Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
276 qiymətləndirmişdi. Buna təəccüblənməyə də ehtiyac yoxdur, axı müsəlmanların etirazı haqqdan irəli gəlir, lakin bu etirazın hiddət plankasını yüksəltmək islam dünyasının özünün tolerantlığına xələl gətirərdi. Ona görə də hətta sözlərdən ehtiyatla istifadə etmək, hissləri qızışdırmağa uymamaq düzgün olardı. Bəzən bir kəlmə böyük faciələrə yol açır. Matfeyin İncilində deyildiyi kimi, İisus vaxtilə ac olduğundan yol qırağındakı bir əncir ağacından meyvə qoparıb, yemək istəyəndə, ağacın üstündə yarpaqdan başqa heç nə tapmadı və buna görə ağaca dedi: “Sən bir daha heç vaxt meyvə gətirməyəcəksən!” Nəhayət, əncir ağacı tamam qurudu. Şagirdləri bunu görüb təəccübləndilər: “Ağac necə belə tez qurudu?” – deyə soruşdular. Iisus cavab verdi: “Mən sizi əmin edirəm ki, əgər siz inansanız və şübhə etməsəniz, siz mənim bu əncir ağacına etdiyimi təkrarlamağa qadir olacaqsınız”. Iisusun əncir ağacını lənətləməsindən min illərdən də artıq vaxt keçdikdən sonra inkvizisiya bundan geniş istifadə edib, özünə loyal saymadığı bütün adamları kafir adlandıraraq məhv edir, sıradan çıxarırdı. Lənətdən quruyan ağacın yerini on minlərlə insanın puç olmuş həyatı tutdu və xristian kilsəsi başqa məqsədlə söylənmiş ehkamdan belə qəddarcasına istifadədən çəkinmədi. Əməkdaşlığa, təhlükə qarşısında birliyin vacibliyinə çağırışa ehtiyac olduğu bir vaxtda islama bu cür – hörmətə uyğun gəlməyən qaydada müraciət, istənilən halda yolverilməz sayılmalıdır. Yox, əgər Papa başqa dini bütövlükdə “Kanossaya getməyə” dəvət etmək fikrinə düşübsə, bu heç cür başa düşülən deyil. Yepiskopları təyin etmək üstündə mübarizədə kilsədən təcrid edilmiş və vəzifəsindən kənarlaşdırılmış müqəddəs Roma imperiyasının imperatoru IV Henrix öz rəqibi – Roma Papası VII Qriqoridən bağışlanmasını yalvarıb, xahiş etmək üçün qarlı havada Kanossa qəsrinin qarşısında dayanıb, alçaldıcı qaydada qəbul edilməsini gözləyirdi. İndi başqa bir dini alçaltmaq həvəsinə düşməklə məgər öz dininin nüfuzunu yüksəltmək mümkündürmü? İslamı qılınc gücünə yayılmaqda günahlandıranlar qoy xristianlığın tarixini daha diqqətlə öyrənsinlər. Xristian bayrağı altında Meksika və Perunu fəth edən Kortes və Pisarro hinduları qırıb, şəhərlərini dağıdanda görəsən yerli əhaliyə humanizm dərsi keçirdirlərmi? Axı islam heç vaxt inkvizisiya kimi kütləvi təqiblərə və qırğınlara rəvac verməyib. İslamda da çoxlu sektalar mövcud olsa da, onlar “məqsəd vasitələrə haqq qazandırır” fəaliyyət devizini meydana çıxarmış İezuitlər ordeni kimi sərt qaydalara əl atmamışlar. Digər dinlərə sitayiş edən müdrik insanlar belə islam dininin dünya dinləri arasında ən demokratik din olduğunu etiraf ediblər. Bu din irqindən, milli mənsubiyyətindən və dilindən asılı olmayaraq, ona iman gətirən bütün insanları qardaş elan edib. İslamda din xadimlərinin rolu olduqca azdır, ayrıca dini mərkəz və xüsusi dini xadimlər ierarxiyası yoxdur. Bu dində yalnız Allaha sitayiş edilir. Məhəmməd Peyğəmbər bütpərəstlərə qarşı amansız mübarizə aparsa da, tək Allahın mövcudluğunu etiraf edən dinlərə sitayiş edənlərə qarşı kəskin ayrı-seçkilik qoymamış, əksinə islam dini onların azacıq məhdudlaşdırılmış hüquqlarının daim müdafiəçisi olub. Ona görə də ərəblərin Avropada ilk işğal etdikləri İspaniyada və Siciliyada müsəlmanlarla xristianlar, işğalçı və tabe olanlar statusu nəzərə alınmaqla, mehriban şəraitdə yaşayırdılar. 277 Səlib yürüşlərinin islama hansısa bir cavab olduğu səbəbi qəbul edilsə belə, bu iddianın əsassızlığı üzə çıxır. Çünki axı müsəlmanlar onlardan çox uzaqda, bu yürüşlərə çağırışın reallaşdığı Fransanın şimalında yerləşən vilayətlər üçün hansı ciddi təhlükə törədə bilərdi? Digər tərəfdən müsəlmanların İspaniyaya müdaxiləsində az sonra işğala müqavimət hərəkatı kimi Rekonkista meydana gəlmişdi. Bu hərəkatın daha geniş vüsət aldığı dövrlərdə belə müsəlmanlar xristianlara qarşı kütləvi amansız tədbirlərə əl atmırdılar. Manuilin qorxduğu və ehtiyatla davrandığı Türkiyədə xristianlar və digər dinlərə mənsub olanlar sərbəst şəkildə öz dini itaətlərini icra edirdilər, bu vaxt heç bir təqibə və ya sıxışdırılmaya məruz qalmırdılar. Manuil həyatdan köçdükdən əsr yarım sonra, 1572-ci ildə Parisdə Müqəddəs Varfolomey gecəsində katoliklər eyni dindən olan huqenotların qırğınını təşkil edərək, bir gecədə 3 min nəfəri qətlə yetirdikləri halda, elə həmin dövrdə Osmanlı imperiyasının paytaxtı olan İstanbulda müsəlmanlarla xristianlar birlikdə dinc yaşayırdılar, dini ayrı-seçkilik zəminində onların arasında heç bir ciddi ixtilaf baş vermirdi. Bu qırğından sonra huqenot fransızlar öz katolik qardaşlarının amansız təqiblərinə dözməyib, doğma yurdlarını tərk edib, başqa ölkələrə qaçdıqları halda, Osmanlı imperiyası XVI–XVIII əsrlərdə belə biabırçı hallarla üzləşməmişdi. Müqayisə edildikdə bu vaxt Fransada huqenotlara münasibət Türkiyədə qeyri- müsəlman əhaliyə bəslənilən münasibətdən qat-qat pis idi. İspaniyada katoliklərin inkvizisiya təqiblərindən və qırğınlarından qaçan yəhudilər Türkiyədə sığınacaq tapmışdı, xristian rahibləri isə Kappodokiyadakı dağlarda öz əlləri ilə düzəltdikləri süni mağaralarda tikdikləri möcüzəni andıran evlərdə sakit həyat sürür, buradakı kilsələrdə maneəsiz olaraq dini ibadətlərini icra edirdilər. Bütün bunlar o demək deyil ki, islam tarixi Alp dağlarının qarı qədər ağappaq və təmiz olaraq qalıb, onun səhifələrinə qan ləkəsi çilənməyib. İslam dini Ərəbistan yarımadasının kiçik ticarət şəhəri olan Məkkədə meydana gəlib, bir tayfanın hüdudlarından kənara çıxdıqdan sonra ətraf ölkələrə, sonra Şimali Afrikaya və Avropanın uzaq qərbinə, Mərkəzi Asiyaya, oradan Hindistan subkontinentinə və daha şərqə istiqamət götürərək İndoneziyaya qədər yeni ərazilərdə yayılmağa başlayıb. Bu ərazilərin bir çoxuna islam, orduların hücumu, silahlı toqquşmalar nəticəsində gəlib, qanlı müharibələrin şahidi olub. Lakin dinin qılınc gücünə yayılması faktı həqiqətdən çox uzaqdır. Digər tərəfdən əgər o vaxtlar hələ katoliklər kimi qalan ingilislərlə din qardaşları olan fransızlar arasındakı müharibə iki əsr ərzində yüz il davam etdiyi halda, islam dövlətləri, kiçik istisnalar nəzərə alınmasa bir-birini taqətdən salan və geniş ərazilərin işğalı ilə nəticələnən müharibələr aparmayıb. Avropanın bir regionunda Yüzillik müharibəyə son qoyulduğu elə həmin 1453-cü ildə sultan II Mehmet Fatehin Konstantinopolu alması ilə min illik tarixi olan Bizans dövləti tarix səhnəsindən silindi və xristian aləmi bu ağır itkinin ağrısını uzun müddət unuda bilmədi. Əlbəttə, müharibə dini moizələri, ilahi kitabın vərəqlərini bayraq etməyi qəbul etmir, silahlar danışmağa başlayanda nəcib moizələr də susmalı olur. İslam dövlətləri müharibə aparanda heç də çox hallarda cihada əl atmayıb. Müharibələr ərazi tutmaq uğrunda getdiyindən buna dini don geyindirməyə də elə güclü ehtiyac Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|