçüncü və dördüncü kanalların açılması və üçün cü kanalın birbaşa teletədris üçün nəzərdə tutulması məhz yuxa rıda dediyimiz ideoloji yük daşıyan təhsil siyasətinin mavi ekran vasitəsilə də evlərdə yeniyetmələrə, gənclərə çatdırılması məqsədi daşıyırdı. Bu kanal vasitəsilə ədəbiyyat, coğrafiya, tarix, sovet hü ququnun əsasları, fizika dərsləri tədris olunur və əyani vasitələr, həmçinin çəkilmiş filmlər, çarxlarla tədris olunan materialın effek tiv təsiri yaradılırdı. 3cü kanal vasitəsilə həm də qiyabi təhsil alan tələbələr üçün fəlsəfə, elmi kommunizm, Sov. İKP tarixi, riyaziy yat və digər fənlər tədris olunurdu. Həmçinin müxtəlif sahələrin mütəxəssislərinin təkmilləşdirilməsi üçün təsərrüfat, iqtisadiyyat, əməyin təşkili, eləcə də müəllim, həkimlər üçün spesifik verilişlər hazırlanırdı. Xarici dili müstəqil öyrənmək istəyənlər üçün və ayrıca orta məktəb proqramına əlavə olaraq öyrətimi həyata keçirən xarici 302 dil verilişləri – ingilis, alman, ispan, fransız dili dərsləri aparılırdı. Həmçinin kanalın işinə görkəmli alimlərin, ixtiraçıların və sənət adamlarının cəlb olunması ilə müxtəlif sahələr üzrə bilgilər siste minin yeniləşdirilməsi, elmitexniki yeniliklərin istehsalata tətbiqi prosesində televiziya mühüm rol oynayırdı. Şahmat, davranış, este tika, nitq dərsləri də bu sahə ilə maraqlananlar üçün olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edən verilişlər kimi Mərkəzi televiziyanın 3cü ka nalında özünə yer almağa başladı. Mərkəzi televiziyanın bu təcrübəsi icbari qaydada yerlərdə də tətbiq olunmağa başladı və Azərbaycan televiziyasında tədris verilişlərinə yer ayrıldı. Burada müxtəlif fənlərlə yanaşı, xarici di lin tədrisi üçün verilişlər ekranda görünməyə başladı. Həmçinin nitq mədəniyyəti, davranış mədəniyyəti və şahmat dərsləri də Azərbaycan tamaşaçısının ixtiyarına verildi. Müstəqillik qazandıqdan sonra Azərbaycan televiziyası və yeni yaranan kommersiya televiziyaları tədris funksiyasına, o cümlədən teledərslərə bir qədər az diqqət ayırmağa başlıdı. Aydın Dadaşo vun “sosial televiziyanın strukturunda tədrisin ekran kommuni kasiyasına qoşulması mühüm yer tutsa da, keçid və müstəqillik dövründə sosial sifarişin olmaması bu prosesi ləngitdi” (23, səh. 144) deməklə ölkəmizin efir məkanında tədris verilişlərinin azlığını sosial sifarişin olmaması ilə izah etməsi, hesab edirik ki, bir qədər səthi yanaşma ilə bağlıdır. Belə ki, məhz müstəqillik qazandıqdan sonra ölkənin təhsil sistemində yeniliklər tətbiq edilməyə, köhnə metodlardan, dərsliklərdən imtina olunmağa başlanıldı. Ölkənin müharibə ilə üzləşməsi, iqtisadi çətinliklər yeni dərslik çapını bir qədər ləngidir, yeni tətbiq olunan test qəbul imtahanları sistemini təbliğ edəcək və abituriyentləri, məktəbliləri buna uyğunlaşdıra caq vəsaitlərin az olduğu vaxtda, məhz dövlət televiziyası bu işi tamlıqla üzərinə götürməli olduğu halda, bunu etməməklə milli təhsil sistemində öz iştirakını heçə endirərək üzərinə düşən mü hüm ictimai vəzifənin icrasından boyun qaçırmış oldu. Burada televiziya rəhbərliyinin səriştəsizliyi və yeni qaydalar sistemində tamaşaçının tələbini duymaq əvəzinə, göstərişlər gözləməsi ilə izah olunan diqqətsizlik böyük rol oynamış oldu. Yuxarıda sada lanan faktları əsas gətirərək, müəllifin sosial sifarişin olmadığı fikri ilə razılaşmayaraq, problemin dövlət televiziyasının istər birinci, istərsə də ikinci kanalının bu işə dövlət təhsil sisteminin maraqları prizmasından baxmaması ilə izah etmək olar. Müəllifin dediyi kimi “...inkişaf etmiş dünya dövlətlərində isə tədris bütünlüklə ekran kommunikasiyasına qoşulmuşdur” (23, Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|