TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
294 masına səbəb olur. Bu isə tamaşaçı diqqətini çəkmək baxımından qeyrirealdır. Bir çox hallda görüntü həlli olmayan teleçıxış yoru culuq yaratmaqla, tamaşaçını kanalı dəyişməyə sövq edir. Qarşısında mədəni, sosial, ictimai problemlərin araşdırılması, tarixi gerçəklikləri tamaşaçı üçün yeni olan faktlarla zəngin bir tərzdə təqdimatı kimi vəzifələr qoyan “Qırmızı xətt” silsiləsi özü nün dramaturji strukturuna və formasına görə televiziya verilişinin poetikasına yaxın olsa da, burada film elementlərindən məharətlə istifadə olunması ona yeni, fərqli bir biçim təqdim edirdi. Rejissor mövcud formalardan bəhrələnərək, onların simbiozunu yaratmaq la tamaşaçıya gündəlik həyat ritminə yaxın tərzdə problemi, reallı ğı, həqiqəti qabardaraq, onun altından xətt çəkir. “Saray sakinləri” (2000) filmində Saray qəsəbəsində zehni cəhətdən qüsurlu uşaq ların real həyatı və arzuları axarında qayğı, diqqət həsrəti özü nün bədii tərzdə təqdimatını tapa bilir. Filmin dramaturji həlli xronoloji ardıcıllıqla uşaq evinə daxil olaraq oradan çıxana qədər uzanan məsafə üzərində qurulmaqla, özünün toqquşmasını vali deynini gözləyən qızın ağlamasında tapır. Rejissor ümumi tempo ritmi, dinamikanı, dəyişkənliyi ifadə vasitəsi kimi təqdim etməklə, əslində, bu ziddiyyəti yetişdirir – sakit axarlı adi bir gün, hər şey olduğu kimi gedir, uşaqlar sanki, xoşbəxt görünür və birdən onla rın həyatında iz buraxan əsas məqam açılır. Məhz qayğı, valideyn həsrəti və illərlə övladına baş çəkməyən valideynin xəyali obrazı ziddiyyətin kökündə durur. Filmdə valideynin axtarılıb tapıla raq onun ittihamı, özünü müdafiəyə durması ilə problemin şərti həllinə nail olmaq cəhdinin olmaması olduqca uğurlu bir hadisə kimi dəyərləndirilə bilər. Hər şey o məkanda başlayır və elə onun divarları arasında da bitir. Montajda videoeffektlərdən, keçidlərin mənalı alınması üçün tapıntılardan istifadə edən rejissor publisisti kanı televiziya dilinə çevirərək kadrarxası monoloqla deyil, bitkin görüntü ilə “danışır”, problemin gücünü, mahiyyətini, dramaturji ziddiyyəti və onun sakit finalını göstərir. Tamaşaçı problemdən agah olur, onu görür, yaşayır və özünə lazım olan nəticəni çıxara bilir. Çünki film pedaqoq rolunu oynayaraq, dərs keçməkdən çox uzaqda duraraq, düşünməyə imkan verərək nəticənin tamaşaçının özü tərəfindən çıxarılmasına imkan yaradır. Rejissorun “Bakı binaları” (2001) filmində isə albom janrının fəndləri özünü bariz şəkildə göstərir. Səyavuş Hüseynli memar lıq cəhətdən sənət incisi olan Bakı binalarının obrazını yarat mağa çalışır. Binaların görüntüsü, memarlıq üslubunun başlıca cəhətləri, tarixi barədə məlumatlar maraqlı operator işinin köməyi 295 ilə bəzən gündəlik qayğılarımızda nəzərdən qaçırtdığımız inciləri göstərməklə çatdırılır. Lakin rejissor burada da bədii elementlərə – səhnələşdirmələrə əl ataraq, əsrin əvvəlində özünün inkişafını yaşayan Bakının ruhunu, həyat tərzini göstərməyə çalışır. Apa rıcının nitqi ilə A. Nağıyevin pul qəbzinə gözünü yumaraq imza atması səhnəsində zaman məfhumunu aradan götürməyə çalışan rejissor dünənə – binaların tikildiyi günlərə bir xəyali körpü ya ratmaqla, həm də informasiyanın çatdırılması üçün təkcə yorucu bina kadrları və ya arxiv materialları ilə kifayətlənməyərək, di namika ilə zənginlik yaratmağa çalışır. Binaların üzərində olan naxışlardan keçid elementi kimi istifadə edən rejissor, aparıcını o dövrə aid geyimdə eyvanda oturdaraq, danışdığı əhvalatın özü tərəfindən ifa olunmasını bir yaradıcı fənd kimi uğurla həyata ke çirir və filmin ümumi üslub cəhətlərinə uyğun tərzdə yenə zaman dəyişimini göstərir. Keçidlərin formaca yeni, görünüşcə maraqlı bir tərzdə edilməsi filmin ümumi dinamikasını artırmaqla, ona baxımlılıq verir. Rejissorun mizankadrları kifayət qədər tempo ritmə uyğun, ifadəli və ideyamövzunun uğurlu yozumu ilə vəhdət şəklində verməsi onun yaradıcı uğuru sayıla bilər. Səyavuş Hüseynli açıq havada olan muzeyin incəliyini, ecazkarlığını du yur, tamaşaçıya zövq almağa imkan verir, sonra bu günə qayıdır və göstərilən gözəlliyə öldürücü zərbəni – yeni binaların heç bir memarlıq əhəmiyyəti daşımadığını göstərir. Bu filmdə biz təkcə memarlıq tariximizin təbliği, Bakının yaxın tarixinin araşdırılma sını deyil, sakin və onun şəhər davranışının biçimlənməsinin bədii həllini görürük. “Qırmızı xətt” silsiləsindən “Təhlükəli nikah” (2000), “Təriqət toru” (2000), “Dilənçi peşəsi” (2001), “Əsirlər” (2001), “Qırmızılar” (2001), “Qara daşların əfsanəsi” (2001), “Pulun o biri üzü” (2001) kimi filmlər qaldırılan problemlər və tarixi, sosial əhəmiyyət daşı yan faktların tamaşaçının mədənimaariflənməsində böyük yer tut ması baxımından uğurlu ekran layihəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Mədənimaariflənmə işində mədəniyyət proqramlarının xüsusi yerini qeyd etməliyik. Mədəniyyət proqramlarının tamaşaçının ma ariflənməsində əhəmiyyətli yeri vardır. Bu tipli proqramlar tamaşaçının sənət dünyasından, mədəniyyət aləmindən xə bər ləri öyrənməsinə, onun zövqünün, estetik dünyagörüşünün biçim lənməsinə xidmət edir. Azərbaycan teleməkanında mədəniyyət aləmindən ilk xəbər ye tirən “Mədəniyyət xəbərləri” proqramı oldu. Özəl telekanal lar pərvəriş tapdıqca, biribirindən dürlü proqramlar efirlərdə Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|