TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
285 viziya kanallarında istehsal olunan “Orson Uelsin yazı dəftərçəsi” və “Orson Uelslə dünyanın dörd yanı” (rejissor O. Uels, Böyük Britaniya), “Sehrli fleyta” və “Mərasim” (rejissor İ. Berqman, İs veç) və başqa filmlərin uğurundan danışmaq olar. Sənədlixronika serialları “Kapitan Kusto” (Fransa), “XX əsr” (Fransa), “Adi Fa şizm” (SSRİ), “Hitlerin son günləri”, “İkinci Cahan Savaşı” (Böyük Britaniya) çağdaş televiziya ekranlarında ardıcıl göstərilən sənət nümunələri kimi özünün tarixi maarifçiliyini və sənət axtarışları ilə yenilikçiliyni yaymış olur. Azərbaycan televiziyasında telefilm sənəti elə təşəkkül dövrü nün ilk dönəmindən yaranmağa başladı. Azərbaycan televiziya sında çəkilən ilk sənədli film rejissor Arif Babayevin 1959cu ildə çəkdiyi “Dostluğun dili” adlı film oldu. 1960cı ildə ekranlarda görünən “Mənim respublikam haqqında hekayət” adlı A. Babaye vin filmi televiziya yaradıcılığında milliliyin başlanğıcı sayıla bilər. İstər həmin illərin siyasi, ideoloji “istiləşməsi”, istərsə də televizi yaya toplaşan vətəndaşsənətkarlar Azərbaycanın salnaməsini yaratmaq üçün geniş imkanlar qazanmışdılar. O dövrdə çəkilən filmlərdə Azərbaycan və onun mənəvi, maddi sərvətləri təbliğ olu nurdu. 1970ci ildə ən irimiqyaslı iş 6 seriyalı “Sovet Azərbaycanının salnaməsi” adlı televiziya filmi oldu. Bu filmin ərsəyə gəlməsin də rejissorlar N. Abbasov, R. Şabanov, O. Babazadə, T. Bəkirzadə, A. Kazımov çalışmışdılar. Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qu rulmasının 50 illiyinə həsr olunmuş film bütöv dövrün siya si, mədəni, iqtisadi inkişafını, rus ordusunun gəlişini, müharibə və orada xalqımızın iştirakı, sonrakı quruculuq dönəmini əks et dirərək, bədiisənədli hesabatı xatırladırdı. Təkrarsız və ələ düşməz kadrların qorunması baxımından bu film bu gün də bö yük əhəmiyyət daşıyır. Rejissor kimi maraqlı tapıntıları və yenilikləri ilə ekranlara gə lən Vasif Babayev birbirinin ardınca kifayət qədər maraqlı filmləri ilə tamaşaçılarda tamam fərqli görüntü təəssüratı yaratdı: “Sovet Azərbaycanı – Oktyabrın övladı”, “Azərbaycan iri addımlayır”, “Zaman və adamlar”, “Xuraman”, “Həqiqət anı” və digər filmlər yeni bir mərhələnin – təsvir və araşdırma, mənzərəlilik və drama turji modelin vəhdətində olan filmlərin əsasını qoydu. Azərbaycan televiziyasında 1960cı illərdən başlayaraq “Bu, Səttar Bəhlulzadədir” (müəllif – Anar, rejissor – R. Axundov), “Bi zim qadınlar” (müəllif – M. Mikayılzadə, rejissor – N. Yüzbaşov), “Üzeyir Hacıbəyov” (müəllif və rejissor – K. Kərimov), “Hakim” 286 (müəllif – N. Rəhimov, rejissor – O. Babazadə), “Şəhərin ritmləri” (müəllif və re jis sor – R. İsmayılov) “Bakı və bakılılar” (müəllif – C. Əlibəyov, re jis sor – N. Abbasov), “Bakı dünən, bu gün, sabah” (müəllif – Ə. Əli ye va, rejissor – R. Şahmalıyev) və digər ölkəmizin maraqlı yerlərinə, həm çinin qədim sənət növlərinin yaranmasının təsvirinə həsr olunmuş çoxlu sayda filmlər istehsal olundu. Televiziya bədii filmi janrında “Aygün”, “İnsan və zəncir”, “Yun şal”, “Poçt qutusu”, “Quzu”, “Bizi dağlarda arayın”; musiqili te lefilmlərdən rejissorlar A. Qazıyev, T. Mirzəyev, R. Mirzəyevin “Təs nif”, “Şur”, “Sevinc”, “Salam, Zeynəb”, “Qaya”nın mahnıla rı”, “Dir çəliş”, “Oxuyur Qasımova bacıları”, “Üç çeşni”, “Respub likamı vəsf edirəm”, “Odlar yurdunun melodiyaları” kimi filmləri tamaşaçı rəğbətini qazanmaqla bərabər, televiziya sənətində mədəni, ədəbi irsimizin ekranlaşdırılması ilə yanaşı, sənətkarlıq axtarışlarına, yenilikçiliyə və televiziya yaradıcılığında artıq biçimlənən yeni üsulların, metod və tapıntıların tətbiqinə rəvac vermiş oldu. Televiziyaya cizgi filmi “Danışan ocaqlar” (müəllif və rejissor – Rasim İsmayılov, operator – Vaqif Behbudov) filmi ilə gəldi, ilk rəngli cizgi filmi isə “Qırmızılar, qaralar və başqaları” oldu; sonra kı dövrdə rejissor və operator – Vaqif Behbudovun “Göyçək Fat ma”, “Sağol, Vəfalı”, “Möcüzəli ada”, “Başlanğıc”, “Qız qalası” və digərləri Ümumittifaq film festivallarında mükafatlandırıldılar. Bu yaradıcılıq ənənələri televiziya filminin mədənimaarif işində böyük əhəmiyyətindən, onun görüntü və nitq vəhdəti ilə tarixi faktları, informasiyanı, ədəbi əsərləri çatdırmaqla bu günün ta maşaçısının mədəni, intellektual səviyyəsinin artmasına, onun daha da dünyagörüşlü olmasına xidmət edir. Televiziya düşüncə tərzinə təsir etməklə onun biçimlənməsində böyük rol oynadı ğından ekranda nəyin və hansı tərzdə verilməsi olduqca vacib və əhəmiyyətlidir. Televiziya filmləri janr fərqindən asılı olmaya raq, bilavasitə mənəvi tərbiyə işinə yönələn ən təsirli vasitə kimi mədənimaarif işinin qurulmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Mədənimaarif funksiyasına xidmət edən sənədli və elmikütləvi filmləri qeyd etmək gərəkdir. Tədris və cizgi bədii filmləri televi ziyanın digər funksiyalarının yerinə yetirilməsində daha çox işti rak etdiyindən, bu barədə aşağıda qeyd edəcəyik. Bədii televiziya filmləri ədəbi əsərlərin reproduksiyası baxımından mədənimaarif işini görürsə də, özünün təsir dairəsinə görə, daha çox, əyləncə xarakteri daşıyır. Cizgi filmləri içərisində böyüklər üçün nəzərdə tutulan elə nümunələr var ki, orada mədənimaarif işini aydınlıqla Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|