TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
280 Naxçıvan Poeziya Teatrının “Ana” (H. Cavid), C.Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrının “Dəli Kür” (İ.Şıxlı), “Cavad xan” (N. Məmmədova), H. Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrının “Bəxt üzüyü” (V. Səmədoğlu), “Qınamayın məni” (Ş. Arif), N. B. Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrının “Ölülər” (C. Məmmədquluzadə) tamaşaları bu gün də televiziya seyrçilərinin yaddaşında dərin iz buraxmış, yeni nəslin mənəvi tərbiyəsində mühüm yer tutmuş, onların bədii ədəbiyyatla, dra maturgiya ilə tanışlığını təmin etmiş, teatra maraq oyatmışdır. Bir çox tənqidçilər tamaşaların televiziya vasitəsilə verilməsini tamaşaçıları teatra getməkdən çəkindirən bir hal kimi də yərləndirirlər. Burada nə qədər həqiqət olsa da, televiziyanın küt ləviliyi və onun Respublikanın bütün yerlərini əhatə etməsi baxımından bu vasitədən istifadə edərək teatr tamaşalarının verilməsini mənəvi tərbiyə işində olduqca böyük addım hesab edərək, vacibliyini qeyd etməliyik. Zaman göstərdi ki, tamaşaçı teatr aurasını, canlı aktyor ifasını qiymətləndirərək mədəniyyət ocaqlarına baş çəkməyi özünün asudə vaxtının bir hissəsi kimi dəyərləndirməkdə davam edir. Lakin bir çox tamaşalar tədricən repertuardan çıxarılır, aktyorlar dünyasını dəyişir və bu səhnə nümunələrinin ekranlaşdırılması indiyədək mümkün olmayan teatr sənətinin yaşadılaraq yeni nəsillərə çatdırılması işini həyata keçirir. Məhz bu sosial varislik funksiyasına görə çağdaş tamaşa çı, teatrsevər və yetişən nəslin nümayəndələri A. İsgəndərovun, M. Məmmədovun, T. Kazımovun və başqa böyük rejissorların yaradıcılıqlarını, milli teatr sənətimizdə iz buraxan aktyorların ifa tərzlərini görüb, bu barədə təsəvvürə malik olurlar. Televizi yada, həmçinin səhnədə səs salan və dövrünün möhtəşəm sənət nümunəsi sayılan əsərlərin çəkilərək qorunması, yayımlanması teatr prosesinə müsbət təsir edərək, yeni yaradıcı nəslin formalaş masında, onların işlərində özünün təsirini göstərmiş olur. Teatr tamaşalarının ekranlaşdırılmasından söz açmışkən bu işə daha geniş yer ayıran və böyük yaradıcılıq ənənəsi olan Azərbaycan Dövlət Televiziyasının işini yüksək qiymətləndirməliyik. Azər baycan Milli Teatrının son 40 ildəki ən yaxşı nümunələri məhz bu televiziyanın videotekasında qorunub saxlanılır və tamaşaçıla ra göstərilir. Azərbaycan Televiziyasının bu sahədəki çoxillik ənənəsi və yaradıcı metodları digər kanalların işinə də təsir etmişdir. Re jissorlar Tariyel Vəliyev, Tofiq Zeynalov, Elxan Məmmədov və digərləri səhnə sənətinin ən maraqlı nümunələrinin ekranlaşdırıl ması işində özlərinin yaradıcı üsullarından, axtarışlarından geniş 281 istifadə edə rək televiziya ilə teatr estetikasının harmoniyasını, üz vi vəhdətini qurmaq, teatr poetikasının ekran təcəssümünü sax lamaq və səhnə sənətinin prinsiplərini, onun canlılığını, yaratdığı aurasını qorumaq kimi üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirməklə maraqlı ekran nümunələrinin müəllifi kimi çıxış etmişlər. Teatr tamaşasının ekran həllində quruluşçu rejissorun təfsirindən irəli gələn abhavanın qorunaraq ifadə vasitələri ilə mövzuide yanın bədii həllinin açılışının, aktyor ifasının geniş mənada incəliklərinin, xüsusiyyətlərinin saxlanılması olduqca mühüm vəzifədir. Görüntünün dinamikası, kadr və rakurs dəyişimi, onun temporitmi tamaşanın ümumi temporitmi ilə uyuşmalı, onun la vəhdət şəklində çıxış etməlidir. Əks halda yaranmış uyğun suzluq tamaşanın təsir gücünü zəiflədə, rejissor və aktyor işinin başlıca uğurlarını heçə endirə bilər. Teatr sintetik sənət kimi bir neçə sənət növünün birləşməsindən meydana gəlir və bu vəhdətin üzvi şəkildə tamaşanın ümumi poetikasına uyğun olması vacib şərt, tamaşanın uğuru sayılır. Televiziya teatrında isə artıq hazır tamaşanın işinə daha bir neçə televiziya sənətləri qoşularaq, ümu mi poetikanı biçimləndirirlər. Rejissor, operator, montajçı, səs rejissoru və digər peşə sahibləri özlərinin yaradıcı fəaliyyətlərini artıq hazır olan səhnə əsəri nümunəsinə uyğunlaşdıraraq bitkin, bədii cəhətdən kamil ekran nümunəsinin meydana çıxılmasına ça lışmalıdırlar. Bütün bu sənətləri tamaşa ətrafında birləşdirən isə televiziya rejissorudur. Dramaturji materialdan, teatrın yaradıcılıq yolundan xəbərdar olan rejissor, həm də səhnə təfsirinin müəllifi quruluşçu rejissorun yaradıcı üslubunu, poetikasını duymalı, ta maşanın ümumi abhavasını hiss etməlidir. Burada mühüm amil kimi televiziya sənətkarlarının fərdi ya radıcı yanaşmaları qeyd olunmalıdır. B. Qurbanovun “Tamaşaçı həmin əsərlərə, bir növ, televiziyada çalışan sənətkarın gözü ilə baxır, onun bədii zövqünün, intellektual səviyyəsinin, fərdi is tedad və qabiliyyətinin təsiri altına düşür” (54, səh. 59) fikrində televiziya işçisinin bədiiyaradıcı imkanları, onun estetik zövqü kontekstində teatr tamaşasının ekran həllində yeni imkanlar aç maqla, tamaşaçının zövqünə müsbət təsir edə, onun bədiiestetik tərbiyəsinin düzgün biçimlənməsində iştirak edə biləcəyi vurğu lanır. Lakin televiziya işçisinin sənətkarlıq qabiliyyəti, istedadı, peşəkarlığı yetərincə olmayanda biz bəsit, zövqsüz halda televizi ya dilinə çevrilən, sönük teatr tamaşalarının şahidi ola bilərik ki, bu da tamaşaçının bədiiestetik tərbiyəsinə mənfi təsir göstərməklə, onun zövqünə də xələl yetirmiş olur. Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|