TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
291 dillə təqdim olunduğu elmibədii tipə isə – “Etnoqrafik etüdlər” (rejissor – Rövşən Almuradlı) kimi filmləri aid etmək olar. Nazim Abbasın “Azərbaycan təbiəti” filmi çoxçalarlı Azərbaycan təbiətinin əsrarəngiz gözəlliklərinin çatdırılması, göstərilməsi baxımından olduqca əhəmiyyətli və vacib hadisə kimi televizi ya məkanında özünə layiqli yer ala bilmişdir. Peşəkar rejissor və operator işi təbiətin ən gözəl guşələrinin müşahidə edilərək videotablosunun yaranmasına imkan vermişdir. Musiqi ilə gö rüntünün qarşılıqlı həmahəngliyini televiziya sənətinin tələbləri çərçivəsində özünün dərinliyi, rəngarəngliyi ilə verməyə nail ol muş Nazim Abbas, kütləvi tamaşaçıda bu təkrarsız mənzərənin təəssüratını yaratmaqla bərabər, sosial, mədəni, həmçinin ekoloji sahədə təbliğatı yerinə yetirmiş olur. Azərbaycan tamaşaçısı ek ran vasitəsilə bütövlükdə təbiətin mənzərəsini müşahidə etməklə bərabər, rejissorun yaratdığı teledünyaya daxil olaraq, onu həm də duyur və sevir. “Azərbaycan mətbəxi” (SOY) filmində isə gənc rejissor Səyavuş Hüseynli bilavasitə mədənimaariflənməyə həsr olunmuş, elmi, həmçinin də kütləvi əhəmiyyət daşıyan ideyanı bədii ifadə va sitələri ilə ustalıqla çatdırmağa nail olur. Qədim kökləri olan milli mətbəximizin ən ləziz nemətlərinin hazırlanması sirlərini peşəkar aşpazların canlı şərhi və bu şərhi milli oyun havalarının müşayiəti ilə dinamik həll etməsi tamaşaçının marağına səbəb olur. Filmin yaradıcısı onu əyani vasitə kimi xanımların, aşpazların istifadəsi üçün çəksə də, özünün yaradıcı üslubunu, axtarışlarını da tətbiq etməklə mükəmməl ekran nümunəsinin ərsəyə gəlməsinə nail olmuşdur. Dörd saat həcmində olan film milli mətbəximizin in cəliklərini, bişirilmə texnologiyasının əsaslarının yaşadılması və audiovizual formatda gələcək nəsillərə ötürülməsi ilə barəbər, özünün yaradıcı fəndləri, maraqlı tapıntıları, dinamikası, görüntü zənginliyi, estetik həlli ilə televiziya filmləri arasında yerini alma ğa layiqdir. ATVdə “Tanımadığımız tanışlar”, “Azərbaycan sirləri” filmlər silsiləsində Azərbaycan televiziyasının, mədəniyyətinin, ictimai, mədəni həyatda mühüm yeri olan insanların həyat və yaradıcılı ğı önə çəkilmişdir. Azərbaycan televiziya aləminin “Azərbaycan sirləri” layihəsi bir çox tarixi məsələlərə fərqli yanaşmanı ortaya qoyur və bu yanaşmanı mükəmməl, rəvan mətnli ifadə ilə əks etdirirdi. Bir çox hallarda isə layihə real tarixi hadisələrlə mif və əsatirləri paralel apararaq, əsl tarixi gerçəyin üzə çıxarılmasına
292 nail olurdu. Qax, İlisi, Lahıc, Qəbələ, Qalakənd, Qız qalası, Şirvan şahlar sarayı haqqında çəkilmiş filmlərin mükəmməl dramaturji quruluşu tamaşaçını ekran qarşısında həyəcan içində saxlayaraq, tarixi gerçəkliyi üzə çıxara bilmişdir. “Tanımadığımız tanışlar” filmlər silsiləsi Azərbaycanın müxtəlif sənət sahələrində sözü və çəkisi olan görkəmli insanlarının keçdi yi həyat yolunu, uğurlarını, çətinliklərini əks etdirməklə onların mükəmməl portretinin yaranmasına nail ola bilmişdir. Hər iki proqramın struktur və məzmunu televiziya yaradıcılığı işində xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Lakin bütün bu yaradıcı axtarışlara, uğurlu ekran nümunələrinə baxmayaraq, bir çox hallarda ekranlarda yaradıcı cəhətdən qüsur lu olan elmikütləvi filmlər də özünə yer alır ki, bu da mədəni maarif funksiyasının icrasını zəiflətmiş olur. Son illərdə sənədli filmlərə yaranan daha böyük maraq elmikütləvi filmləri bir qədər diqqətdən kənarda qoymuşdur. Elmipublisistik, elmibədii filmlərin yaranması ölkə teleməkanı üçün olduqca vacib bir hadisə kimi dəyərləndirilməlidir. Mədənimaariflənmə yükü daşıyan müəllif proqramlarının yayı mının təşkili telekanallar qarşısında əsas vəzifə kimi durur. Televi ziya özünün təşəkkül dönəmində bütün sahələrin peşəkarlarının işə cəlb olunması ilə mədənimaarifçilik yükü daşıyan proqram ların yaranmasına çalışdı. Müxtəlif sahələri əhatə edən proqram larda peşəkarların tədqiqatı, araşdırması, yeni faktarı söyləməsi olduqca uğurlu və tamaşaçıya təsir edən cəhətlərdir. Azərbaycan teleməkanında müəlliflərin yaradıcı işə cəlb olun ması, müəllif proqramlarının yaranması olduqca ciddi, yaradıcı, maarifləndirici, həmçinin ictimai əhəmiyyət daşıyırdı. 1991ci ilin sonu, 1992ci ilin əvvəllərində AzTVnin ekranında “Videokanal” silsiləsi ilk müəllif proqramı kimi qeyd oluna bilər. Həmçinin AzTVdə Aydın Məmmədovun “Astana” (1990), Mehriban Vəzirin “Həftəaşırı” (1994), Camal Yusifzadənin “Televiziya videosalo nu”, “Space” kanalında Nərgiz Cəlilovanın “Azərbaycan musiqi si antologiyası” (1997), “Vizit”(1997), Mehriban Ələkbərzadənin “Fövqəldünya və mən” (1997), “Telebenefis” (1997), “Persona” (2000), “Azərbaycan xanlıqları” (2002), ANS kanalında Mirşahin Ağayevin “Təmiz söhbət” (1998), Sevil Nuriyevanın “Sevilən saat” (2000), ABA kanalında “SOY production”ın istehsalı “Qırmızı xətt” silsiləsi (2000), “Lider” kanalında “Proyekt 066” (2000) uğur lu müəllif layihələri kimi qeyd oluna bilər.
293 Mehriban Ələkbərzadənin “Telebenefis” müəllif proqramında milli teatr sənətində özünün dəstxətti olan böyük sənətkarlar haqqında indiyədək deyilməmiş faktlarla zəngin məlumatlar ve rilir, yaradıcı cəhətlər açıqlanırdı. Müəllifaparıcı teatr sənətini mükəmməl bildiyindən, onu duyduğundan peşəkar yanaş ma sı ilə tamaşaçının maariflənmə işinə bilavasitə xidmət edir di. Teleməkanda səs salan və tamaşaçılar tərəfindən sevilən bu proq ramda maraqlı rejissor işi, yaradıcı yanaşma, məzmundan irə li gələn forma axtarışı kifayət qədər ustalıqla icra olunur du. “Telebenefis”də tapılan maraqlı forma “Persona” layihəsinə cəsarətlə tətbiq olunaraq, yaradıcı kamilliklə istifadə olunurdu. “Persona”da Mehriban Ələkbərzadə ictimai və mədəni həyatda yeri olan tanınmış adamlarla həmsöhbət, olaraq onların insani keyfiyyətlərinin açılmasına çalışırdı. Tamlıqla söhbət üzərində qurulan proqramda aparıcı xüsusi bir aura yaradaraq, gedişa ta ağırlıq gətirərək həmsöhbətinin etirafına nail olmaq istəyirdi. ANS kanalında Mirşahin Ağayevin “Açıq söhbət” layihəsində də ictimaisiyasi və mədəni həyatda tanınmış insanlarla söhbət zəminində tamaşaçıya məşhurların iç dünyasının açılışı başlıca məqsəd daşıyırdı. Peşəkar jurnalist yanaşması, düzgün qurulmuş suallar həmsöhbətin etirafına gətirib çıxarmaqla aparıcımüəllifin uğurunu təmin edirdi. Mirşahin Ağayevin ölkə telejurnalistikasın da tanınan sima olması, ən qaynar vaxtlarda reportyor fəaliyyəti və hələ dövlət televiziyasının ekranında yer alan “Xəbərçi” proq ramının ilk aparıcısı kimi ciddi imic qazanması söhbətin gedişinə təsir etməklə bərabər, onun tamaşaçı tərəfindən baxılmasını da təmin etmiş olurdu. Azərbaycan tarixinin əhəmiyyətli hissəsi olan XVII–XIX əsr xan lıqlar dövrünü araşdırma predmeti kimi əsas götürən “Azərbaycan xanlıqları” telelayihəsi özünün ictimai əhəmiyyətinə görə mühüm yer tutur. Sovet dövrü dərsliklərinə salınmayan, gizli arxivdə gizlədilən faktların açılması baxımından böyük maarifləndirmə işi aparan layihə tarixə fərqli, obyektiv münasibət kimi ciddi əhəmiyyət daşımış olur. Xanlıqlar ətrafında yaranan düzgün ol mayan rəyi dəyişdirmək, onların milli dövlətçilik tariximizin bir parçası olması fikrini aşılamaq kimi məqsədləri qarşıya qoyan müəllif mədənimaariflənmə işində böyük yer alan tarixin televi ziya vasitəsilə təbliği işinə nail ola bilir. Görüntü həllində əhatə olunan dönəmin lent həllinin mümkünsüzlüyü və indiyədək bu dönəm barədə cəmisi bir filmin – “Fətəli xan”ın olması görüntü həllini çətinləşdirir və layihəni daha çox, söhbət üzərində qurul Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|