TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
309 ANS kanalının efirində yayımlanan “Bala dili” proqramı ba rədə televiziya tənqidçisi Elşad Quliyev “yaxşı düşünülmüş quruluşu olduğunu, zərif estetik düzümünün tamaşaçını cəlb etdiyini” (52, səh. 178) və apa rıcının saxta danışmadığını söyləsə də bu fikirlə razılaşmaq olmaz. İdeyaməzmun etibarı ilə maraq kəsb etsə də, “Bala dili”nin estetik həllində kifayət qədər aydın nəzərə çarpan qüsurlar onu görünüş etibarı ilə uşaq verilişindən uzaq salmaqla bərabər, aparıcının səmimilikdən uzaq, həmçinin ifadəsiz, quru, orfoepiya qaydalarına, televiziya danışıq prinsipinə zidd şəkildə qurulan nitqi təkcə verilişin bədii gücünü azaltmır, həmçinin uşaqların nitqinin də səhv biçimlənməsinə rəvac vermiş olurdu. Lakin bir mühüm müsbət cəhəti qeyd etmək lazımdır ki, 2003 cü ilin sentyabrından başlayaraq “Bala dili” proqramının vax tının uzadılaraq hər həftənin bazar günü saat 9.00dan 12.00a qədər davam etməsi və fərqli mövzuları əhatə edərək uşaqların dünyagörüşlərinin artırılmasına, müxtəlif sahələrdə – dini, əxlaqi biliklərə olan maraqlarının təmin olunmasına, həmçinin uşaqla rı faydalı işlərlə məşğul olmağa, heyvanlara müsbət münasibət göstərməyə yönəlmiş çağırışları mühüm iş hesab oluna bilər. Ve rilişin dəyişən konseptual həlli daha əhatəli və mənəvi tərbiyə ilə əyləncənin bağlılığı üzərində tamlıqla qurulmaqla, uşaqların ek ran başında toplanmasına imkan yaratmış olur. Verilişin forma həllində uçan kosmik raket və oradan hadisələrə baxış özünün dünyasını yaratmaq istəyən uşaqlar üçün maraqlı ola biləcək bir tapıntıdır və onun bütünlüklə estetik cəhətdən qorunması yüksək qiymətləndirilməlidir. Lakin burada da aparıcının nitq nöqsanla rı, gərginliyi uşaqlarla səmimi ünsiyyətin yaranmasına mane olur, verilişin baxımlılığına xələl yetirirdi. “Lider” kanalının efirində yer alan “Bumeranq” verilişində mü ğən nilərin öz həyatlarını danışmasını və uşaqların onlara sual vermə sini tənqidçi Elşad Quliyev mənfi tendensiya kimi qiymətləndirib, “ulduzların özlərinin intellektual və mədəni infantil vəziyyətindən çıxa bilmədiyini” (52, səh. 179) və uşaqlara həsr olunmuş verilişlərdə yol verilən bu, həmçinin digər diqqətsizliklərin mənəvimədəni, intellektual tərbiyə işinə böyük zərər vurduğunu açıqlayır. “Li der” kanalının “Mən uşaq olsam da…”, “Kim yatmış, kim oyaq?” verilişlərində də müğənnilərin iştirakı, orada səslənən bayağı sual ları, uşaqların öz yaşlarına aid olmayan mahnıları oxumalarına im kan verilməsini antimaarifçilik adlandıran televiziya yazarı Sevda kifayət qədər təhlükəli olan bu fəaliyyəti tənqid edərək “Konsep siyası olmayan belə proqramların maarifçilik yox, antimaarifçilik missiyasını yerinə yetirdiyini” yazır (86). Söylənilən fikir populyar
310 adamların efirdə görünməsi hesabına reytinq yığmaq həvəsi ilə bağ lı kanalların apardıqları işi göstərmiş olur, lakin bu da bir həqiqətdir ki, uşaq verilişlərindən reytinq tələb etmək yox, orada tədris işinin effektivliyini güdmək cəmiyyət qarşısında kanalın daşıdığı başlıca ictimai məsuliyyətidir. Belə verilişlərin maliyyələşdirilməsinin bir çox hallarda kanallar üçün çətin olduğunu nəzərə alıb, yuxarıda dediyimiz kimi sahibkarların maraqlandırılması yolu ilə – onları marketinq fəaliyyəti prizmasından ünvanlı tamaşaçı auditoriya sı arasında təbliğ etməklə maliyyələşməni həyata keçirmək qəbul olunmuş qaydadır. Təəssüflə deyilməlidir ki, bir çox hallarda sponsorların cəlb olun ması və onların verilişdə təbliği işi proqramın konsepsiyasını təşkil edir, ideya yükü, onun təcəssümü ikinci dərəcəli işə çevrilir. “Space” kanalında “Bizim planet”in yeganə məqsədi proqramın sponsoru “Noxodi”ni istedadsız şəkildə təbliğ etməkdən ibarətdir. Əgər belə olmasaydı, 15 dəqiqəlik verilişin yarıdan çoxu sponso run təbliğinə yönəlməzdi. Bu veriliş firmanın öz mallarının satışını təşkil etmək üçün, sadəcə, vasitə rolunu oynayır” fikri (86) kifayət qədər təhlükəli bir məsələ olub, uşaqların həvəsləndirmə yolu ilə alıcılığa sövq edilməsidir ki, bundan mümkün qədər uzaq olmaq gərəkdir. Yaradıcı baxımdan bəsit, baxımsız olan bu veriliş hər gün saat 18.10da yayımlanır və uşaqların mənəvi tərbiyəsində, tədrisin qavranılmasında heç bir faydalı rol oynaya bilmir. Məqalə müəllifi haqlı olaraq verilişdə verilən cizgi filminin dəhşətli olduğunu və aparıcı obrazları Yuni və Cuni robotlarının “əcaib məxluqlardan fərqlənmədiyini” göstərərək, bunu sponsoru pərdələmək naminə istifadə olunan vasitə adlandırır. Bütün bu qabardılan faktlar “Bi zim planet” verilişinin məzmun və formasında təzahür edən ciddi nöqsanları göstərir və hesab edirik ki, “Space” kanalında “Böyüklər bizi görməyəndə”, ATV kanalında “Söyüdlü bağça” verilişləri də daxil olmaqla ölkə teleməkanında uşaq verilişləri yaradıcılığı bit kin vəziyyətdə deyil, bu sahədə ciddi yaradıcı nöqsanlar mövcud dur. Bu hallar kanalların tədris funksiyasını yerinə yetirməsi işini gerilədir, onların uşaq auditoriyasına ünvanlamış verilişlərinin sö nük olması uşaqları tamlıqla ekran qarşısından uzaqlaşdırır. Uşaq verilişlərinin tədris, pedaqoji, sosial və ictimai əhəmiyyətini önə çəkərək və bu cür verilişlərin tədris funksiyasının tərkib hissəsində mühüm olmasını qeyd edərək, kanalların efir vaxtında yer alma sını, zövqlü, bədii cəhətdən əsaslanmış tərzdə, ideyaməzmun baxımından önəm daşıyan, uşaqların intellektual səviyyələrinin artırılmasına yönəlmiş dinamik proqramların olmasını qaçılmaz Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|