TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
296 gö ründükcə “Mədəniyyət xəbərləri” arxa plana keçdi və tamam unuduldu. Bununsa başlıca səbəbi verilişin günün tempindən, seyrçinin gözlədiyi dinamikadan uzaq olması idi. Dramaturji mo deli mükəmməl olmayan bu veriliş, televiziya sənətinin qanun larından uzaqlaşdığına görə nə informasiya, nə də təhlil verilişi kimi təzahür tapa bilməyərək yorucu təəssürat yaradırdı. Verilişin aparıcısı uzun müddət AzTVnin peşəkar jurnalisti kimi tamaşaçı sevgisi qazanmış Telli Pənahqızının aramlı aparıcılıq tərzi verilişin funksiyası ilə ümumiyyətlə düz gəlmirdi. Onun klassik görkəmi, ləngərli nitqi heç bir halda mədəniyyət verilişi üçün qəbulolunan deyildi. Verilişin rejissor həllində nəzərə çarpan qüsurlar, süjetlərin tempdən uzaq, yorucu tərzdə qurulması ona olan tamaşaçı mara ğını azaldırdı. Mədəniyyət proqramı kimi kommersiya kanalları arasında ilk dəfə “Space” ekranında “SOY production”un istehsalı olan “Həftə çalçağırı” (1998) əyləncəliinformasiya proqramı oldu. Proqramın rəngarəngliyi, zövqlü biçimi və ən başlıcası orijinal quruluşun dan danışmadan bircə bunu deyək ki, bu proqram teleməkanda mədəniyyət xəbərinin yeni qaydalarını ortaya qoydu. TV sənəti və informasiya yayma qaydalarına əməl etməklə əyləncəliinforma tiv proqram olan “Həftə çalçağırı” seyrçilərdə mədəniyyət xəbəri an layışını büsbütün dəyişərək, bütün telekanallar üçün örnək oldu. Proqramda mədəniyyət ocaqlarından verilən xəbərlərlə yanaşı həftəlik “Afişa”, tamaşaçıları milli kinomuzla bağlı bilgiləndirmək, həvəsləndirmək məqsədi daşıyan “Kinomüsabiqə”, sənət adamla rı barədə gəzən şayiələrə aydınlıq gətirən, əyləncə üzərində qu rulan “Pıçhapıç” rubrikası və onun aparıcısı Dilarə Əliyevanın, həmçinin xəbərçi qarıların maraqlı ifaları, kino yeniliklərini çat dıran “Qərib filmlər” rubrikaları milli ruhda köklənərək ölkə ta maşaçısını mədəniyyət xəbərlərindən bilgiləndirib, onun müasir biçimdə təbliğini həyata keçirirdi. “Lider” kanalında mədəniyyət aləmində baş verənlərdən bəhs edən verilişlər ekrana çıxdı. Musiqidən və digər sənət növlərindən ayrıca verilişlərə yer verən kanalda bir müddət əvvəl yayımla nan “Biz” (2000) mədəniyyət proqramı öz bədii həllini, biçimini normal tapmadığından, daha çox xaotik xarakter daşıyırdı. Apa rıcının təcrübəsizliyi və ciddi maraq kəsb etməyən söhbətləri, bütünlüklə yorucu quruluş seyrçini özündən elə ilk vaxtlardan uzaq saldı. 2002ci ildən yayımlanan “Xeyli xəbər” daha maraqlı və baxımlı proqram kimi tamaşaçılar arasında məşhurlaşdı. 2003 cü ildən efirdə yayımlanan “Xeyli xəbər+” mədəniyyət aləminin 297 və şoubiznes xəbərlərini çatdırmaq məqsədini daşısa da, onu maarifləndirici proqram adlandırmaq mümkün deyil. “Lider” kanalında sırf teatr və onun yaradıcı prosesinə həsr olun muş “Teatral” (2001) verilişi teatr xəbərləri verməklə bərabər, akt yor və rejissorla tanışlıq üzərində qurulurdu. Verilişdə hazırlanan süjetlərin yorucu, tempsiz olması, qonaqla söhbətin uzunçuluq la müşayiət olunması ümumi temporitmi zəiflətməklə bərabər, onun baxımlılıq gücünü də azaldırdı. Mədəniyyət verilişlərindən danışarkən AzTVnin “Xalq yara dıcılığı” redaksiyasının “İrs”, “Karvan”, “Yaddaş”, “Yallı”, “San dıqca”, “Qaravəlli”, “Yazı”, “Buta”, “Bərəkət”, “Qoşma”, “Yurdun min bir naxışı”, “Sazın, sözün sehrində”, “Dəmirqapı Dərbənd”, “Elat”, “Oğuz”, “Qala”, “Dastan”, “Eldənelə”; “İncəsənət və te atr” redaksiyasının “Sənət söhbətləri”, “Turan”, “Romantika”, “Premyera”, “Telemizan”; “Kino” redaksiyasının “Kinoalmanax”, “Kino tariximizdən”, “Kinotəqvim” verilişləri özünün məzmunu etibarı ilə böyük amallara hesablansa da, bir çox hallarda özünün yaradıcı solğunluğu, primitivliyi ilə tamaşaçı marağına səbəb ola bilmirdi. Forma etibarı ilə artıq ömrünü başa vurmuş metodlarla tamaşaçı görüşünə gələn bu cür verilişlərin müasirləşərək mədəni maarif işində daha cəsarətli, yaradıcı cəhətdən kamil tərzdə çıxış etməsinə ehtiyac duyulurdu. Kommersiya kanallarının mədəniyyətlə bağlı verilişlərindən söz açmışkən ANS kanalının “Filmin əvvəli”, “Seans”, “Lider” ka nalının “Muzey”, “Kinoman” verilişlərini nümunə gətirərək, bu sahədə maraqlı ekran işlərinin olduğunu söyləməliyik. Mə də niy yət, incəsənət, onun tarixi, çağdaş dönəmi, yaradıcılıq axtarışları barədə tamaşaçını məlumatlandırmaq, onun bu sahədə bilgisini artırmaq olduqca əhəmiyyətli və vacib məsələ kimi televiziyala rın mədənimaarifçilik fəaliyyəti kontekstində ciddi məsələ kimi durur. Bu vəzifənin icrasının müasir tamaşaçının qavrayacağı bir tərzdə olması olduqca əhəmiyyətli və vacibdir. Televiziya maarifçiliyindən danışarkən sağlamlıq, din, tarix, coğrafi səyahət, heyvanlar aləmi, bitkilər və bir sıra digər möv zuda olan verilişlərin böyük əhəmiyyətini qeyd etmək gərəkdir. Televiziya, tamaşaçısının maariflənməsi, bütün sahələrlə bağlı in formasiya, lazımi məlumat alması üçün bu mövzuları əhatə edən verilişlərin bədii cəhətdən kamil tərzdə hazırlanmasını özünün başlıca fəaliyyət istiqaməti seçməlidir. 298 4.5 Televiziyanın yeni nəslə təsir imkanlarının təhlili. Tədris funksiya- sının yaradıcı problemləri Tədris funksiyasının ictimaisosial əhəmiyyəti hər bir televiziya nın ona yanaşma və bu məqsədi daşıyan verilişlərin yaranma pro sesini vacib yaradıcı mərhələyə çevirməklə bərabər, mahiyyətdən irəli gələrək məsuliyyətli və əsaslanmış iş müstəvisinə çevirməyi zəruri edir. Tədris verilişlərinin yaradıcı tərəflərini müzakirə edərkən burada ciddi elmikütləvi və tədris metodikasına, proq ramına, həm çinin yaş psixologiyasına, ünsiyyət qaydalarına, ma raqlara, sosial sifarişə; müasir elmi yeniliklərə, məişətdə lazımi sahələr üzrə bilgilərə söykənən mükəmməl dramaturji materialı və bədii cə hətdən rəngarəng, estetik platformaya əsaslanmış, gü nün tə ləbinə uyğun, dinamik görüntü həllini qeyd etmək lazımdır. Televiziyada bir çox hallarda zorakılığı göstərən filmlərə və ya verilişlərə rast gəlmək olur ki, bunun təsiri barədə kifayət qədər ziddiyyətli mübahisələr aparılır. Bir çox ölkələrdə belə filmlərin nümayişi qadağan olunsa da, biz Azərbaycan teleməkanında zora kılıq görüntülərilə zəngin filmlərin tamaşaçısı olmaqdan sığorta lanmamışıq. Xüsusən də, gənclər və uşaqlar arasında belə mövzu lu filmlərin təsiri tədqiqatçılar arasında daimi mübahisəyə səbəb olan mövzulardandır. Zorakılığın göstərilməsi ətrafına iki prinsi pial birbirinə zidd mövqedə duran fikir – zorakılığın mənfi təsir etməsi və onun müsbət tərbiyəvi təsir göstərməsi söylənilir. Hər iki fikir özözlüyündə müəyyən psixoloji vasitələrlə izah olunur. Zorakılığın mənfi təsir göstərdiyi rəyinə gələnlər bunu aşağıdakı səbəblərlə izah edirlər: stimulyasiya – yəni zorakılığın göstəricisi aqressivliyə hazırlığı təlqin edir; öyrəşmə – yəni zorakılığın teztez göstərilməsi ona baxanı cinayətə öyrəşdirir və bu, onun üçün adi həyat normasına çevrilir; imitasiya – bu, daha çox, uşaq və gənc lərin özünü qəhrəmana oxşatmasını nəzərdə tutur; ümumi emo sionallıq – yəni zorakılığın nümayişi ona baxanı qıcıqlandırır və onun hərəkətlərinin nəzarətdən çıxmasına səbəb olur. Zorakılığın efirdə görünməsinin tərbiyəvi əhəmiyyət daşıması isə belə izah olunur: koqnit – yəni dəstək; zorakılıq tamaşaçıda aqressiyaya nəzarət fantaziyasını yaradır; yolverilməzlik – zorakılıq elə aqres siya xofu yaradır ki, bu, aqressiyanın sıfıra enməsinə səbəb olur; katarsis – zorakılıq potensiallarının şüurda yaşanılması yolu ilə aqressivlikdən uzaqlaşma. Bu fikirlərin hər biri (465, səh. 223) özözlüyündə müəyyən təc rübəyə və ya nəzəri araşdırmalara söykənsə də, zorakılığın efirdən görünməsini qeyriməqbul addım kimi dəyərləndirib, ona qarşı çıxa Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|